Bijles KUA H5

• Kunst
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

Muziek: hoe gebruik je de juiste begrippen?

Lesdoelen

Je kan de juiste muzikale vormgevingsaspecten omschrijven met de juiste woorden

Je kent het verschil tussen maat en ritme 

Je kan uitleggen wat een melodie is

Je kan de klankkleur in een muziekstuk beschrijven 

Je kan een examenvraag muziek stapsgewijs aanpakken 

Wat gaan we doen

• Oefenen met begrippen
• Melodie, ritme, maat en klankkleur
• Examenvraag: hoe pak je het aan? 

Ritme - Maat

Wat is het verschil?

De maat is de onderliggende beat van de muziek, die 'voel' je vaak als je meeklapt. Dit is de indeling van de muziek in gelijke eenheden van één of meerdere tellen; bekend zijn tweekwartsmaten, driekwartsmaten en vierkwartsmaten.

Ritme - Maat

Wat is het verschil?

Maat is de onderliggende beat van de muziek, die 'voel' je vaak als je meetikt of klapt. Dit is de indeling van de muziek in gelijke eenheden van één of meerdere tellen; bekend zijn tweekwartsmaten, driekwartsmaten en vierkwartsmaten.

Ritme is de manier waarop de maat is ingedeeld, dat wil zeggen de duur van de noten. 

Accenten of syncopen

Kort of lang

Vertragen of versnellen

Maat 

Ritme

Hoog of laag

Toonduur

Tempo

Ritme

Opmerking: ritme en tempo zijn twee verschillende fenomenen. Het tempo van een muziekstuk kan langzaam zijn en toch snelle ritmische bewegingen kennen.

Welke maatsoort heeft
Piano Man van Billy Joel?

1. vierkwartsmaat
2. driekwartsmaat

elke maat 3 tellen - heet ook wel een wals 

Melodie is...

1. Ritme + toonhoogte
2. Maat + toonhoogte
3. Toonduur + toonhoogte
4. Toonhoogte + tempo

Klankkleur

Wat is klankkleur?

Klankkleur is de sfeer die muziek, of bij zingen het stemgeluid, geeft. Elk instrument en elke stem heeft zijn eigen klankkleur.

Bijvoorbeeld: licht, duister, warm, kil, soepel, zwaar,  vol, warm of juist koel, rond, donker, helder, vlak of kaal. 

dat twee even hoge en even sterke tonen toch heel verschillend kunnen klinken.

Ook de combinatie van verschillende stemmen en instrumenten levert eveneens een eigen klankkleur op: koor, strijkorkest, symfonieorkest, blaasorkest (harmonieorkest, fanfare), pop-band en/of combinaties hiervan hebben alle een eigen, karakteristieke klank.  

In 2022 bracht de IJslandse zangeres Björk haar zevende album uit: Biophilia. In fragment 1 hoor je het nummer Crystalline van dit album. De tekst gaat over de eigenschappen van kristallen, die voor Björk een symbool vormen voor sluimerende oerkrachten.

In dit nummer worden de kristallen verklankt door de muziek.

(1p) Benoem de manier waarop de kristallen worden verklankt in fragment 1.

In 2022 bracht de IJslandse zangeres Björk haar zevende album uit: Biophilia. In fragment 1 hoor je het nummer Crystalline van dit album. De tekst gaat over de eigenschappen van kristallen, die voor Björk een symbool vormen voor sluimerende oerkrachten.

In dit nummer worden de kristallen verklankt door de muziek.

(1p) Benoem de manier waarop de kristallen worden verklankt in fragment 1.

Fragment 1

Stap 1: punten/woorden/bron

Stap 2: kernwoorden/ associëren/ vormgevingsaspecten?

Stap 3: vraag herhalen, dat zie/hoor ik aan.. waarom vraag? 

(1p) Benoem de manier waarop de kristallen worden verklankt in fragment 1.

Antwoord

De kristallen worden verklankt door hoge / bel-achtige klanken (klokkenspel).

Opmerking: Als in het antwoord ‘het repeterende karakter’ of ‘de korte klanken’ wordt genoemd, mag het niet goed worden gerekend (want het antwoord zegt niets over de klankkleur).

Het ritme van de melodie is

1. snel
2. langzaam

De maat van dit nummer is

1. snel
2. langzaam

Vraag 2

In een toelichting op Crystalline stelt Björk dat ze de gangbare structuur van popsongs, namelijk de afwisseling van coupletten en refreinen, beleeft als verschuivingen in gemoedstoestand. Björk beschrijft de overgang van couplet naar refrein (zoek op in fragment) in Crystalline als een vorm van bevrijding.

(2p) Beschrijf twee muzikale veranderingen waardoor de luisteraar het refrein in Crystalline kan herkennen.

(2p) Beschrijf twee muzikale veranderingen waardoor de luisteraar het refrein in Crystalline kan herkennen.

Antwoord:

In het refrein (twee van de volgende):

− zijn meer percussie- / slagwerkaccenten hoorbaar (die de maat duidelijk markeren / die de beat accentueren).

− gaat de melodie (de zangstem) verder / vaker omhoog dan in het voorgaande deel.

− gaat de melodie over van het gebruik van verschillende langere tekstregels naar de herhaling van dezelfde korte frase (waardoor het refrein voorspelbaar en meezingbaar wordt).

− is de melodie opeens sterk gericht op de grondtoon / op het tonale centrum.

− wordt er enigszins krachtiger gezongen.

Opmerkingen

Per juist antwoord 1 scorepunt toekennen.

Alleen als in het antwoord een verandering juist wordt omschreven mag

1 scorepunt worden toegekend.

Een antwoord zoals ‘de maat verandert’ is onjuist en mag daarom niet

goed worden gerekend

Omschrijf de klankkleur van de stem van Ella Fitzgerald