H1: Karel de Grote, het leenstelsel en de standen

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo k, g, t, mavo
• Leerjaar 1

Welkom in de geschiedenisles!

Wat gaan we doen vandaag? (1)

• Lesdoelen
• Herhaling
  
• Karel de Grote
• Opdrachten 
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag? (2)

• Lesdoelen
• Opdrachten 
• Leenstelsel
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag? (3)

• Lesdoelen
• Opdrachten 
• Quizlet
• Afsluiting  
  

Wat gaan we doen vandaag? (4)

• Lesdoelen
• Herhaling 
• Filmpje 
• Opdrachten 
• Afsluiting  
  

Waar hebben we het over gehad net voor de vakantie?

• Wat moet je leren voor TW2?

Lesdoelen

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen wie Karel de Grote was.
  

• Kun je uitleggen hoe het Frankische rijk werd bestuurd.
  

• Kun je kenmerken van het leenstelsel herkennen in bronnen.

• Kun je beoordelen welke voor- en nadelen er aan het leenstelsel zaten.

• Kun je de drie standen benoemen en hun relatie tot elkaar uitleggen. 

Leg het leenstelsel uit in je eigen woorden

Bekijk de afbeelding. Leg uit wat je ziet gebeuren op de bron. Verwijs hierbij naar een beeldkenmerk uit de bron.

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

Benoem een aantal oorzaken voor het einde van het WRR

Welke is niet een oorzaken voor het einde van het WRR

1. Te weinig soldaten aan de grens
2. Zeus werd niet goed geëerd en was boos
3. de volksverhuizingen
4. er was ruzie over wie er de keizer mocht zijn

Waar gaat hoofdstuk 4 over?

1. De Grieken
2. De Romeinen
3. De Tweede Wereldoorlog
4. De Middeleeuwen

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Direct en indirect

Directe bron 

• --> is een bron die uit die tijdsperiode komt

Indirecte bron 

• --> is een bron die later is gemaakt dat die tijdsperiode 

Tekening van Karel de Grote (745-814) gemaakt in 1513.

Middeleeuwen

Leg in je eigen woorden uit hoe het leenstelsel werkt.

Benoem de drie standen en wat zij bijdragen aan de middeleeuwse samenleving.

Het Frankische Rijk

• Het was erg gevaarlijk in Europa na de val van het WRR. Weinig handel

• Het Frankische volk kreeg de macht over een groot deel van Europa. (Germaans volk dat vanaf de 5 eeuw een eigen koninkrijk had.)

• De bekendste Frankische koning was Karel de Grote.  (768)

Een buste van Karel de Grote. In een schatkamer in Wenen kan je zijn kroon nog bewonderen!

Karel de Grote

• Karel de Grote breidde zijn rijk uit door:

1. Gebieden te veroveren met geweld
2. Huwelijkspolitiek (het inzetten van huwelijken om bezit van grondgebied te vergroten of bondgenoten te krijgen.)
3. Samen te werken met de paus
   

• Karel had een centraal bestuur: de organisatie van het bestuur vanuit één vaste plaats (Aken)

• Dwong mensen (zoals de Saksen) om christelijk te worden

• In het jaar 800 werd hij zelfs keizer (in Rome), gekroond door de paus
  

Rond 800 was het Frankische Rijk op zijn grootst. Naast dit rijk is er nog het grote Oost-Romeinse Rijk en ontstaan er nieuwe Moslimse Rijken.

Welke landen uit onze tijd behoren tot zijn rijk?

a. Wie was Karel de Grote?
b. Over welk gebied was hij de baas?

Opdrachten

• Tekst: De kroning van Karel de Grote en De macht van Karel de Grote
• Opdrachten: 1 t/m 10
• Blz. 129 en 130 + blz. 136 en 137

Klaar? maak opdracht 11
Schrijf de opdrachten in je planner!

Wolfert land

Eed van trouw

Aan wie ben jij trouw?

De leenmannen lieten hun gebied ook weer besturen door onderleenmannen. De leenmannen van Karel de Grote werden dus leenheren van de onderleenmannen.

Het leenstelsel

• Karel de Grote kon zijn land niet alleen besturen. Daarom kreeg hij hulp van edelen: mannen die met hem meevochten.

• Zijn trouwste edelen kregen als beloning ieder een gebied in leen.
  

• Zij mochten dit namens hem besturen: zij werden zijn leenmannen.

• Karel de grote leende zijn gebied uit en was de leenheer.

• Deze manier van besturen noem je het leenstelsel.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer.

Leg in je eigen woorden uit hoe het leenstelsel werkt.

Het leenstelsel

Als leenman had je vier plichten:

1. Je moest trouw zweren aan de koning;

2. Je moest zijn gebied besturen en er rechtspreken;

3. Je moet jaarlijks belasting aan de koning betalen;

4. als er oorlog was in het rijk, moest je met je eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

Welke vier plichten had een leenman van de koning?

De leenman

De leenheer:

Karel de Grote

Het leen (de grond) dat de leenman 'in leen' krijgt.

De vier plichten van een leenman:

• Hij moest trouw zweren aan de koning; 
  
• Hij moest zijn gebied besturen en er recht-spreken;
  
• Hij moest jaarlijks belasting aan de koning betalen; 
  
• Als er oorlog was in het Rijk, moest hij met zijn eigen soldaten meevechten in het leger van de koning.

De leenman zweert trouw aan zijn leenheer, Karel de Grote.

De standensamenleving

• Op de domeinen ontstond een samenleving waarin iedereen zijn eigen plek en taak van god had gekregen:

1. Geestelijken (bidden voor de boeren en de adel)
2. Adel (besturen/vechten om de geestelijken en de boeren te beschermen )
3. Boeren (werken op het land om de geestelijken en adel te voeden)

• De wereld was in de middeleeuwen daarom erg overzichtelijk. Je behoorde tot een stand, je wist wat jouw taken waren en je leefde op een domein.
• Deze standen waren afhankelijk van elkaar.
  

Welke drie standen kennen we in de middeleeuwen?

Video

Histoclips: Karel de Grote

3:11

3:30

8:11

8:38

8:56

10:22

11:08

12:42

Welke twee redenen heeft Karel de Grote om tegen de Saksen te vechten?

Waarom lijkt het Frankische leger onoverwinnelijk?

1. Ze hebben de hulp van God en goede paarden.
2. Ze hebben stijgbeugels en hakken de heilige eik van de Saksen om.
3. Ze hebben stijgbeugels en sterke zwaarden.
4. Ze hebben sterke zwaarden en Karel is een goede legerleider.

Tegen welke drie volken vecht Karel de Grote?

Waarom heeft Karel de Grote leenmannen nodig?

1. Anders wordt hij afgezet als keizer.
2. Zijn rijk is te groot om alleen te besturen.
3. Hij is druk met oorlog voeren en kan niet besturen.

Wat zijn de taken van Karel zijn leenmannen?

1. Het stuk land besturen + Karel advies geven + Karel helpen als hij oorlog voert
2. Het stuk land besturen + Karel geld betalen + Karel helpen als hij oorlog voert
3. Het christendom verspreiden + Karel advies geven + Karel helpen als hij oorlog voert
4. Het stuk land besturen + Karel advies geven + Karel zijn rijk uitbreiden

Wat voor belangrijks gebeurde er in het jaar 800?

Waarom liet Karel overal in zijn rijk Paltsen bouwen?

Welke twee zaken probeert Karel te verbeteren in zijn Rijk?

1. Recht & rijkdom
2. Onderwijs & rijkdom
3. Handel & recht
4. Onderwijs & handel

De standensamenleving

• Op de domeinen ontstond een samenleving waarin iedereen zijn eigen plek en taak van god had gekregen:

1. Geestelijken (bidden voor de boeren en de adel)
2. Adel (vechten om de geestelijken en de boeren te beschermen )
3. Boeren (werken op het land om de geestelijken en adel te voeden)

• De wereld was in de middeleeuwen daarom erg overzichtelijk. Je behoorde tot een stand, je wist wat jouw taken waren en je leefde op een domein.
• Deze standen waren afhankelijk van elkaar.
  

De eerste stand bestond uit de geestelijkheid. De taak die zij van God hadden gekregen was bidden voor het volk!

Tot de geestelijkheid behoren monikken, bischoppen, priesters, nonnen en natuurlijk de paus.

De tweede stand was de adel. Dit waren rijke mensen met hun eigen land (vaak in leen gekregen van de koning). Zij konden met hun geld een goede wapenuitrusting kopen. Als sterke ridders moesten zij de koning helpen en de mensen op hun land bescheremen. 

De derde stand waren de boeren (en burgers). Binnen deze stand waren sommigen rijk, maar de meeste waren erg arm. Ze waren geboren in de derde stand en dat was omdat god het zo wilde. Ze moesten hard werken, hadden veel plichten en weinig rechten.

Welke drie standen kennen we in de middeleeuwen?

Opdrachten

• Tekst: De kroning van Karel de Grote en De macht van Karel de Grote
• Opdrachten: 1 t/m 10
• Blz. 129 en 130 + blz. 136 en 137

Klaar? Geef dit aan bij je docent.
Schrijf de opdrachten in je planner!

Opdrachten

• Individueel 
• Ga aan de slag met de opdrachten in google classroom.
• Nabespreken 

Klaar? Geef dit aan bij je docent.

Nabespreking

• In je geschiedenisboek staat dat Karel een vrolijke en goedgeluimde man was. Leg uit dat deze uitspraak standplaatsgebonden is (vanuit één kant bekeken). Betrek in je antwoord de manier waarop de Saksen naar Karel keken.

• Een symbool dat bij Karel hoort is het zwaard. Wat symboliseert dit zwaard?

• Waarom is Karel de Grote vijf keer getrouwd?

https://quizlet.com/nl/991084953/h1-middeleeuwen-val-rr-flash-cards/?i=6bc134&x=1qqt

Afsluiting

Aan het eind van deze les:

• Kun je uitleggen wie Karel de Grote was.
  

• Kun je uitleggen hoe het Frankische rijk werd bestuurd.
  

• Kun je kenmerken van het leenstelsel herkennen in bronnen.

• Kun je beoordelen welke voor- en nadelen er aan het leenstelsel zaten.

Fijne dag!

Welke voordelen en nadelen zitten er aan het leenstelsel?

Wat hoefde een leenman NIET te doen voor zijn leenheer?

1. Een eed van trouw afleggen.
2. Vechten voor zijn leenheer.
3. Overleggen wat hij met het gebied ging doen
4. Belasting betalen.

Wat kreeg een leenman NIET van zijn leenheer?

1. Land in leen
2. Bescherming bij oorlog.
3. Privileges
4. Een ridder uitrusting

Welk woord hoort er niet bij?

1. Frankische Rijk
2. West-Romeinse Rijk
3. Oost-Romeinse Rijk
4. Moslimse Rijken

Ridders

• Ridders waren de soldaten van de middeleeuwen.

• Een uitrusting (harnas, paard, zwaard, schild) waren erg duur.
  

• Vaak kregen ridders als beloning een stuk land van de koning.

• Besturen lieten zij doen, ze gingen zelf liever jagen met valken!

De valkenjacht was duur, het trainen van roofvogels was een echt beroep. 
Naast jagen hielden de ridders ervan om op toernooien te vechten (soms om de hand van een mooie jonkvrouw).

Het gezag van de koning

• Karel stuurde zendgraven om te controleren of de leenmannen zich aan de gemaakte afspraken hielden en om nieuwe wetten bekend te maken.
• Soms besloot een leenman om niet meer te luisteren naar de koning.
  

Na de dood van Karel de Grote nam  zijn zoon Lodewijk de Vrome het over.

Toen ook deze stierf viel het Frankische rijk uiteen in drie stukken verdeeld over zijn drie zonen.

Afbeelding: verdeling van het verdrag van Verdun, 843.