1 / 20
Lesduur is: 50 minIntroductie
Deze les daagt leerlingen uit om als wildlife-onderzoekers de ecologie van de geelvleugelamazone te verkennen. Ze gaan aan de slag met het bouwen van wiskundige modellen om populatieveranderingen te simuleren en te analyseren. Op basis van het bestuderen van achtergrondinformatie en de analyse van de resultaten van het modelleren, formuleren ze concrete aanbevelingen om deze bedreigde papegaaiensoort te helpen. Het is een inspirerende verkenning van hoe biologie, wiskunde en natuurkunde samenkomen in een relevant, praktisch vraagstuk.
Instructies
Voorkennis van leerlingen
Voor deze les is het essentieel dat leerlingen basiskennis hebben van ecologische concepten zoals populaties en ecosystemen, en de factoren die deze beïnvloeden. Daarnaast zijn fundamentele wiskundige vaardigheden zoals het interpreteren van grafieken en een globaal begrip van modellen noodzakelijk.
Voorbereiding van de docent
- Neem de les een keer door.
- Print de werkbladen en achtergrondinformatie uit (een per tweetal) of zorg dat ze digitaal beschibkaar zijn.
- Zorg ervoor dat elk tweetal in ieder geval een laptop ter beschikking heeft.
- Verdeel de leerlingen in tweetallen.
Leerdoelen/vaardigheden
- De leerling kan factoren benoemen die de populatiegrootte van de geelvleugelamazones beïnvloeden.
- De leerling heeft wiskundige modellen gebruikt om een papegaaienpopulatie te simuleren.
- De leerling heeft geleerd grafieken te interpreteren om conclusies te trekken over populatieveranderingen.
Aansluiting curriculum
Deze les over papegaaien sluit aan bij het havo- en vwo-curriculum door onderwerpen uit de biologie (ecologie, populatiedynamiek en natuurbescherming) en wiskunde (modelleren, simulatie en grafiekinterpretatie) te integreren. Bovendien is de vaardigheid van modelleren, die centraal staat in de les, ook zeer relevant voor het vak natuurkunde, waar het wordt ingezet voor het beschrijven en voorspellen van fysische processen.
Feedback
De makers van deze les willen graag weten wat je van de les vond. Ga daarvoor naar de (korte) vragenlijst. Heel veel dank!
Werkbladen
Onderdelen in deze les
Slide 1 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 2 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 3 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 4 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 5 - Tekstslide
Deze video gaat over een onderzoeksproject op Bonaire dat probeert de zeldzame geelvleugelamazone te redden door te bestuderen hoe deze papegaaien leven.
Gebruik de video als introductie op het onderwerp.
Let op! De video is in het Engels. Je kunt de ondertitel aanzetten (in het Engels). Als je bij Instellingen in YouTube kijkt, kun je de ondertitel ook nog automatisch laten vertalen naar het Nederlands.
Vraag
Wat is een populatie?
A
Een verzameling van verschillende organismen die in hetzelfde gebied leven en met elkaar interacteren.
B
Een gemeenschap van organismen die afhankelijk zijn van elkaar voor voedsel en andere hulpbronnen.
C
Een selectie van individuen uit een soort, gebruikt om de kenmerken van de hele soort te onderzoeken.
D
Een groep van individuen van dezelfde soort die in hetzelfde gebied leven.
Slide 6 - Quizvraag
Tekst
Eerst maar eens de voorkennis activeren. Wat is een populatie ook alweer?
Slide 7 - Tekstslide
Tekst
Er wordt geschat dat er wereldwijd tussen de 2.500 en 9.999 geelvleugelamazones zijn. Deze komen voor in Venezuela, op Bonaire, De Venezolaanse Antillen, Curaçao en sinds 2024 weer op Aruba.
In 2020 werden er 1.228 geelvleugelamazones geteld op Bonaire.
De IUCN (International Union for Conservation of Nature) houdt een rode lijst bij van bedreigde soorten. Geelvleugamazones worden gecategoriseerd als 'Near Threatened'. Dit betekent dat een diersoort momenteel niet direct met uitsterven bedreigd wordt, maar dat er wel zorgen zijn over de toekomst. Er zijn factoren die ervoor kunnen zorgen dat de soort in de nabije toekomst in een bedreigde categorie terecht kan komen, zoals een afname van de populatie of verlies van leefgebied. Daarom wordt de soort goed in de gaten gehouden en de status ervan regelmatig opnieuw bekeken. De aanduiding 'Near Threatened' is een waarschuwing dat er mogelijk maatregelen nodig zijn om te voorkomen dat de soort in de toekomst echt bedreigd raakt.
Welke factoren beïnvloeden de populatiegrootte van geelvleugelamazones op Bonaire?
Slide 8 - Woordweb
Hieronder een aantal factoren die de populatiegrootte van de geelvleugelamazone zouden kunnen beïnvloeden:
Voortplanting
- Beschikbaarheid van nestplekken
- Broedsucces (aantal kuikens dat overleeft per nest)
Sterfte
- Natuurlijke sterfte (leeftijd)
- Sterfte door droogte (voedseltekort, verzwakking)
- Sterfte door stroperij
- Sterfte door predatie (geïntroduceerde roofdieren)
Migratie
- Immigratie (individuen vanuit een andere populatie vestigen zich)
- Emigratie (individuen verlaten de populatie voor een andere populatie)
Omgevingsfactoren:
- Droogte
- Voedselbeschikbaarheid
- Habitatkwaliteit (voor geelvleugelamazones bijvoorbeeld beïnvloed door geiten/ezels)
Menselijke invloed:
- Stroperij
- Introductie van exoten (geiten/ezels, roofdieren)
Slide 9 - Tekstslide
Bekijk deze slide met de leerlingen. Zijn er zaken die jullie gemist hebben? Of die jullie missen?
Bekijk ook wel beschermingsmaatregelen genomen kunnen worden. Dit hebben de leerlingen nodig om een advies uit te kunnen brengen.
Slide 10 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 11 - Tekstslide
Verdeel de leerlingen in tweetallen. Deel de werkbladen aan de leerlingen uit, deel ze online of laat ze de werkbladen via deze dia bekijken. Het is wel belangrijk dat ze naast het werk op de computer hun antwoorden op vragen kunnen noteren.
Tekst
In tweetallen gaan jullie aan de slag met het maken van een model om de populatiegrootte van geelvleugelamazones te simuleren. Het doel van zo'n model is om de populatie van geelvleugelamazones te beschermen door inzicht te krijgen in de factoren die hun voortbestaan beïnvloeden.
Het model ga je maken met een programma dat 'Modeleertaal' heet. Je hebt er je computer voor nodig.
Het model bestaat uit twee hoofddelen. De 'Startwaarden' definiëren de beginsituatie, zoals de initiële populatiegrootte. De 'Modelregels' bevatten de vergelijkingen die beschrijven hoe variabelen, zoals de populatiegrootte, over de tijd veranderen door factoren als geboorte en sterfte.
Let op!
Als er een error is in het model is het mogelijk dat het verkeerde minteken (– i.p.v. -) is gebruikt, deze opnieuw invoeren (zelf typen) helpt vaak.
Slide 12 - Tekstslide
Op deze dia worden (mogelijke) antwoorden op de vragen weergegeven. Deze dia kun je met de klas bespreken, maar ook overslaan.
Vraag
Welk advies geef jij de papegaaienopvang op Bonaire om de geelvleugelamazones te beschermen?
Gebruik voor je advies de informatie die je gehoord hebt en de analyse van de modellen die je gemaakt hebt.
Slide 13 - Open vraag
Bespreek met de klas de adviezen die leerlingen geven.
Voorbeeld van een advies
Onze modellen laten zien dat ratten en katten een groot probleem zijn voor de geelvleugelamazones. Volgens ons Lotka-Volterra-model, een model dat laat zien hoe roofdieren en prooien elkaar beïnvloeden, kan een ongecontroleerde groei van ratten- en kattenpopulaties leiden tot een flinke daling van het aantal papegaaien. Dit komt doordat deze roofdieren veel jonge kuikens eten, vooral omdat de nesten van de papegaaien vaak makkelijk te bereiken zijn.Het is dus superbelangrijk dat we deze roofdieren op een slimme en diervriendelijke manier aanpakken. Door hun aantal onder controle te krijgen, zorgen we ervoor dat veel meer kuikens overleven. Zo kunnen we de geelvleugelamazone op Bonaire helpen!
Slide 14 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 15 - Tekstslide
Tekst
Ben je geïnspireerd geraakt door deze les, dan is een van de volgende studies misschien wel wat voor jou?
Slide 16 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 17 - Tekstslide
Link naar vragenlijst voor leerlingen:
ut.onl/leerling4tu
Slide 18 - Tekstslide
Link naar vragenlijst voor docenten:
ut.onl/docent4tu
Slide 19 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies
Slide 20 - Tekstslide
Deze slide heeft geen instructies