Inleiding Cultuur vh Moderne 22/23 k5

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Waar denk jij aan als je het woord MODERN hoort?

Filmpje!

Het volgende filmpje gaat over kunst uit 

Cultuur van het Moderne.

Welke jaartallen horen er bij
het Modernisme?

1. 1850-1900
2. 1900-1950
3. 1950-2000
4. 2000- heden

Welke kenmerken passen bij
het Modernisme?

1. traditioneel, kwaliteit, waarneming
2. consumptie maatschappij, alledaags
3. experimenteel, expressief, radicaal, primitief, onderbewuste
4. inhoudsloos, onbegrensde mogelijkheden.

In het kort

- wereld ontwricht

- nieuwe blik op de wereld

- ideologische tegenstellingen

- industrialisering/vernieuwing/ geen sociale zekerheid

- avant-garde 

De twintigste eeuw is wel eens 'een eeuw van uitersten' genoemd: een tijdperk van ongekend snelle ontwikkelingen in de techniek, van grote welvaart, overvloed en vrede, maar ook een tijdperk van verschrikkelijke wereldoorlogen, massale slachtingen, onderontwikkeling, honger en ellende op grote schaal. In de eerste helft van de 20e eeuw is er sprake van enorme economische groei, maar later ook een wereldwijde depressie (jaren 30, Amerika).

De eerste helft van de twintigste eeuw kende grote spanningen en diep ingrijpende internationale verwikkelingen: communistische revoluties in Rusland en China, de grote crisis in de kapitalistische wereldeconomie in de jaren dertig, de opkomst van het fascisme, twee wereldoorlogen.

In de eerste jaren van de twintigste eeuw ontwikkelde zich een stelsel van bondgenootschappen tussen de Europese mogendheden, waardoor twee partijen ontstonden. Iedereen verwachtte dat vroeger of later oorlog onvermijdelijk zou blijken. Daarom voerden verschillende staten hun bewapening steeds verder op. Door de vooruitgang van de techniek kregen de wapens een steeds grotere vernietigingskracht. Zo ontstond een bewapeningswedloop. Door een betrekkelijk geringe aanleiding kwam het in 1914 tot een oorlog. Kroonprins Franz-Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije, op bezoek in het pas geannexeerde Bosnië, werd vermoord door een Servische nationalist. Het lokale conflict tussen Oostenrijk-Hongarije en Servië dat hieruit voortvloeide, ontwikkelde zich in enkele maanden tot een grote Europese oorlog. 

In Rusland, Duitsland en de Donaumonarchie leidde het drama van de Eerste Wereldoorlog ten slotte tot revolutie. Volgens veel socialisten betekende oorlog dat de bourgeoisieën van verschillende landen hun proletariaten tegen elkaar in het harnas joegen; de arbeiders van alle landen konden beter gezamenlijk strijden tegen de onderdrukkende bourgeoisie. Dergelijke standpunten kregen in de loop van 1917 in Rusland steeds meer aanhang. In oktober van dat jaar pleegde Lenin een staatsgreep en vestigde hij een communistisch regime. Hij maakte onmiddellijk een eind aan de oorlog tegen Duitsland. Lenin installeerde het communisme en werd opgevolgd door Stalin.

Duitsland en Italië opkomst fascisme met WO II tot gevolg. n de jaren dertig werd Duitsland snel omgevormd tot een totalitaire nationaal-socialistische staat. Met totalitair bedoelen we meer dan een gewone dictatuur; het betekent dat het totale leven van iedereen geheel in het teken kwam te staan van de nazi-ideologie. Via de Neurenberger rassenwetten (1935) werd de discriminatie van joden tot officieel beleid gemaakt. Politieke tegenstanders werden gearresteerd en in concentratiekampen opgesloten. Pers en radio kwamen onder censuur. Minister Goebbels van'volksvoorlichting en propaganda' maakte van de modernste middelen gebruik om de Duitsers te hersenspoelen.

Via onderstaande link kom je bij informatie over de ontwikkelingen tot aan WO II.

https://www.blikopdewereld.nl/geschiedenis/europa/26-geschiedenis/europa/1017-de-twintigste-eeuw-tot-1945 

een betere samenleving

Begin 20e eeuw zijn er een aantal  kunstenaars die geloven in een nieuwe, ideale samenleving. Hun kunst zou daar een bijdrage aan kunnen leveren. 

De techniek is deels verantwoordelijk voor het ontstaan van de moderne samenleving. De nieuwe maatschappelijk elite (organisatiedeskundigen, architecten, kunstenaars en ingenieurs) pleiten voor rationalisering en modernisering. Pleiten voor het gebruik van nieuwe materialen en productietechnieken. Door de vlucht die techniek neemt komen er nieuwe toepassingen van elektriciteit, nieuwe communicatiemiddelen en synthetische chemie. Auto verdringt paardenkracht en voegt samen met nieuwe communicatiemiddelen nieuwe dimensie toe aan snelheid van het leven. Er ontstaan infrastructuren zoals netwerken van wegen, electra en telefoonlijnen.

De wetenschap vindt in hoog tempo nieuwe technische toepassingen uit zoals de gloeilamp, elektromotor, vliegtuig.

Veel van deze modernisering gaat voorbij aan het gewone volk. De meeste burgers zijn aan het overleven. Er zijn slechte leefomstandigheden en er is weinig geld. Er is geen sociale zekerheid en men heeft nergens recht op. Vrouwen hebben nog minder rechten. In de hoop op betere omstandigheden emigreren velen naar Amerika, het land van onbegrensde mogelijkheden. De elite woont in grote stadsvilla’s. De nieuwe maatschappelijk elite van kunstenaars, architecturen, ingenieurs en managers profiteert van de modernisering.

Door de eeuwen heen is kunst vooral een zaak geweest van de machthebbers. Sinds de middeleeuwen geven de Kerk en rijke vorsten opdrachten aan kunstenaars. Vooral vorsten gebruiken de kunst om hun rijkdom en macht te onderstrepen met als toppunt Lodewijk XIV. Kunst wordt veel ingezet voor propaganda.

Tot ongeveer 1850 waren er vooral rijke opdrachtgevers zoals de Kerk, stadsbesturen, rijke koopmanfamilies en vorstenhuizen. Kunst bestond omdat het werd gemaakt op bestelling. In de moderne tijd krijgen kunstenaars moeite met het feit dat kunst moet vasthouden aan overgeleverde tradities. De kunstenaar wordt steeds autonomer. Hij wil niet langer afhankelijk zijn van de normen en waarden die van hogerhand worden opgelegd en ouderwets zijn. De kunstenaar kiest nu zijn eigen onderwerpen en beeldende middelen, aansluitend bij de tijd waarin hij leeft. Financieel is de kunstenaar afhankelijk van de vrije markt en het overheidsbeleid, maar op artistiek gebied is hij vrij.

Kunstenaars stappen af van oude principes aangaande inhoud en vormgeving. Kunst moet nu aan de man worden gebracht en er ontstaan galeriehouders en impresario’s. Opkomst Salons.

Met de aanvang van het modernisme rond het begin van de 20e eeuw nemen en krijgen kunstenaars steeds meer vrijheid, maar er zijn ook nog totalitaire regimes die de kunst dwingen tot propaganda en censuur toepassen. In communistisch Rusland was er geen vrijheid voor kunstenaars evenals in fascistisch Italië en Duitsland. In Rusland moet kunst sociaal-realistisch zijn en in Italië en Duitsland is alle niet realistische kunst verdacht en ontaard. Het kan namelijk boodschappen bevatten tegen het regime. Kunst wordt ingezet ter propaganda.

Kunstenaars voelen de noodzaak om origineel te zijn. Men maakt autonome kunst (op zichzelf staand).

Maar hoe was de kunst dan voordat het Modernisme begon?

De kunstenaars uit het Modernisme streefden naar vernieuwing en wilden breken met bestaande 'kunstregels'. 

Welke kunst en 'kunstregels' dat waren leer je in de volgende slides.

VOOR 1900

VOOR 1900

• Naar de waarneming
• Figuratief
• grootse gevoelens in de romantiek
• Natuurlijke kleuren
• Volgens regels die de elite mooi vond en begreep
• Salons

VOOR 1900

• Uitbeelden van een verhaal, niet van gevoel
• Klassieke bewegingen, (Lodewijk XIV vastgelegd)
• Tutu's en spitzen
• Volgens regels die de elite mooi vond en begreep

VOOR 1900

• Uitdrukken van emotie
• vertellen van verhalen (programmamuziek)
• Harmonisch
• Orkesten, ensembles
• Volgens regels die de elite mooi vond en begreep
• Mozart/Beethoven

Voor 1900:

Na 1900, dus Modernisme

Kunst voor de elite

Less is more

Kunst volgens vast staande regels

Vorm volgt functie

Vernieuwing

Figuratief

Vaak abstract

Door de komst van auto en trein werd de wereld van kunstenaars steeds groter.  Ze kwamen daardoor ook in aanraking met andere, inheemse en volkse culturen en lieten zich daardoor inspireren.

Kunstenaars lieten zich tussen 1900 en 1950 inspireren door andere culturen. 

Er kwam kunst uit de koloniën en reizen werd makkelijker.

Grote denkers aan het begin van de 20ste eeuw

Kunstenaars lieten zich ook inspireren door vernieuwende denkers aan het begin van de 20ste eeuw. 

Darwin ontleent zijn roem aan zijn theorie dat evolutie van soorten wordt gedreven door natuurlijke selectie. Survival of the fittest. De sterksten zullen overleven en zich verder ontwikkelen.

De grondlegger van de psychoanalyse. In 1899 verscheen zijn boek 'Die Traumdeutung', over de relatie tussen het onbewuste en de inhoud van dromen. In dromen zouden verborgen boodschappen van het onderbewustzijn zitten: dromen zijn verkapte vervullingen van onbewuste wensen. Door dromen te analyseren kon men dus dingen over het onbewuste te weten komen.

De grondlegger van de quantummechanica. In het kort is dat onderzoek naar het grootst denkbare deel van het universum en het meest kleine denkbare deeltje. Hij was op zoek naar de essentie van de dingen om zich heen.

A

B

C

.....ismes

In het begin van de 20ste eeuw ontstaan er door al deze vernieuwingen in de kunst, vele nieuwe kunststromingen. 

De zogenaamde -ismes.

Handig overzicht

Expressionisme

Futurisme

De Stijl

Kubisme

Dadaïsme

Expressionisme

Futurisme

Kubisme

Surrealisme

Dadaïsme

Welke stroming hoort  waarbij?

intuitief, het verstand op nul, het gevoel uitdrukken

analyse, zoeken naar essentie, met het verstand (ratio)

Bauhaus

De Stijl

Expressionisme

Futurisme

Kubisme

Constructivisme

Fauvisme

Ook vernieuwing in de dans!

Bekijk de 2 volgende video's. 

De eerste video is een voorbeeld van de klassieke dans van voor 1900. 

Daarna zie een stukje van een dans van Mary Wigman. Een grote vernieuwer van de dans aan het begin van de 20ste eeuw.

Academisch Ballet

Moderne Dans

Verhalend

benen en voeten uitgedraaid

pointesdans op spitzen

grote luchtsprongen

witte tutu's

nadruk op expressie

blote voeten

hoekige bewegingen

losse kleding/ abstracte kostuums

aanpak expertlessen

kies een van onderstaande meesterwerken. Je geeft context bij het werk en legt uit waarom het werk zo belangrijk is. Focus op de link met het modernisme en wat er vernieuwend is.

Zorg voor beeldmateriaal in een pwp en bereid wel 1 examenvraag voor om deze met de klas te behandelen. Ik heb de pwp vóór aanvang van de les in mijn mailbox. 

Elke les komt 1 groep aan bod. Je cijfer wordt gemiddeld met de toets. Ik verwacht dat je minimaal een kwartier informatie kunt geven

kunst en gevoel (3 lessen)> Kandinsky, Schönberg, Ballet Russes, Metropolis

kunst en verstand (2 lessen)> bauhaus, triadisch ballet

kunst en boodschap (2 lessen)> surrealisme, Riefenstahl

kunst en amusement (2 lessen)> ragtime, slap stick