75 jaar vrijheid_pakket 2_Speelfim: Toen mijn vader een struik werd

• Nederlands
• Cultuur
• +3
• Basisschool
• Groep 6-8

Introductie

Dit schooljaar herdenken we het einde van de Tweede Wereldoorlog en vieren we in heel Nederland 75 Jaar Vrijheid. Aan de hand van een film gaat de klas in gesprek over oorlog, mensenrechten en vrijheid. Kunstgebouw, Movies that Matter, Nationaal Comité 4 & 5 mei, EYE en Beeldung bieden ten behoeve hiervan, 3 lespakketten aan. Dit materiaal hoort bij pakket 2: Film in de Klas en behandelt de fictiefilm Toen mijn vader een struik werd. Deze lessen zijn te gebruiken als een (meerdaags) project over 75 jaar vrijheid. Het pakket bestaat uit een voorgesteld voortraject, twee lessen en twee extra opdrachten. Dit project is samengesteld door Beeldung (Ester Hendriksen en Eveline van Stuijvenberg) in samenwerking met Kunstgebouw en Movies that Matter.

Instructies

Leerdoelen

● Leerlingen zien en horen verhalen over oorlog en vrijheid en trekken parallellen met de betekenis van vrijheid wereldwijd.

● Leerlingen gaan met elkaar en anderen in gesprek over (de betekenis van) de thema’s oorlog en vrijheid en relateren dit aan de Tweede Wereldoorlog en de bevrijding

● Leerlingen begrijpen dat vrijheid kwetsbaar is en inzet vraagt van iedereen.

● Leerlingen verdiepen en verplaatsen zich in het leven van kinderen die op de vlucht zijn.

● Leerlingen benoemen overeenkomsten en verschillen tussen het filmverhaal (fictie) en realistische verhalen over vluchtelingen (non-fictie).

● Leerlingen benoemen verschillen tussen boek- en filmvertellingen.

 

Thema’s:

Oorlog, Tweede Wereldoorlog, vrede, (75 jaar) vrijheid,
vluchten, vluchteling, asielprocedure, kinderrechten

Benodigdheden

Print de lerarenhandleiding [bijlage] bij deze les

Een digibord om de lessen te gebruiken en film te bekijken.

Werkwijze

Les 0 ​Optioneel: vooraf (klassikaal) boek (voor)lezen ​

Les 1 ​Toen mijn vader een struik werd​​​​

● Activeren en voorkennis ophalen dmv filmposter / boekomslag / trailer / wat is oorlog, wat is vrijheid

● Film kijken

Les 2

● Opdrachten nav fragmenten:

● Oorlog

● Filmische aspecten

● Vluchten

● Goed / fout

● Status: vluchteling

Les 3 ​Optioneel, extra opdracht: Grens

 

Noot voor de leerkracht:
De twee films gaan over oorlog, vluchten en verlies, maar ook over hoop en vrijheid. Zorg voor een veilige omgeving voor de leerlingen om hierover te praten. Deze films en hun thematiek maken emoties en meningen los. Zorg voor een gesprekscultuur waarin er respect is voor elkaars mening, zelfs als je het niet met elkaar eens bent of andere denkbeelden hebt.

Het zijn grote thema’s die worden behandeld. Neem er de tijd voor en geef de ruimte aan de ervaringen en verhalen uit de klas.

75 jaar vrijheid

Oorlog en vrijheid 

in beeld

Pakket 2, speelfilm:

Toen mijn vader een struik werd

We gaan kijken naar de film 
Toen mijn vader een struik werd. 

Kijk eerst naar de filmposter

De film gaat over oorlog, vluchten en verlies, maar ook over hoop en vrijheid. Zorg voor een veilige omgeving voor de leerlingen om hierover te praten. Deze films en hun thematiek maken emoties en meningen los. Zorg voor een gesprekscultuur waarin er respect is voor elkaars mening, zelfs als je het niet met elkaar eens bent of andere denkbeelden hebt. 

Het zijn grote thema’s die worden behandeld. Neem er de tijd voor en geef de ruimte aan de ervaringen en verhalen uit de klas.

Wat zie je op de poster?

Waar zie je dat aan?

Waar denk je dat de film over gaat?

Wat klopt er toch aan de zin: “Toen mijn vader een struik werd”?

De film gaat over oorlog, vluchten en verlies, maar ook over hoop. Zorg voor een veilige omgeving voor de leerlingen om hierover te praten.  

 

Vragen filmposter:

● Wat zie je op de poster?

● Waar zie je dat aan?

● Waar denk je dat de film over gaat?

● Wat klopt er toch aan de zin: “Toen mijn vader een struik werd”?

De titel van de film is figuurlijk bedoeld, je vader kan natuurlijk niet zomaar een struik worden. 

Door te kijken en met elkaar te discussiëren, gaan we uitvinden wat er wordt bedoeld en waar de film over kan gaan.

Wat weet je van oorlog?

Wat is dat, het leger?

Waar (in de wereld) is het nu oorlog?

Wanneer was het in Nederland oorlog? Wat weet je daarvan?

Wat zou er veranderen aan jouw leefomgeving als er nu, hier oorlog zou uitbreken?

Er is al 75 jaar vrede in Nederland, maar Nederland heeft wel een leger. Wat doen soldaten als het vrede is?

● Wat is dat, het leger?

● Wat weet je van oorlog?

● Waar (in de wereld) is het nu oorlog?

● Wanneer was het in Nederland oorlog? Wat weet je daarvan?

● Wat zou er veranderen aan jouw leefomgeving als er nu, hier oorlog zou uitbreken?

● Er is al 75 jaar vrede in Nederland, maar Nederland heeft wel een leger. Wat doen soldaten als het vrede is? 

Kijktip: https://www.defensie.nl/organisatie/landmacht/taken (Lees evt de tekst en bekijk het eerste filmpje)

Van boek naar film:

Deze film is een boek-verfilming, dat betekent dat er eerst een leesboek was, waar de regisseur een film van heeft gemaakt.
Dit is de voorkant van het boek.

Instructie voorafgaand aan het kijken

Weten de leerlingen wat De Kindertelefoon is?

Na het kijken van de film gaan we onderzoeken op welke manier de filmmaker, Astrid Bussink, het verhaal over De Kindertelefoon heeft laten zien aan jullie, en welke keuzes ze daarbij heeft gemaakt.

Leerlingen mogen aantekeningen maken tijdens het kijken, maar dat hoeft niet.

Wat zie je?

Waar zie je dat aan?

Wat valt je op als je de voorkant van het boek en de filmposter met elkaar vergelijkt?

We gaan de film en het boek met elkaar vergelijken. 

 

De regisseur en de hoofdrolspeelster vertellen iets over hoe de film gemaakt is.

Vragen:

● Is je voorspelling/verwachting naar aanleiding van de filmposter uitgekomen?

● Wat wel, wat niet?

Vragen:

● Is je voorspelling/verwachting naar aanleiding van de filmposter uitgekomen?

● Wat wel, wat niet?

Nu weet je een beetje wat er allemaal komt kijken bij het maken van een boekverfilming

Is je voorspelling/verwachting naar aanleiding van de filmposter uitgekomen? 

Wat wel, wat niet?

Je gaat nu de hele film kijken

 Vragen:

Is je voorspelling/verwachting naar aanleiding van de filmposter uitgekomen? 

Wat wel, wat niet?

Bekijk de film in zijn geheel.

LET OP: opent in een ander tabblad!

Het verdient de aanbeveling om na de introductie en het bekijken van de film een pauze in te lassen. 

Oorlog

In het begin van de film wordt al snel duidelijk dat de oorlog steeds 

dichter bij Toda komt. 

Bekijk het fragment nog een keer

Er zijn een paar belangrijke scènes te herkennen in de film, waar we dieper op ingaan. We hebben het over het verhaal vs. de realiteit en over de manier waarop de film dat laat zien.

Er zijn een paar belangrijke scènes te herkennen in de film, waar we dieper op ingaan. We hebben het over het verhaal vs. de realiteit en over de manier waarop de film dat laat zien.

Waar zie je dat aan?

Wat gebeurt er in deze scene?

Waaraan merk je dat het oorlog is in de film?

Zou dat in het echt ook zo (kunnen) zijn?

Hoe zou jij reageren, als jij in dat bed zou liggen?

Zou het in de Tweede Wereldoorlog ook zo zijn gegaan?

Kun je je voorstellen dat nu ook kinderen in oorlog leven in hun land?

Waaraan je oa ziet dat de oorlog dichterbij is:

● De bakkersklanten zijn gevlucht

● de school wordt bezet.

 

In deze scène ligt Toda in bed. Je ziet en hoort dat de oorlog is uitgebroken en nu echt heel dichtbij is.

Dit is een spannende scène in de film. Dat heeft de regisseur gedaan met licht, geluid en muziek. 

Bekijk het fragment nog een keer.

0

Er zijn een paar belangrijke scènes te herkennen in de film, waar we dieper op ingaan. We hebben het over het verhaal vs. de realiteit en over de manier waarop de film dat laat zien.

Welke andere scènes vond je spannend in de film? Was het daar donker of licht?

Als deze scène overdag zou hebben gespeeld, zag het er dan net zo spannend uit? Waarom wel, of niet?

Vaak is het zo dat de scènes in het donker spannend zijn en die in het licht minder. Hoe komt dat, denk je?

Licht

Geluid

Ook geluid kan het verhaal nog spannend(er) maken. 

 

Bekijk het zelfde fragment over het bombardement nog een keer, maar nu met het geluid helemaal uit

Leerkracht: zelf het geluid uitzetten!

0

Er zijn een paar belangrijke scènes te herkennen in de film, waar we dieper op ingaan. We hebben het over het verhaal vs. de realiteit en over de manier waarop de film dat laat zien.

Is het fragment net zo spannend?

Wat is er anders?

Vertel waarom je dat vindt.

Is er een verschil tussen met en zonder geluid?

Wat kun je vertellen over het geluid in de scène?

Voer met de klas gesprek over het effect van geluid, maak daarbij gebruik van de volgende vragen. 

Muziek

Toda heeft een speeldoosje met een heel rustig melodietje. Hoewel het een heel rustgevend muziekje is, hoor je het alleen in (voor Toda) spannende scènes. 

 

Door de tegenstelling tussen de omgevingsgeluiden in de film en het muziekje uit het muziekdoosje, wordt de spanning versterkt. 

De filmmaker kan een scène spannender maken door er heel spannende muziek onder te zetten, maar als de muziek juist heel rustig en lieflijk is, geeft de tegenstelling tussen wat je ziet en hoort ook spanning.

Welke scènes?

Zijn er andere scènes waar het muziekdoosje van Toda datzelfde contrast had kunnen aanbrengen? 

Waarom denk je dat de filmmaker er voor heeft gekozen dat niet te doen?

Wat gebeurt er met Toda als ze de muziek hoort?

Vluchten
Eerst leefden Toda en haar vader in vrijheid, maar nu is er oorlog. Haar oma denkt dat het veiliger is voor Toda om bij haar moeder te wonen in het buitenland. Toda vlucht.

Bekijk de scène waarin ze vlucht nog een keer

Voer met de leerlingen een (filosofisch) gesprek aan de hand van de volgende vragen.

Waaraan merkte je dat er vrijheid was? Kun je meer voorbeelden geven?

Wat is oorlog?

Wat veranderde er toen er oorlog uitbrak? Waaraan zag je dat in de film?

Wat is vrijheid? 

Wat is dat, vluchten?

Waarom zou je vluchten?

Kan dit in het echt ook zo gaan? Wat wel, wat niet?

Vergelijk het filmpje van Vluchtelingenwerk met de vlucht-scene uit de film

Voer met de leerlingen een (filosofisch) gesprek aan de hand van de volgende vragen.

[kijk het filmpje helemaal, of in elk geval tot 1:04]

Leerkracht: de vragen over vluchten vereisen een veilige sfeer in de klas. 

Je weet de achtergrond van de leerlingen en kunt zelf inschatten wat er nodig is om dit gesprek te voeren.   

Wat is anders?

Ken je iemand die gevlucht is? Kun en wil je daar iets over vertellen?

Heb je zelf wel eens moeten vluchten? 

Kun en wil je daar iets over vertellen?

Wat is hetzelfde?

Voer met de leerlingen een (filosofisch) gesprek aan de hand van de volgende vragen.

Als Toda bij haar moeder is, is haar vlucht afgelopen en heeft ze het goed. 

Dat geldt niet voor elk kind dat vlucht, kijk maar

Bespreek met de leerlingen wat zij vinden van de omstandigheden van de kinderen in het filmpje van War Child.  

Goed / Fout?

Toda hoort bij de een, de soldaat bij de ander. De een heeft een gele E op de mouw, de ander een blauw embleem. De soldaat zegt daarover: “Dat is maar een kleur”.

Bekijk het fragment met de soldaat

Bespreek het fragment èn de realiteit aan de hand van de volgende vragen:

Is er verschil tussen de een en de ander? 

Zijn er ook overeenkomsten?

Wat is goed en wat fout? Kun je dat weten?

Kun je in een oorlog spreken van goed en fout?

Hoe weet je in tijden van oorlog wat goed en wat fout is?

Is het fout als je in tijden van oorlog iemand die hulp nodig heeft niet wil of durft te helpen? Waarom wel / niet?

Kan iets dat voor jou goed is, voor iemand anders fout zijn? En andersom? Hoe kan dat?

Zijn er ook overeenkomsten?

Wat is goed en wat is fout? Kun je dat weten?

Kun je in een oorlog spreken van goed en fout?

Is er verschil tussen de één en de ander?

Hoe weet je in tijde van oorlog wat goed en fout is?

Is het fout als je in tijden van oorlog iemand die hulp nodig heeft niet wil of durft te helpen? Waarom wel / niet?

Kan iets dat voor jou goed is, voor iemand anders fout zijn? En andersom? Hoe kan dat?

De acteurs in de film spelen een rol, ze acteren. Maar in het leven kun je ook een rol spelen. Je kiest zelf hoe je je opstelt in een situatie. 

Vul het schema in waarbij elk je voor elk personage invult welke rol hij/zij speelt. 

Leerlingen vullen in een groepje het schema in (bijlage)

Dit is een opdracht die discussie oplevert. Welke ‘rol’ een personage inneemt is afhankelijk vanuit welke positie je het bekijkt. Er is dan ook geen goed of fout, het is een oefening om discussie te voeren en positie in te nemen.  

Geef elk groepje een A4 met de tabel.

slachtoffer 

helper 

dader 

toeschouwer

Je kunt denken aan de volgende rollen:

Zijn dit alle rollen? Moeten er meer rollen of categorieën komen?

Dit is een opdracht die discussie oplevert. Welke ‘rol’ een personage inneemt is afhankelijk vanuit welke positie je het bekijkt. Er is dan ook geen goed of fout, het is een oefening om discussie te voeren en positie in te nemen.  

Geef elk groepje een A4 met de tabel.

Wie heeft welke rol?:

Toda                                           de Generaal

Vader                                         de soldaat

Oma                                           de politieagent

de chauffeur van de auto          Plakkie

de ouders en kinderen 

     (in het kindertehuis die spullen komen brengen)

de keuringsarts in het buitenland

Zijn er nog anderen die ook een rol hebben en die je kunt indelen? 

En waar vallen die dan onder?

Lukt dat? Heeft iedereen een rol, of zijn er personages waarbij je twijfelt? Moeten er meer rollen of categorieën komen?

Laat deze slide op het digibord staan als de leerlingen het schema invult.  

als In groepjes maak je een indeling van personages in categorieën, bijvoorbeeld: Toda, Vader, Oma, de chauffeur van de auto, Plakkie, de ouders en kinderen (in het kindertehuis die spullen komen brengen), de Generaal, de soldaat, de keuringsarts in het buitenland, de politieagent. 

Zijn er nog anderen die ook een rol hebben en die je kunt indelen? En waar vallen die dan onder?

Status: Vluchteling

Als Toda en Plakkie de grens zijn overgestoken, gaan ze een asielprocedure in. Ze willen graag opgenomen worden als vluchteling, maar dat gaat zomaar niet.

Voer een filosofisch gesprek met de klas naar aanleiding van de volgende vragen:

Noot bij fragment 2: [Bekijk bij voorkeur de hele uitzending, in elk geval het fragment van het begin tot 04.08]

Vragen bij fragment 2: Bespreek de twee fragmenten aan de hand van de volgende vragen:

Wie wel? En wie niet?

Wat vind jij dat asielzoekers mogen doen?

Wat verwacht je van nieuwe inwoners van Nederland?

Mag iedereen zomaar naar Nederland komen?

Hoe ging dat in de geschiedenis?

Bekijk het fragment nog een keer

Voer een filosofisch gesprek met de klas naar aanleiding van de volgende vragen:

Noot bij fragment 2: [Bekijk bij voorkeur de hele uitzending, in elk geval het fragment van het begin tot 04.08]

Vragen bij fragment 2: Bespreek de twee fragmenten aan de hand van de volgende vragen:

Wat je zag was een onderzoek naar het verhaal van Toda als vluchteling. Ietsje anders dan in de werkelijkheid, maar toch ook niet heel erg anders. 

Kijk naar het volgende fragment

Bekijk bij voorkeur de hele uitzending, in elk geval het fragment van het begin tot 04.08

Bekijk bij voorkeur de hele uitzending, in elk geval het fragment van het begin tot 04.08

Bespreek de twee fragmenten aan de hand van de volgende vragen:

• Mag iedereen zomaar naar Nederland komen?
• Wie wel? En wie niet?
• Wat vind jij dat asielzoekers mogen doen?
• Wat verwacht je van nieuwe inwoners van Nederland?
• Hoe ging dat in de geschiedenis?

Wat zag je in de film?

Wat herkende je uit de film in de aflevering van Klokhuis?

Wat was er anders?

extra opdracht 1

Extra opdracht 1: 

Dit is een aparte les die je, na afloop van de film, kunt doen met de klas. Deze les heeft als thema mensenrechten, wetten en regels.

Grens

Toda en Plakkie zoeken de grens: "Weet jij hoe een grens eruit ziet?"

Bekijk het fragment nog een keer

Bespreek het fragment èn de realiteit aan de hand van de volgende vragen:

• Wat is een grens? 
• Kun je een grens zien in het landschap?
• Waarom zijn er grenzen?
• Wat gebeurt er als je een grens over gaat? 
• Hebben Toda en Plakkie de grens gevonden? 
• Hoe heeft de regisseur dat duidelijk willen maken in de beelden?

Wat is een grens?

Kun je een grens zien in het landschap?

Waarom zijn er grenzen?

Wat gebeurt er als je een grens over gaat?

Hebben Toda en Plakkie een grens gevonden?

Hoe heeft de regisseur dat duidelijk willen maken in de beelden?

Bespreek het fragment èn de realiteit aan de hand van de volgende vragen:

• Wat is een grens? 
• Kun je een grens zien in het landschap?
• Waarom zijn er grenzen?
• Wat gebeurt er als je een grens over gaat? 
• Hebben Toda en Plakkie de grens gevonden? 
• Hoe heeft de regisseur dat duidelijk willen maken in de beelden?

Is het moeilijk om deze grens over te steken? Waarom? 

Wat zou er anders (kunnen) zijn aan de andere kant van de grens? 

Wat hetzelfde?

Opdracht:

Zoek op Google Maps een landsgrens op. Bekijk met Google Streetview de verschillen aan de ene en de andere kant van de grens. 

Beantwoord de vragen.

Deze opdracht kun je klassikaal uitvoeren (op het digibord), of in tweetallen (achter een tablet of computer). 

Als je het in tweetallen doet, is het interessant om (een paar van) de bevindingen te delen met de hele klas

extra opdracht 2

EXTRA OPDRACHT 2

Dit is een aparte les die je, na afloop van de film, kunt doen met de klas. 

Deze opdracht kun je heel groot maken, met posters, een vlag, nationale gerechten, feestdagen, traditionele kleding, landschappen of een landkaart. 

Wil je er een meerdaags project van maken, dan zou je zelfs een link kunnen leggen met het Unicef Kinderrechten Filmfestival: www.krff.nl

Zijn er conflicten in het land? Nu, of in het verleden?

Is er vrede?

Welke wetten en regels gelden er in dat land?

Hoe zou dat land er uit zien? Wat zijn de grenzen?

Bedenk een land...

Wie is er welkom in jullie land?

Kun je iets vertellen over hoe je in jullie land omgaat met vluchtelingen?

Wat zijn kinderrechten? 

• Bekijk: https://www.kinderrechten.nl/kinderrechten-2/ 
• De quiz op kinderrechten.nl kan een richting geven: https://www.kinderrechten.nl/jeugd/quizzzzz/
• Welke 4 rechten hebben kinderen in jullie land in elk geval?  
• Bij rechten horen ook plichten. Welke plichten hebben kinderen in jullie land?

Kun je iets vertellen over hoe je in jullie land omgaat met vluchtelingen?

• Zijn vluchtelingen welkom? 
• Wie wel? Wie niet? Waarom?
• Welke rechten hebben vluchtelingen? 
• En welke plichten? Kun je daar een voorbeeld van geven?

Aanvullende lestips: 

De film, thematiek en fragmenten lenen zich goed voor filosofische gesprekken met en binnen de klas. Onderstaande handleiding met denkvragen en doorvraag-vragen kunnen daarbij van grote toegevoegde waarde zijn. 

* Filosoferen over oorlog en vrede:

https://docs.google.com/viewerng/viewer?url=https://f.jwwb.nl/plugin-documents/46a2d62574273654d3f5e3ffe75e7ddedbdc9812.pdf

https://docs.google.com/viewerng/viewer?url=https://f.jwwb.nl/plugin-documents/7d9bf3885a47599fb8b71a180740ec1560791d2f.pdf

Online zijn talloze filmpjes te vinden die gaan over kinderen in oorlog, in de geschiedenis en het heden. Dit is slechts een kleine greep:

Jeugdjournaal, kinderen in asielzoekerscentrum

https://www.youtube.com/watch?v=YoJxN5oF4TY

War Child, gevluchte kinderen

https://www.youtube.com/watch?v=3dUtyvrWsSM

SchoolTV histoclips

https://schooltv.nl/video/histoclips-nederland-in-de-tweede-wereldoorlog/

War Child, gevluchte kinderen

https://www.youtube.com/watch?v=tJnG9YzuZPk

Lesbrief Museon, kind in de oorlog

https://www.museon.nl/nl/lesbrief/lesbrief-kind-in-oorlog

SamSam, in het asielzoekerscentrum

https://www.youtube.com/watch?v=QtmGLjftUPc

Unicef Kinderrechten Filmfestival

https://www.krff.nl/

Een uitgebreide blik op de oorlog door de ogen van een kind geeft 13 in de oorlog

https://schooltv.nl/programma/13-in-de-oorlog/