CKV H4-A4 architectuur verkennen en verbreden

• CKV
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 4

ARCHITECTUUR

Architectuur verkennen

“Architecten zijn een soort kunstenaars die ontwerpen.”

Ieder gebouw is door een architect ontworpen. Je kan als architect niet zomaar een huis laten maken, je hebt eerst een opdrachtgever nodig, dit kan bijvoorbeeld een bedrijf, een gemeente of een gezin zijn. De architect probeert het gebouw zo te ontwerpen dat je er makkelijk in kunt wonen, werken en dagelijkse dingen kunt doen.

Architectuur gaat niet alleen over het ontwerpen van gebouwen, maar ook over het ontwerpen van steden, landschappen en interieurs. Architectuur gaat altijd over ruimte. Over de ruimte binnen een gebouw, maar ook over de invloed van het bouwwerk op de omgeving en de openbare ruimte.

                                          LEERDOELEN

1. Je kent de genres en kenmerken van de discipline architectuur.
2. Je weet het verschil tussen traditionele en innovatieve werkwijze.
3. Je kunt de kenmerken toepassen in de verdiepende keuzeopdracht.

Ga naar de volgende slide voor een filmpje over de Markthal in Rotterdam. Tijdens het filmpje maak je de vragen die dan verschijnen.

01:03

Welke vier functies heeft de Markthal?

1. Huizen, kantoren, markt, station
2. Huizen, kantoren, station, parkeren
3. Huizen, kantoren, markt, parkeren
4. Huizen, markt, station, parkeren

01:28

Waarom is het nodig dat de gevel 70 cm kan bewegen.

01:47

Het dak is 10.000m2 en het kunsterk bevat 4000 platen. Hoeveel m2 is een plaat?

1. 2500m2
2. 250m2
3. 25m2
4. 2,50m2

Verkennen vervolg 

Tegenwoordig zijn de tiny huisjes een hype geworden. Op internet vind je hier heel veel voorbeelden van. De beweging, die 10 jaar geleden heel klein begon in Amerika (lokaal), is een woon-trend geworden overal ter wereld (globaal).   

Bekijk de huisjes via de link op de volgende slide

                                                          mooi of lelijk?                                                      

https:

In welk van deze huisjes zou jij wel willen wonen?

1. 
2. 
3. 
4. 

Als jijzelf een huisje zou ontwerpen, aan welke voorwaarden zou jouw huisje moeten voldoen?

Genres architectuur

Lees onderstaande genres en maak de vraag op de volgende slide

Structuralisme

Als reactie op het modernisme ontstaat in Nederland deze stroming, die kleinschaligheid en de menselijke maat voorop zet. Het structuralisme kent geen strakke vormen, maar geschakelde blokken met veel variatie, zoals de KUBUS woningen (1964) van Piet Blom in Rotterdam. De huizen zijn gekanteld en op hun punt gezet. Blom noemt zijn ontwerp een ‘Stedelijk dak’ met de structuur van een bos, waarin mensen wonen zoals vogels in een nest. 

Postmodernisme

Deze internationale stroming reageert ook op de strakke, functionele ontwerpen van het modernisme. Kenmerken van postmoderne architectuur zijn uitbundige kleuren, vrije vormen, speelse details en gebruik van stijlen uit het verleden. Het Groninger museum (1994) van Mendini is hier een bekend voorbeeld van in Nederland. Het museum bestaat uit drie eilanden met een eigen functie, vorm en bouwstijl. Samen vormen ze een verrassend en veelkleurig gebouw.

Super modernisme

Deze internationale stroming bouwt weer strak en industrieel, maar gebruikt dankzij computers ook opvallende vormen. Dit levert grootschalige, sensationele gebouwen op die een statement maken: look at me! Een voorbeeld is het voormalige hoofdkantoor van ING. Deze schoen van aluminium en glas is een echte blikvanger aan de snelweg bij Amsterdam. Het gebouw staat op 16 stalen kolommen en heeft een transparante glazen gevel. In de neus bevind zich een auditorium met 250 zitplaatsen.

Modernisme

Deze internationale stroming pleit vanaf 1920 voor een functionele en zakelijke architectuur met moderne industriële bouwmaterialen zoals beton en staal. Form follows function is de regel. Dus gebouwen zonder decoraties, want die zijn overbodig. Een beroemd voorbeeld is de Van Nelle fabriek van Brinkman en van der Vlugt (1931) die sinds 2014 op de Unesco Werelderfgoedlijst staat. Een paleis van staal en glas voor de moderne arbeider, waar hij kan werken omgeven door licht en ruimte. 

Neo-traditionalisme

Eind twintigste eeuw ontstaat er in Nederland opnieuw een tegenreactie op de modernistische architectuur. Het neotraditionalisme, ook wel retro architectuur genoemd keert terug naar bouwstijlen uit het verleden, inclusief grachten en pleinen. Kenmerken zijn kleinschaligheid en een dorps karakter.. Steeds meer Nederlandse nieuwbouwwijken worden gebouwd in deze traditionele Hollandse stijl. Sommige architectuurcritici noemen deze bouwstijl ‘de nieuwe truttigheid’.

Modernisme: Deze internationale stroming pleit vanaf 1920 voor een functionele en zakelijke architectuur met moderne industriële bouwmaterialen zoals beton en staal. Form follows function is de regel. Dus gebouwen zonder decoraties, want die zijn overbodig.

Structuralisme: Deze beweging begon in Nederland als een

reactie op het modernisme en stelt kleinschaligheid en menselijke maatvoering voorop. Het structuralisme kent geen strakke vormen, maar geschakelde blokken met veel variatie, zoals de KUBUS woningen (1964) van Piet Blom in Rotterdam. 

Post-modernisme: Deze internationale stroming reageert ook op de strakke, functionele ontwerpen van het modernisme. Kenmerken van postmoderne architectuur zijn uitbundige kleuren, vrije vormen, speelse details en gebruik van stijlen uit het verleden. 

Het neotraditionalisme, ook wel retro architectuur genoemd keert terug naar bouwstijlen uit het verleden, inclusief grachten en pleinen. Kenmerken zijn kleinschaligheid en een dorps karakter. Steeds meer Nederlandse nieuwbouwwijken worden gebouwd in deze traditionele Hollandse stijl.

Deze internationale stroming bouwt weer strak en industrieel, maar gebruikt dankzij computers ook opvallende vormen. Dit levert grootschalige, sensationele gebouwen op die een statement maken: look at me! 

KENMERKEN ARCHITECTUUR

Lees onderstaande kenmerken en maak dan de opdracht op de volgende slide

Functie

Van oudsher kon je aan de vorm van een gebouw meteen de functie herkennen. Een kerk had een klokkentoren en een gerechtsgebouw een statige, klassieke entree met zuilen. Tegenwoordig ontwerpen nog maar weinig architecten traditionele, herkenbare gebouwen. Je kunt dus niet meer zo snel aan de buitenkant aflezen of een gebouw bedoeld is om te wonen of te werken. Toch hebben ook minder traditionele gebouwen vaak een uitstraling die past bij hun functie. 

Vorm

Klassieke gebouwen hebben vaak symmetrische vormen, een statige gevel, een centrale entree en ornamenten (versieringen) die de status verhogen. Het modernisme breekt met deze traditie. Men bouwt niet langer pronkgevels (façades) die in vorm en uiterlijk geen verband hebben met ruimtes die daarachter schuilgaan. Modernisten laten juist eerlijk zien hoe ze te werk gaan: de functie bepaalt de vorm. 

Omgeving

Soms sluit nieuwe architectuur goed aan op de bestaande omgeving. Een nieuw gebouw gaat dan als het ware op in het ritme van de gevels van de omringende gebouwen. Bijvoorbeeld doordat de hoogte, de vorm, de kleuren en de materialen hetzelfde zijn. Maar een architect kan ook kiezen voor een contrast, door een gebouw te ontwerpen dat sterk van zijn omgeving afwijkt. 

Materiaal

De gebruikelijke materialen dragen in belangrijke mate bij aan de uitstraling van een gebouw. Voor bankgebouwen worden vaak luxe materialen gebruikt zoals marmer. Eeuwenlang bepalen metselwerk en bakstenen het uiterlijk van gebouwen. In de 19de eeuw geven gewapend beton, staal en glas architecten ongekende mogelijkheden. Hierdoor kunnen grotere en lichtere constructies worden ontworpen.

Constructie

Letterlijk betekent constructie het samenvoegen van verschillende delen. In de architectuur zorgt de draagconstructie ervoor dat een gebouw overeind blijft staan. De muren, vloeren en fundering dragen samen het gewicht. In de moderne architectuur is meestal sprake van skeletbouw. Een skelet van stalen of betonnen kolommen draagt het gewicht en houd het gebouw overeind.

Doe opdracht

Jij krijgt de opdracht een gebouw te ontwerpen in een bepaald genre. Bedenk eerst wat de functie van het gebouw moet zijn. Kies een genre uit en bepaal welke vorm jouw gebouw gaat krijgen. Schets het gebouw, let op de verhoudingen. Schrijf de functie erbij en ook welke materialen jij gaat gebruiken. Lever in bij je docent

VERBREDEN ARCHITECTUUR

Bij verbreden kijken we naar architectuur vanuit de dimensie traditie en innovatie. 

Traditionele bouw is een bouwmethode waarbij de buitengevels steen voor steen op de bouwplaats worden opgemetseld. Ook wordt gebruikgemaakt van betonnen verdiepingsvloeren, wat zorgt voor een degelijke en solide fundering van de woning. Het is een degelijke vorm van bouwen die in Nederland het meest toegepast wordt..

Innovatief bouwen betekent dat er nieuwe technieken worden gebuikt om gebouwen o.a. energie neutraal en duurzaam te bouwen. Denk ook aan huizen die bijvoorbeeld met een 3D-printer worden gebouwd. 

Opdracht:

 Lees de teksten op de volgende slide en bekijk de bijbehorende afbeeldingen. (je kunt deze verplaatsten en vergroten)

 Kies drie van de  beschreven gebouwen en analyseer ze op basis van de vijf kenmerken: functie, vorm, materiaal, omgevingen constructie. Maak de opdracht op een apart blad (zet ook de naam van de gebouwen erop) en lever in bij je docent.

Het gerechtsgebouw van Rotterdam ( 1996) heeft als grondvorm een stevig massief vierkant, met  van grote blokken natuursteen. Hierdoor krijgt het gebouw een strenge, gesloten en autoritaire uitstraling. Dat past goed bij een gerechtsgebouw.

De Italiaanse architect Massimiliano ontwierp in 2003 voor een winkelcentrum in Eindhoven een druppelvormig entreegebouw. Deze blob bestaat uit bolle en holle vormen, waardoor de gevels en het dak ongemerkt in elkaar overlopen. De gekromde glazen pui zorgt voor indrukwekkende lichtreflecties.

Op het Rokin in Amsterdam staat een effectenkantoor dat qua hoogte en gevelindeling goed bij zijn omgeving aansluit. Maar dit postmoderne gebouw onderscheid zich door de speelse verwijzingen naar de klassieke architectuur en de opvallende kleuren en materialen, zoals glanzend graniet en spiegelend glas. Dit gebogen ,gekleurde glas weerspiegelt de monumentale panden uit de omgeving.

In 1933 laat stoffenhandelaar Schunck in Heerlen een warenhuis met grote glazen puien bouwen. Dit is een beroemd voorbeeld van modernistische architectuur in Nederland. Het is opgetrokken uit beton, staal en glas en heeft strakke vormen. Glas is hier functioneel om de koopwaar goed bij daglicht te kunnen tonen, maar geeft het warenhuis ook een moderne uitstraling. Het publiek noemt het pand vol eerbied het glaspaleis.

Tegenwoordig kunnen computers afwijkende, ingenieuze constructies berekenen. In Arnhem wordt het hele dak van het stationsgebouw gedragen door een spectaculaire twist , als een soort reuze wokkel. Die constructie geeft ook richting aan de verkeersstromen van de reizigers en is beeldbepalend voor de vorm van de stationshal.