Voeding en vertering 3 en 4

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 3

Wat is vertering?

Welke manieren van  vertering kennen we?

Hoe zorgen de verschillende  organen voor vertering?

Spijsverteringsstelsel?

Wat doet het spijsverteringsstelsel?

Wat doen enzymen?

Waar komen deze enzymen vandaan?

Spijsverteringsstelsel?

Wat doet het spijsverteringsstelsel?

Wat doen enzymen?

Waar komen deze enzymen vandaan?

Spijsverteringsstelsel

• = Orgaanstelsel bestaande uit organen die samen zorgen voor de spijsvertering. 
• Voedingsstoffen worden tijdens de vertering afgebroken tot kleinere verteringsproducten zodat deze door de darmwand passen en in het bloed terechtkomen. 


• Water, glucose, vitaminen en mineralen passen zonder vertering door de darmwand!

Mechanische vertering:

• kneden, kauwen en mengen van het voedsel door gebit en spieren. bijv. kauwen, darmperistaltiek

Chemische vertering:

• het fijn gekauwde voedsel verder afbreken door verteringssappen met enzymen.

Vormen van vertering

mechanische vertering

doel: 

oppervlaktevergroting  (3 keer bij spijsvertering) zodat enzymen beter op de voedselbrij in kunnen inwerken

Darmperistaltiek

• Kringspieren en lengtespieren bevinden zich in de wand van het hele maag-darmkanaal (foto)
• Als je voedsel doorslikt, spannen de kringspieren samen om het voedsel vooruit te duwen
• Voedingsvezels stimuleren de spieren in de darmwand en zorgen zo voor een goede darmwerking

Verteringssappen

• Stoffen worden afgebroken door scheikundige reacties. 
• Sappen worden gemaakt door verteringsklieren:

1. Speekselklieren
2. Maagsapklieren
3. Lever
4. Alvleesklier
5. Darmsapklieren

Enzymen

• Enzymen zijn stoffen die scheikundige reacties sneller laten verlopen.
• Enzymen zitten in verteringssappen en helpen om stoffen in voedsel af te breken.
• Het eten is al voorgekauwd, dus kan daar extra goed op inwerken

Het enzym amylase

knipt grote koolhydraten

in stukken

enzym zet voedingsstof om in kleinere verteringsproducten

vertering

=

?

Aan de slag

Maak opgaven 1-10 basisstof 2

Werk verder aan de posterpresentatie

Beantwoord de vragen (in chronologische volgorde) tijdens de clip. Laat de vraag open, als het te snel gaat.

Deze kun je na de clip dan nog even beantwoorden.

1 Juist of onjuist: In voedingsstoffen zitten allerlei voedingsmiddelen.

2 Noem twee stoffen die energie leveren.

3 Noem twee stoffen die als bouwstof kunnen dienen.

4 Noem twee stoffen die bescherming geven.

5 Op welke manier komen alle voedingsstoffen bij alle cellen terecht?

6 Juist of onjuist: Verteren betekent klein maken.

7 Door welk soort stoffen worden voedingsstoffen kleiner gemaakt?

8 Welke voedingsstof wordt al in de mond verteerd?

9 Waar begint de vertering van vlees (eiwitten)?

10 Waar wordt gal uit de galblaas toegevoegd?

11 Wat doet gal?

12 Hoe heten de plooien in de dunne darmen?

13 Wat is de functie van al die plooien?

14 Juist of onjuist: Pitten verteren niet.

15 Juist of onjuist: Ouderdomssuikerziekte komt steeds vaker voor bij jongeren met overgewicht.

16 Welk hormoon maakt de alvleesklier aan wanneer je eet?

17 Wat heeft insuline met suikerziekte te maken?

biologiepagina.nl

Beantwoord de vragen (in chronologische volgorde) tijdens de clip. Laat de vraag open, als het te snel gaat.

Deze kun je na de clip dan nog even beantwoorden.

1 Juist of onjuist: In voedingsstoffen zitten allerlei voedingsmiddelen.

2 Noem twee stoffen die energie leveren.

3 Noem twee stoffen die als bouwstof kunnen dienen.

4 Noem twee stoffen die bescherming geven.

5 Op welke manier komen alle voedingsstoffen bij alle cellen terecht?

6 Juist of onjuist: Verteren betekent klein maken.

7 Door welk soort stoffen worden voedingsstoffen kleiner gemaakt?

8 Welke voedingsstof wordt al in de mond verteerd?

9 Waar begint de vertering van vlees (eiwitten)?

10 Waar wordt gal uit de galblaas toegevoegd?

11 Wat doet gal?

12 Hoe heten de plooien in de dunne darmen?

13 Wat is de functie van al die plooien?

14 Juist of onjuist: Pitten verteren niet.

15 Juist of onjuist: Ouderdomssuikerziekte komt steeds vaker voor bij jongeren met overgewicht.

16 Welk hormoon maakt de alvleesklier aan wanneer je eet?

17 Wat heeft insuline met suikerziekte te maken?

Een korte reis

4 stappen:

• Mond/keel
• Maag
• Twaalfvingerige darm
• Dunne/dikke darm
  

Mondholte

• Begin vertering
• Speekselklieren maken speeksel
• Speeksel zorgt voor vertering van zetmeel (koolhydraat)
  

Mond- en keelholte - slikken

Bij slikken sluit de huig de neus af en het strottenklepje de luchtpijp. 

Slokdarm

• De slokdarm duwt het eten met behulp van peristaltische bewegingen omlaag. 
• Het eten komt daarna in de maag terecht.

Maag

Maag

• Is constant in beweging
• Maagsapklieren maken maagsap (water, zoutzuur, enzymen)
• Het zoutzuur doodt bacteriën en de enzymen verteren eiwitten.
• Tijdelijke opslagplaats
• Maagportier laat telkens maar kleine hoeveelheden door
  

De twaalfvingerige darm

= een stuk darm waar alvleessap en gal aan afgegeven wordt.

Twaalfvingerige darm

Hier komen de sterke maagsappen bij:

• Lever --> maakt gal (opslag galblaas) --> emulgeert vetten
• Alvleesklier --> maakt alvleessap ---> verteerd alles!
  

De werking van gal

Vet lost niet op in water

Gal emulgeert vetten

Een korte reis

4 stappen:

• Mond/keel
• Maag
• Twaalfvingerige darm
• Dunne/dikke darm
  

Dunne darm

• Functie: voedingsstoffen, verteringsproducten en water opnemen in het bloed. 
• groot oppervlakte voor snelle opname 
• de darmsapklieren maken darmsap: vertering van eiwitten en koolhydraten 

Bouw dunne darm

• Groot oppervlak door darmplooien en darmvlokken
• Door darmwand naar bloedvaten

Blindedarm, dikke darm en endeldarm

Dikke darm

• Functie: Water, vitamines en glucose uit voedsel terughalen.
• Dikke darm bevat veel bacteriën die helpen bij vertering cellulose 

-Niet opgenomen? -> endeldarm

Endeldarm

• Verzameling en opslag voedselresten
• Anus: kringspier die ontlasting doorlaat. Deze is meestal gespannen. 

De lever...

> maakt schadelijke stoffen onschadelijk,

> afbraak overtollige stoffen (stofwisseling)

- de lever geeft (afval)stoffen af aan je bloed,

> maakt gal: gaat via de galblaas naar de twaalfvingerige darm.

- afvalstoffen moeten door de nieren uitgescheiden worden.

Aan de slag

Maak opgaven 1-10 basisstof 3

Werk verder aan de posterpresentatie

Wat zijn de vijf adviezen voor goede voeding?

Welke voedingsstoffen worden direct opgenomen?

Welke voedingsstoffen moeten eerst worden verteerd?

Vitaminen

De meeste koolhydraten

Glucose

Water

Eiwitten

Vetten

Mineralen

In welk voedsel zat ook alweer veel eiwit?

1. Kip
2. Brood
3. Appel
4. Wortel

Welk verteringssap maakt de lever?

1. Darmsap
2. Alvleessap
3. Speeksel
4. Gal

Welk verteringssap maakt de slokdarm?

1. Darmsap
2. Maagsap
3. Gal
4. Geen

De vertering van eiwitten in je voedsel vind plaats in je.....

1. mond
2. mond en slokdarm
3. mond, maag
4. maag, 12-vingerige darm

Juist of onjuist?

Een functie van maagzuur is het doden van bacteriën. (R)

1. juist
2. onjuist

Juist of onjuist.
Gal verteert vetten.

1. juist
2. onjuist

Alvleessap verteert

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten
4. Alle drie!

Speeksel verteert

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten
4. Alle drie!

Wat is de functie van de darmen?

Hoe heet het orgaan waar al het water uit de voedsel brij wordt opgenomen?

1. Dunne darm
2. Blinde darm
3. Dikke darm
4. Twaalfvingerige darm

Welk verteringssap maakt de dunne darm?

1. Darmsap
2. Maagsap
3. Gal
4. Geen

Darmsap verteert

1. Eiwitten
2. Vetten
3. Koolhydraten
4. Alle drie!

Welke darm heeft geen functie in je lichaam?

1. Dikke darm
2. Dunne darm
3. Blinde darm
4. Slokdarm