HEV les 3: Het waarnemen van spel

• Mentorles
• HBO
• Studiejaar 3

HEV bijeenkomst 3

Het waarnemen van spel

Bij binnenkomst ligt er materiaal op tafel. Er staat geen opdracht en we geven ook geen opdracht. We wachten af wat de studenten zelf met het materiaal gaan doen. Wanneer zij vragen stellen, stellen wij een vraag terug (waardoor we geen richting geven en geen duidelijke bedoeling (waarom zou dat er nu liggen? Wat zou je ermee kunnen doen? Heb jij een idee?). Het zou leuk zijn als er spel ontstaat.  Ontstaat dat? Laat het even gebeuren en pak het daarna terug op. Ontstaat er geen spel? Begin dan de bijeenkomst met wat de studenten denken dat er gebeurd als je dit materiaal in een kleuterklas klaarlegt en geen opdracht geeft. 

(zand, ballonnen, duplo, kapla, ijslollystokjes etc.)

Binnenkomst 

Terugblik 

Heb je een situatie van afgelopen week waarbij je jezelf bewust werd van jouw 'bubbel'?

Wat is je bijgebleven van vorige bijeenkomst?

Terugblik 

Bespreek met je buurman wat je ziet/hebt gezien in jouw stageklas of op jouw stageschool qua diversiteit?

Wat doen zij al goed?

Wat zou de school nog kunnen verbeteren?

Is er sprake van integratie/segregatie? 

Vandaag 

Wat is spel?

Wat is verwonderen?

Spelwerelden van Vermeer

Oefenvragen kennistoets

Kleuters spelen de hele dag

waar

niet waar

Wat is spel?

Spel is...

een activiteit waarbij het de bedoeling is dat je geen doel hebt (Alison Gopnik, 2016). 

Bezig zijn is het doel op zich. 

Het kind is actief, heeft plezier en doet het vrijwillig. 

(Kohnstamm, 2009).

Kinderen geven zelf betekenis aan materialen, maken zelf de regels en de nadruk ligt op het proces (Janssen-Vos, 2006).

Spel is van levensbelang 

Ga er goed voor zitten, want we bekijken 

een inspirerende TED Talk (16 min)

Opdracht voor leerkrachten 

Durf de regie voor een groot deel uit handen te geven.

Durf methodes/doelen los te laten en te KIJKEN en te anticiperen op wat de leerlingen doen.

Laat de leerlingen écht spelen!

Wat is écht spelen?

activiteit vs. spel

Impliciete benadering 

• zonder opzet, onvoorspelbaar 
• vanuit de gebeurtenis volgt een leerervaring (geen vooropgesteld leerdoel)
• betekenisvolle context 
• motiverend 

Expliciete benadering 

• Met opzet
• De volgorde staat vast  

Thema piraten....en de slak

Leerkrachten...

• mogen/kunnen spel begeleiden/verrijken
• moeten spel faciliteren 

1. Tijd
2. Ruimte 
3. Vrijheid geven
4. Materiaal verzorgen 
5. Ondersteunende regels 
6. Thema's aanreiken 
7. Veiligheid

Spelen is ook voor ons belangrijk en plezierig 

Spel en de ontwikkeling 

emotionele ontwikkeling 

sociale ontwikkeling 

cognitieve ontwikkeling 

Emotionele ontwikkeling

Persoonlijkheidsontwikkeling

Hechtingstheorie (Bowlby)

Benoemen van emoties 

Toenemende zelfregulatie

Veilig gehecht wanneer ouders signalen van het kind positief en snel oppakken + voorspelbaar zijn in hun gedrag naar het kind. 

Sociale ontwikkeling

Imitatiegedrag

Socialisatie (gewoonten, normen en waarden)

Vriendjes

Sociale identiteit krijgt een nieuwe definitie 

Sociale wereld verkennen via spel

Cognitieve ontwikkeling

Periode van intuïtieve denken (Piaget)

Spel -> eigen gedrag sturen

Hoe we kunnen kijken naar spel

Spelontwikkeling 

Spelkwaliteit 

Spelkeuze

Spelduur

Contact tijdens spel

Spelontwikkeling 

0-2 jaar: dichtbij jezelf en materialen ontdekken

2-4: van jezelf naar samen, van dichtbij naar verder af

4-6: meer samen, switchend tussen echt en fantasie

6-8; veel samen, in samenspraak, verhalend. 

Spelkwaliteit

Komt het kind makkelijk tot spel?

Verkent het kind uit zichzelf allerlei mogelijkheden?

Past het kind een geleerde spelwijze toe?

Heeft het kind plezier in het spel?

Speelt het kind op het juiste ontwikkelingsniveau?

Speelt het kind volgens een plan? 

Spelkeuze

Maakt het kind een eigen keuze?

Kiest het kind iets op eigen niveau?

Kiest het kind ook wel onbekend speelgoed?

Is de spelkeuze gevarieerd?

Durft het kind met allerlei spelmateriaal te spelen? 

Spelduur

Kan het kind zich concentreren op één spel of pakt het steeds iets nieuws?

Speelt het kind geconcentreerd?

Maakt het kind het spel af?

Blijft het kind proberen tot iets lukt?

Kan het kind langere tijd met spel bezig zijn?  

Contact tijdens spel 

Praat het kind al spelend met andere kinderen?

Kan het kind ook samen spelen?

Kan het kind wensen duidelijk maken aan zijn medespelers?

Kan het kind materiaal delen?

Reageert het kind op spelinitiatief van een ander? 

Contact tijdens spel 

Praat het kind al spelend met andere kinderen?

Kan het kind ook samen spelen?

Kan het kind wensen duidelijk maken aan zijn medespelers?

Kan het kind materiaal delen?

Reageert het kind op spelinitiatief van een ander? 

Samenspel volgens Parten

Wat is verwonderen?

Waarom is verwonderen belangrijk?

Fotospel 

In groepjes van drie/vier krijgen de studenten vier foto's op een blad. één student begint de opdracht door in een willekeurig kind op de foto te kruipen en te reageren in de verwonderde toestand. De andere studenten proberen te raden in welk kind de student zich verplaatst. Nu kan een andere student de beurt overnemen. 

Spelwerelden van Vermeer 

Spel in de lichamelijke wereld (sensopathisch).

Spel in de hanteerbare wereld.

Spel in de esthetische wereld.

Spel in de illusionaire wereld (rollenspel).

Filmpje spelwerelden (speelplezier)

Helaas kan ik het filmpje hier niet in plakken. Het filmpje staat op de sharepoint onder HEV bijeenkomst 3

Tekst

Lichamelijke wereld

Esthetische wereld 

Hanteerbare wereld

Illusionaire wereld 

Wat kun je als leerkracht doen tijdens vrij spel in de

Lichamelijke wereld: spiegelen, eigen verwondering verwoorden, taal toevoegen 

Hanteerbare wereld: idem lichamelijke + handeling toevoegen

Esthetische wereld: spiegelen, innerlijke gedachten verwoorden, afsluiten vervolgsuggestie

Illusionaire wereld: observeren, meespelen, elementen toevoegen.

En nu zelf!

Maak een tweetal

Pak materiaal naar keuze

De ene student speelt (als leerling) in een gekozen wereld 

De andere student regeert (als leerkracht) op dit spel

In welke wereld speelt de leerling?

Hoe speelt de leerkracht hier op in? 

Draai dan de rollen om en kies een andere wereld. 

Bespreek met je buur

Hoe zou je de spelfases van Vermeer terug kunnen laten komen in de spelhoeken en in de (kleine) kring?

Wat zou er nodig zijn in jouw stageklas zodat er ruimte is voor iedere spelfase/spelvorm? 

Filmpje klaslokaal 

Wat zie je? 

Wat valt je op?

Welke ideeën komen er bij je op?

Helaas kan ik het filmpje hier niet in plakken. Het filmpje staat op de sharepoint onder HEV bijeenkomst 3

Opdracht voor de volgende bijeenkomst

Maak een filmpje van jouw stageklas (na schooltijd).

Kijk welke hoeken er zijn in jouw stageklas

Observeer het spel in de huishoek en in de bouwhoek in jouw stageklas: welke spelvormen van Vermeer zie je hierin terug?

Lees uit ‘Kiezen voor het jonge kind’ hoofdstuk 8 over een rijke speelleeromgeving. 

Voor we naar de oefentoets gaan...

Heb je al een focuskind gekozen?

Oefenvragen kennistoets

Oefenvraag 1

De 1-zorgroute is een werkwijze voor twee doelgroepen. Noem deze twee groepen en vertel kort en bondig wat de 1-zorgroute voor deze twee groepen inhoudt. 

Oefenvraag 2

2a: Beschrijf kort en bondig het pygmalion effect.

2b: Welk gedrag laat een leerkracht zien als het hoge verwachtingen heeft van een leerling. Noem drie gedragingen. 

Oefenvraag 3

Noem 4 manieren waarop leerkrachten spel kunnen faciliteren. Beschrijf bij elke manier hoe je die ziet/mogelijk kunt maken in de klas. 

Antwoorden

Oefenvraag 1 

De twee doelgroepen zijn: 

1: alle leerlingen van de groep = de leerlingen worden geclusterd in een groepsplan op basis van hun onderwijsbehoefte

2: leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben en aanspraak doen op intern of extern handelen = wanneer een leerling meer zorg nodig heeft kan er binnen de school of extern hulp worden ingeschakeld. Dit is altijd in overleg met de ouder(s), het zorgteam binnen de school en eventueel externen. 

Oefenvraag 2

2a:Het pygmalion effect laat zien hoezeer verwachtingen van leraren een rol kunnen spelen in de klas

2b:  Leerkrachten: 

zijn aardiger 

meer ondersteunend 

dagen leerlingen meer uit 

geven positieve feedback 

geven ruimte om hun kunnen te tonen

Oefenvraag 3

Tijd (lange speelmomenten zodat het spel niet onderbroken wordt)

Ruimte (genoeg speelruimte in hoeken en andere plekken in de klas)

Vrijheid geven (binnen de regels en kaders kiezen de leerlingen zelf)

Materiaal verzorgen (zorgen dat er voldoende verschillend spelmateriaal is)

Ondersteunende regels (het spel kent eigen regels)

Thema's aanreiken (voldoende verschillende thema's door het jaar heen)

Veiligheid ( zorgen voor een fijn pedagogisch klimaat, welbevinden en betrokkenheid worden gecontroleerd)