Stadstaten in het oude Griekenland

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

De Oude Grieken

Stadstaten in het oude Griekenland 

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Wat weet je eigenlijk
van Griekenland?

Leerdoel

Aan het eind van deze les kun je herkennen en uitleggen waarom de Oude Grieken kolonies hadden gesticht en op welke manier ze hun stadstaten bestuurden.

Griekse 

stadstaten (1)

• Griekenland bestond nog niet als één land

• Er waren steden die als landen werden bestuurd: bijvoorbeeld met een eigen koning

• Zo'n zelfstandige stad heet een polis (stadstaat): staat, gevormd door een stad met omliggend gebied

Bergen, heuvels en dalen

Griekse 

stadstaten (2)

• Poleis (meervoud van polis) worden op verschillende manieren bestuurd

• Ze hebben wel vaak dezelfde 'Griekse' cultuur, taal en goden

• De bekendste poleis waren Athene en Sparta

Kolonies buiten Griekenland 

• Een kolonie is een gebied van een land buiten dat land

• Griekenland is door het droge klimaat en de rotsachtige grond erg onvruchtbaar (slechts 20% is geschikt voor landbouw)

• Een mislukte oogst betekende al snel een hongersnood

Oplossing

• Sommige Grieken trokken weg, op zoek naar een beter leven

• Rond 750 v. Chr. hadden de Grieken kolonies in Spanje, Italië en Turkije

Griekse samenleving 

• Er waren grote verschillen tussen inwoners van de Griekse steden.  
  
• Burgers hadden rechten: grond bezitten en inspraak in het bestuur.  
  
• Geen burgerrechten: vreemdelingen, vrouwen en slaven.  
  

Sparta

• Een koning heeft de macht (monarchie)

• Oorlog en het leger zijn belangrijk

• Kinderen krijgen een zware, Spartaanse opvoeding

Athene

• Het volk heeft de macht (democratie)

Demos = Volk

Krateo = Heersen 

• Alleen volwassen mannen mochten stemmen;
• Volksvergadering (Ekklesia)  

• Directe democratie in de buitenlucht (Agora) 

• Ostracisme = schervengericht

Om te voorkomen dat een iemand te machtig werd. 

Kolonies buiten Griekenland (3)

• Tussen de kolonies en het 'moederland' ontstond zoveel handel dat de Grieken rond 550 v. Chr. geen nieuwe kolonies meer stichten.

• Door de Griekse kolonies raakte de mensen in het Middellandse Zeegebied bekend met de Griekse cultuur (zoals: mythologie, beeldhouwkunst, enz.)

Athene

• Het volk is de baas (democratie)

• Oorlog en het leger zijn minder belangrijk

• Kinderen krijgen een opvoeding met veel kunst en cultuur

• Er zijn slaven

De Atheense 

democratie

• In Athene was het volk de baas. 
• Er werd gestemd over belangrijke beslissingen.
• Dat was niet altijd zo geweest...

Macht en honger (1)

• Athene is waarschijnlijk ook ooit een monarchie geweest (laatste koning: Kodros?)

• Rond 600 v. Chr. wordt Athene bestuurd door rijke families, die veel bloedige ruzies om de macht hebben.

• De inwoners hebben weinig te vertellen

Macht en honger (2)

• Als de graan duur was kregen de arme Atheners graan van de rijke families.

• Als ze dat niet konden terugbetalen, werden ze verkocht als slaaf!

• Solon komt in 594 v. Chr. met  nieuwe wetten: je kon niet meer verkocht worden als slaaf

Het volk beslist

• Ondanks Solon's wetten blijft het verschil tussen arm en rijk groot

• Arme Atheners hadden het zwaar en er kwamen nieuwe ruzies

• Rond 500 v. Chr. komt Kleisthenes met nieuwe wetten en voert een échte democratie in

Democratie?!

• Niet helemaal...
• ...alleen mannelijke burgers (ongeveer 16% van de bevolking) 
• Vrouwen, slaven en vreemdelingen mochten niet meepraten.

Kenmerken van de Atheense democratie

• Atheense vrije mannen met burgerrecht mogen stemmen

• Directe democratie

• Volksvergadering (buiten)

• Ostracisme (schervenrechtbank) voorkomt teveel macht bij één persoon

• Onbetaalde baan

Verschillen met de Nederlandse democratie

• Alle mannen en vrouwen >18 jaar

• Indirecte democratie

• Eerste en Tweede Kamer (binnen)

• Verkiezingen (meestal om de 4 jaar)

• Betaalde baan

Welk bestuur had de stad Athene?

1. Keizer
2. Democratie
3. Adel
4. Koning

Wat betekent democratie?

1. Een koning regeert
2. Het volk regeert
3. Een tiran regeert
4. Een kleine groep rijken regeert

I. Athene lag in Griekenland, Sparta niet.
II. Athene was een stadstaat, Sparta niet.

1. stelling I is juist, stelling II is onjuist.
2. stelling I is onjuist, stelling II is juist.
3. Stelling I en II zijn allebei juist
4. Stelling I en II zijn allebei onjuist

Begrippen uit deze les

• Kolonie
  
• Polis (stadstaat); Poleis 
  
• Democratie
  
• Monarchie
  
• Burger
  
• Ostracisme
  
• Tiranie 
• Aristocratie
• Oligarchie 
• Volksvergadering 

Jaartallen uit deze les

• 800 v. Chr. - 550 v. Chr.: Griekse kolonisatie
• 500 v. Chr.: wetten van Kleisthenes: Athene wordt een democratie