1.1: Opbloei van hand en nijverheid in Vlaanderen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 6

1.1 Leidende vraag: Wat maakt de opkomst van een stedelijke burgerij in Nederlandse gewesten mogelijk? (1050-1302)

• Kenmerkende aspecten:
  
• 1. De opkomst van handel en ambacht die de basis legt voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
  
• 2. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden. 
  

Gezicht op de Dam, Joh. Lingelbach (1656)

Ruysdael

korte documentaire over het Stadhuis op de Dam:

Rechtspraak in het stadhuis

3 andere korte documentaires over het Stadhuis op de Dam:

1. Jacob van Campen, architect

2. Symboliek in de sculpturen

3. Lodewijk Napoléon in het Stadhuis

Opdracht 1.

Verklaar de ontwikkelingen die je in de volgende dia  en in bron 3 (op bladzijde 233 van je handboek) ziet.

Gebruik hiervoor de tekst van paragraaf 1.1 van je handboek (blz 235 e.v.)

Amsterdam in 1200

Amsterdam in 1700

Elementen economische groei Vlaanderen:

• door (langzame) bevolkingstoename begin late  ME (1000 >) 
• toename vraag voedsel >
  
• boskap, droogleggen moerassen, aanleg dijken aan de kust en
• verbeterde landbouwtechnieken (ploeg, paard, 3-slagstelsel, mest) >
• meer akkerbouw en veeteelt > 
• verdere toename bevolkingsgroei rondom Brugge en Gent
• edelen en kloosters belangrijke initiators 
• ontwikkelingen opgevolgd naar Brabant en Holland/Zeeland
• Atrecht, Brugge en Gent groeiden door toename handel >
• ontstaan monetaire economie    

Stedengroei en stadsrechten

• in steden toename handel en nijverheid (ambachtslieden) >
  
• ontstaan landbouwstedelijke samenleving, gunstig voor:
• 1.  adel (belastingen)
• 2. stedelingen (poorters)
• 3. horigen > aspirant-poorters 
•     - groei van de stad
•     - verbetering positie als horige op domein
•  Macht van de steden nam toe door stadsrechten:
•  oa muntrecht, gilderecht, recht op rechtspraak, verdedigingsrecht

Atrecht, bisschopsstad en gunstige ligging voor groei:

• wegennet Romeinen intact, Schelde en Scarpe
• Bisschopsstad > impuls voor werkgelegenheid 
• vruchtbaar gebied > ontginningen en schapen (lakennijverheid)
  
• komst poorters gestimuleerd (grond voor huis)
• bonum commune nagestreefd (privileges afkopen van de Graaf)
• - juridische bescherming
• - handel en nijverheid gereglementeerd 
• - verdediging stad
• - meer invloed poorters, oa bestuur en financiën
• - handhaven orde oa schepenen 
• Ook de Gilden waren belangrijk voor de 'bonum commune' 

Romeinse wegennet

Pelgrimsroutes naar Santiago

Bijzonderheden in Atrecht:

• handel en veiligheid gewaarborgd 
  
• interregionale + internationale handel 
• jaarmarkten in noord Frankrijk
• 'Hanze van 17 steden' 
• wisselbrieven populair onder handelaren
• leningen verstrekt aan vorsten en adel 
• privileges afgedwongen
• grote sociale verschillen:
• - adel (platteland)
• - patriciaat (zocht aansluiting bij levenswijze adel)
• - de gilden / 'het gemeen'

1.1 Leidende vraag: Wat maakt de opkomst van een stedelijke burgerij in Nederlandse gewesten mogelijk? (1050-1302)

• Kenmerkende aspecten:
  
• 1. De opkomst van handel en ambacht die de basis legt voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving.
  
• 2. De opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden. 
  

• Belangrijk: In de (steeds groter wordende) steden ontstonden in de loop der tijd verschillende sociale groepen (patriciaat en gemeen). Beide werden onderdeel van spanningen voortkomende uit het feodale stelsel:

Strijd om de macht in de stad

• Macht adel en patriciërs leidde geregeld tot spanningen met het volk oa:
  
• de 'Guldensporenslag' (1302, Bruggenaren / Kortrijk) 

Gulden Sporen in Kortrijk, 1302 -1382 - 1952

Uitzending Panorama gekoppeld aan 2 opdrachten

1. Live verslag van de Guldensporenslag 

Opdrachten:

2. Maak aan hand van de uitzending van Panorama een overzicht van de gebeurtenissen die hebben geleid tot de Guldensporenslag.

3. Probeer aan te geven waaraan de presentator denkt bij de laatste woorden in de uitzending van Panorama

Strijd om de macht in de stad

• Macht adel en patriciërs leidde geregeld tot spanningen, oa:
  
• de 'Guldensporenslag' (1302, Brugge) 
•  Elementen:
•  - Filips IV (Fr) wilde macht adel (graaf Gwijde, leenman) verminderen
• - conflict om gebieden in Engeland (Filips IV eiste trouw Vlaanderen)
• - strijd tussen patriciaat en 'gemeen'  in Brugge:
•  Graaf Gwyde koos (steeds vaker) de zijde van 'het gemeen'. 
•  Filips IV (gesteund door patriciërs) werd verslagen oa door 'het gemeen' >
•  invloed leenheer + patriciaat werd minder tgv de gilden en 'het gemeen'
•  Overigens: tijdelijke machtsverschuiving

Gulden Sporen in Kortrijk, 1302 -1382 - 1952

Documentaire over de Hanze

(7 minuten)

korte documentaire over de Guldensporenslag (8 minuten)