Telefoon in de kluis? Chromebook in de tas. Lees en werkboek op tafel.
Slide 3 - Tekstslide
Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?
Oftewel, wat is het doel van deze les?
In deze les leer je de stijlfiguren eufemisme, ironie, litotes en sarcasme herkennen
Slide 4 - Tekstslide
3V-CC4-Taal-§3 Etymologie
Slide 5 - Tekstslide
3V-CC4-Taal-§3 Etymologie
Tekst 1
Graven naar de oorsprong
(1) Waar komen onze woorden vandaan? Met die vraag houden etymologen zich van oudsher bezig. De Grieken zochten al naar de oorspronkelijke vorm en betekenis van woorden. Ieder woord bezat volgens hen een ‘ware’ betekenis, vandaar de naam ‘etymologie’, die ze hadden gevormd voor de wetenschap die het etumon ‘het ware, werkelijke’ zocht. De Grieken probeerden de oorspronkelijke vorm en betekenis van woorden te reconstrueren door letters of lettergrepen toe te voegen, te schrappen of te verplaatsen. Nederlandse geleerden volgden hen daarin: zo geeft Jacob van Maerlant in zijn Rijmbijbel uit 1285 als etymologie van ‘beesten’: ‘omdat si ons bistaen [bijstaan]’. En de bekende woordenboekenschrijver Cornelis Kiliaan herleidde in 1599 ‘God’ tot ‘goed’, want in de Schrift staat geschreven ‘niemand is goed dan God alleen’; ‘worden’ brengt hij in verband met ’woord’, want is niet alles geworden door het woord van God?
Slide 6 - Tekstslide
3V-CC4-Taal-§3 Etymologie
(2) Toen eind achttiende eeuw de Indo-Europese taalfamilie werd ontdekt, kreeg de etymologie voor het eerst een wetenschappelijke basis. De geleerden ontdekten dat klankverschillen tussen verwante talen systematisch zijn en te herleiden zijn tot wat ze ‘klankwetten’ noemden. Een nieuw inzicht was ook dat er geen relatie bestaat tussen de vorm van een woord en de betekenis ervan. Dit idee is voor het eerst geformuleerd door de Zwitserse taalkundige Ferdinand de Saussure: hij wees erop dat het totaal willekeurig is dat wij in het Nederlands een bepaald gebouw met muren, ramen, een dak en een deur ‘huis’ noemen en de Fransen hetzelfde gebouw benoemen met ‘maison’ of de Russen spreken van ‘dom’.
(3) Gewapend met deze kennis, en met kennis van de ontwikkeling van de klanken, woordvormen en betekenissen in de verschillende talen, kunnen etymologen de herkomst van afzonderlijke woorden achterhalen.
Naar: M. Jansen e.a., Atlas van de Nederlandse taal
