9.4 Risicoanalyse

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

9.4 Risicoanalyse

Deze les

• Introductie giftige stoffen met filmpjes RIVM
• Uitleg 9.4
• Maken 31, 32A, 33, 37B, 38 

Leerdoelen

• Je weet wat wordt bedoeld met de LD-50, ADI-waarde en TGG-waarde en je kunt hiermee berekeningen uitvoeren (inclusief ppm/ppb). Zie ook paragraaf 7.1.
• Je kunt m.b.v. Binas tabellen 97A, B en E uitspraken doen over de gevaren van stoffen en het veilig werken hiermee. Zie ook paragraaf 7.1.
• Je kunt enkele voorbeelden noemen van milieueffecten van een productie.

(Bio)chemische wapens: feit of fictie?

Wat is het verschil tussen security en safety?

Security vs. safety

(Bio)security: keep bad people away from bad bugs

(Bio)safety: keep bad bugs away from bad people

Twee uitvindingen met goede bedoelingen...

Dynamiet:

bedoeld voor de mijnbouw

Sarin (zenuwgas):

bedoeld als pesticide

Verdrag biologische (1972) en chemische wapens (1993)

• Wereldwijd verbod op de ontwikkeling, de productie en het aanleggen van voorraden van bacteriologische (biologische) en toxinewapens. 
  

• Wereldweid verbod op het gebruik en het in voorraad hebben van chemische wapens.
  

• Controle door 'Organisation for the Prohibition of Chemical Weapons' (OPCW)
  

Giftige stoffen 

“Poison is in everything, and no thing is without poison. The dosage makes it either a poison or a remedy.”

Uitspraak Paracelsus, Zweedse arts (1493-1541)

GHS-systeem

• Wereldwijd systeem om gevaren en risico's van stoffen weer te geven.
• Zie Binas tabellen 97B en 97E. 

LD-50 

• LD-50 is maat voor acute giftigheid (lethal dose)
• Dit is de dosis waarbij de helft van de proefdieren overlijdt, uitgedrukt in mg per kg lichaamsgewicht.


• Binas 95 voetnoot 2

Bij een relatief giftige stof, is de LD-50 dan (relatief) hoog of juist laag?

1. Hoog
2. Laag
3. Geen idee

Voorbeeld: botulinetoxine

• Meest potente gif dat bekend is.
• Neurotoxisch: eiwit legt zenuwcellen tijdelijk stil.
• LD-50 = 0,2 ng per kg
• Wordt in zeer lage doseringen toch 

gebruikt als cosmetisch hulpmiddel.

Voorbeeld: atropine

• Wordt verkregen uit de dodelijkste bessen van de wolfskers (Atropa belladonna).




• ± 10 bessen zijn dodelijk voor een mens.
• Werd gebruik om pupillen te verwijden, wat vroeger als schoonheid (belladonna) werd gezien.
• In moderne geneeskunde o.a. gebruikt bij hartritmestoornissen.

ADI-waarde

• Aanvaardbare dagelijkse inname (acceptable daily intake)
• Binas 95
• Aantal mg per dag per kg lichaamsgewicht dat een persoon binnen mag krijgen zonder gezondheidseffecten.
• Voor medicijnen en additieven in voedingsmiddelen.

TGG-waarde

• Tijd Gewogen Gemiddelde
• Binas 97A


• Maximale concentratie van een stof waar een volwassen persoon gedurende 8 uur (soms 15 min) per dag, gedurende een heel arbeidsleven, aan mag worden blootgesteld zonder gezondheidsproblemen.
• Uitgedrukt in ppm of mg per m³

Rekenvoorbeeld TGG

• TGG ammonia (8 uur) = 14 mg m³
• (massa)ppm = (massa stof X / massa totaal) * 10⁶
  
• massa stof X = 14 mg = 0,014 g
• volume totaal (lucht) = 1 m³ = 1,293 kg (dichtheid lucht) = 1293 g
• Invullen in formule geeft 11 (10,82) massa ppm.

Aan de slag

• Maken 31, 32A, 33, 37B, 38