2.5 De breuk wordt definitief

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 2

2.5 De breuk wordt definitief

Tijdvak 5: tijd van de ontdekkers en hervormers

Tijdvak 6 : Tijd van de regenten en vorsten

Lesdoel:

- Waardoor werd de breuk tussen de opstandige gewesten en Filips II definitief?

De Spaanse furie

• 1573 Alva verlaat de Nederlanden, opgevolgd door Requesens. Generaal pardon af voor opstandelingen die de wapens neer willen leggen.
• Sterft in 1576: geen landvoogd meer
• Spanje is blut: lege staatskas = geen soldij
• 1576: Spaanse Furie in o.a. Antwerpen. Spaanse soldaten plunderen steden en vermoorden zowel katholieken als protestanten=> gevolg: Pacificatie van Gent.

Van Pacificatie naar verdeeldheid

- Pacificatie van Gent: gewesten zouden samen de Spaanse troepen verdrijven

Over geloof kwam men niet uit:

- moest ieder gewest bepalen welk geloof men aanhing?

- Moest de staten generaal hierover beslissen?

Holland en Zeeland: calvinistisch

Andere gewesten: Katholiek

Unie van Atrecht en Utrecht. 1579

• 1579 De Zuidelijke Nederlanden blijven Filips II volgen en sluiten de Unie van Atrecht. 
• In 1579 besluiten de Noordelijke Nederlanden samen te werken in de Unie van Utrecht om de Spanjaarden te verjagen.

De Unie van Utrecht wordt wel gezien als het begin van het huidige Nederland. Daarom werd er in 1979, vierhonderd jaar na de Unie van Utrecht, een speciale herdenkingsmunt uitgegeven.

Splitsing binnen de opstand

• Wat de opstandelingen bemoeilijkt is onvrede onder een aantal zuidelijke gewesten. 
• Zij zijn ontevreden over de behandeling van Katholieken in de noordelijke Nederlanden. 
• Ook zijn zij bang voor de legers van Spanje. 
• In 1579 sluiten de Zuidelijke gewesten de Unie van Atrecht. Zij blijven de Spanjaarden trouw en willen niet meer deelnamen aan de opstand. Atrecht heet nu Arras (ligt in Wallonië, België). 
  
• Als reactie hierop sluiten de zeven noordelijke gewesten de Unie van Utrecht (1579).
• Het aparte aan deze unie is de afspraak dat de gewesten veel zaken zelf mogen regelen zoals rechtspraak, bestuur (alleen in zaken van buitenlandbeleid en oorlog werken zij intensief samen).
  

Plakkaat van Verlatinge (1581)

Met het Plakkaat van Verlatinge, ook wel de akte van Afzwering genoemd, namen de noordelijke gewesten tijdens de Tachtigjarige Oorlog afstand van de Spaanse koning Filips II. Het stuk uit 1581 markeert daarmee de geboorte van de Republiek der Verenigde Nederlanden.

6

Moord!

10 juli 1584

• Filips II had Willem van Oranje vogelvrij verklaard: iedereen mag ongestraft Willem van Oranje vermoorden.
• Het lukt de Fransman Balthasar Gerards om Willem van Oranje te vermoorden.

Willem van Oranje en de relatie met Filips II

• 1580: Filips II verklaard Willem van Oranje vogelvrij -> 'Willem was te tolerant voor de protestanten'.
• 1581: Apologie van Willem van Oranje -> Filips taste de rechten, privileges Nederlanders aan en gaf hen geen gewetensvrijheid.
• 1584: Willem van Oranje vermoord door Balthazar Gerards
• Gevolg moord Willem: Filips II kreeg nu de schuld problemen Nederland.

De Hertog van Parma 

• Succesvol (voor Spanje)
  
• Veroverde steden in de Zuidelijke Nederlanden
• Opstandige gewesten waren radeloos
• Tijd voor een bondgenoot?  Hertog van Anjou, Engelse koningin?

De mislukking van de zoektocht

• De samenwerking tussen Anjou en de opstandige gewesten werkt niet.
• Hertog van Anjou overleed vrij snel, 1584.
• Voordat Willem zijn grafelijke titel kon aanvaarden in 1584... schoot Balthazar Gerards hem dood, in Delft.
• De Staten-Generaal -> koningin Elizabeth van Engeland.
  

1. Die wilt geen oorlog met Spanje
2. Maar steunt de gewesten met geld en soldaten