Gedichten - introductie, opdracht en les 60: eindrijm

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 2

Gedichten

vandaag: introductie

les 60: eindrijm

later deze week: les 68 metrum en ritme

eindopdracht om in te leveren

Doelen van vandaag

• Je leert wat een gedicht is.
• Je kunt een gedicht herkennen door de opbouw en het rijm.
• Je kunt van een gedicht een rijmschema maken.
• Je kunt aan een ander uitleggen hoe een gedicht in elkaar zit en hoe je een rijmschema maakt .

Waar denk je aan bij
het woord "gedicht" ?

Schrijf jij wel eens gedichten?

ja

nee

echt no way!

Lees je wel eens gedichten?

ja

nee

Vroeger

• Toen mensen nog niet konden schrijven, werden verhalen verteld door (rijmende) gedichten en liederen te vertellen. 
• Dat was makkelijker te onthouden en te vertellen.
• Een verhalenverteller heette een minstreel.

Rond 1750

• Gedichten worden ook gebruikt bij opvoeding - omdat het makkelijker te onthouden is.
• Hieronymus van Alphen schreef het eerste boek met kinderversjes.
• De kinderen waren altijd superbraaf en deden alles goed. Zij moesten als voorbeeld dienen.

Rond 1850

• Kinderen zijn niet braaf.
• Sprookjes eindigden meestal slecht.
• Kinderversjes veranderden ook en werden levenslesjes: als je niet luistert, dan.... 
• Piet de Smeerpoets.

Versjes uit 'Piet'

• Kinderen moesten wel iets leren.
• Ging altijd over stoute dingen doen en de straf die je dan kreeg.
• Gruwelijk... 
• 2 voorbeelden.
• Let ook op de afbeeldingen!
  

Tsja,

Dan moet je maar doen wat je gezegd wordt....

Is dit OK?

ja hoor!

nee, echt niet!

NU

• Nog steeds veel kinderboeken met versjes.
• Annie MG Schmidt:  ik ben lekker stout.
• Nijntje boeken.
• Roald Dahl's gruwelijke rijmen.
• Minder erg, geen straf, geen wijze lessen en heel veel humor. 

Wat hoort er volgens jullie bij gedichten?

Is het moeilijk of makkelijk om te dichten?

moeilijk

makkelijk

Begrippen

• Kort een paar begrippen bespreken.
• Daarna aan de slag met rijm.

Gedichten

• Rijm
• Ritme / metrum
• Er zijn veel minder regels dan in verhaal.
• Ook liedjes, rap en poetry slam zijn soort van gedichten...  

Soorten gedichten

• Liedjes
• Sinterklaasgedicht
• Grappige rijmpjes
• Limericks
• Poetry Slam
• Kinderversjes
• "Moeilijke poëzie"

Opbouw

• Kortere regels.
• Nieuwe regel? Adempauze.
• Daardoor ontstaan ritme en metrum.

Opbouw 2

• Een herhaald stukje heet een REFREIN (denk aan lied).
• De 'alinea's' heten hier STROFES. 
• RIJM KAN OP VERSCHILLENDE MANIEREN
• Wij hebben het over eindrijm.
  

Nijntje

Woorden aan einde zinnen rijmen. 

Dat heet EINDRIJM.

We kijken welke regels rijmen.

Dat is hier regel 2 en regel 4

Dikkertje Dap

Regel 1 en 2 rijmen

Regel 3 en 4 rijmen

Superguppie

1. alle guppies die ik had
2. zwemmen nu in onze kat
3. nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
4. hij viste zó 
5. zó met zijn poot

Rijmschema

• We kijken naar de woorden op het einde.
• Elke klank krijgt een letter van a-z.
• Gelijke klank = gelijke letter.
• Dan krijg je een schema:
• uit = a
• moe = b
• onderweg = c
• toe = b

schema:

abcb

Wat is het schema bij:

Blijfe sitte ken ik nie
Je kun nie alles kenne
Aan stiltesitte wen ik nie
Ik ben wel goed in renne

1. A-B-B-A
2. A-B-A-B
3. A-B-C-D
4. A-B-C-B

Wat is het schema bij:

Alle guppies die ik had
Zwemmen nu in onze kat
Nou ja, waarschijnlijk zijn ze dood
Hij viste zó
Zó met zijn poot

1. A-B-B-A-C
2. A-B-A-B-C
3. A-B-C-D-E
4. A-A-B-C-B

Dit is het bloedig moordverhaal
Van Pyramus en Thisbe
De een een schone jongeling
Wiens oude heer in vis dee

De andere Miss Babylon
De dochter van de buurman
Bij wie hij op beperkte schaal
Des avonds door de muur kwam

1. A-B-C-B D-E-F-E
2. A-B-A-B D-E-F-E
3. IK SNAP HET NIET
4. A-B-C-B A-B-C-B

Opdracht 

• In tweetallen.
• 10 minuten - inleveren.
• Zoek een liedje / gedicht op internet (8 regels of meer). Schrijf het over.
  
• Maak het rijmschema.
• Lever het in.
• Klaar? Lees de opdracht  voor woensdag en verzin vast een onderwerp/maak tweetallen.

Wat hebben we vandaag
geleerd over gedichten?

Doelen van vandaag

• Je leert wat een gedicht is.
• Je kunt een gedicht herkennen door de opbouw en het rijm.
• Je kunt van een gedicht een rijmschema maken.
• Je kunt aan een ander uitleggen hoe een gedicht in elkaar zit en hoe je een rijmschema maakt .

Samenvatting

1. gedichten bestaan al lang
2. kindergedichten waren eerst heel braaf
3. en toen heel gruwelijk om een lesje van te leren
4. nu kan eigenlijk alles wel
5. gedichten hebben strofen/refreinen
6. gedichten rijmen vaak
7. je kan bij een gedicht een rijmschema maken van het EINDRIJM

Volgende keer

Inhoud, vorm, ritme, metrum 

Schrijfopdrachtje

Gedicht (telt 1 keer mee)

Alleen of in tweetallen

In de stijl van Piet de Smeerpoets

Denk vast na over iets wat je doet wat niet mag

en de gruwelijke straf die je daarvoor kan krijgen.

Maak je tweetal.

Huiswerk

LEES les 60 uit je boek.

NOTEER wat je niet begrijpt of moeilijk vindt en stel je vragen.

ZOEK een gedicht of lied en noteer het rijmschema.

STUUR het gedicht en het rijmschema naar mij via magister of teams.