Literatuurgeschiedenis V4

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 4

Literatuurgeschiedenis

Programma

- Middeleeuwse zin

- Wat gaan we doen met literatuurgeschiedenis?

- Overzicht middeleeuwen

- Spot en satire in de middeleeuwen

Literatuurgeschiedenis

• Achtergrondinformatie over de middeleeuwen tot aan de renaissance
• Uitgangspunt is spot en satire in de middeleeuwen
• Eindopdracht: De wereld draait door over een zelfgekozen werk uit de middeleeuwen
  

Lesdoelen

• Aan het eind van de les heb je een beknopt overzicht van de Nederlandse literatuurgeschiedenis van de middeleeuwen tot aan de renaissance

Overzicht

 Romeinse tijd 

0 - 500 

Middeleeuwen

500 - 1550

Renaissance 

1550 - 1660

Waar denk je aan bij de middeleeuwen?

Het verleden als basis voor het heden

• Waar denken jullie aan bij 'de middeleeuwen?'
• 'In dat land heersen middeleeuwse praktijken' 
• De middeleeuwen in een woord: GELOOF 
• De macht van de kerk 
• De pest, maar ook de boekdrukkunst

Indeling in gewesten

Nederland als zelfstandige natie bestond nog niet. 

Soorten middeleeuwse teksten

- Ridderromans

- Hoofse romans

- Dierenverhalen

- Geestelijke verhalen

- Liederen

- Encyclopedieen 

- Reisverhalen

- Toneelstukken

Een voorbeeld van hoofsheid

Als Elegast in het beroemde verhaal Karel ende Elegast zijn onbeschofte tegenstander uit het zadel heeft gestoten, laat hij hem - zoals een hoofs ridder betaamt - eerst weer in het zadel klimmen alvorens op leven en dood verder te vechten. 

Maar of het in de werkelijkheid altijd zo hoofs toeging?

De middeleeuwen: literatuur/maatschappij

• Een geordende maatschappij waarin iedereen zijn plaats kende.

1. De geestelijkheid
2. De adel / ridders (leefde aan het hof: een kasteel)
3. De boeren 

• 'Op aarde zijn er sommigen die bidden, sommigen die strijden en sommigen die werken (...)' 

De middeleeuwen: literatuur

Orale literatuur

• Meeste mensen konden niet lezen of schrijven
  
• Voor 1100: alleen teksten in het Latijn
  
• Volkstaal: niet op schrift
  
• Beroepsvertellers en minstreels
  

De middeleeuwen: literatuur

Geschreven literatuur 

• Latijn
  
• In kloosters door monniken
  
• Pen en inkt op perkament
  
• Prachtige illustraties! 
  

Middeleeuwen: de taal

• Latijn: de taal van de wetenschap en de kerk. Eeuwenlang had het Latijn als schrijftaal het monopolie. 
  
• Oudnederlands: verzameling dialecten tot circa 1100
• Middelnederlands: verzameling dialecten van 1100 tot circa 1500 
• Boekdrukkunst kwam aan het einde van de middeleeuwen op

Middeleeuwen: de taal

• West-Germaanse taalfamilie 
• Nederlands - Duits
• Diets = volkstaal 
• Variant nog steeds door Amish in VS gesproken

Satire en spot

sa·ti·re (de; v(m); meervoud: satiren, satires)

1. hekelende voorstelling, spottend geschrift enz.

(Bron: Van Dale)

Een satire of hekeldicht is een kunstvorm waarbij vaak op humoristische wijze maatschappijkritiek of kritiek op personen wordt gegeven. De kritiek kan geleverd worden via parodie, ironie, sarcasme, pastiche en karikatuur. De doelwitten kunnen personen, politici, tradities, religie, kunstenaars, entertainers, media, normen, waarden, trends zijn. (Bron: wikipedia)

Opdracht (20 minuten): Spot?

Je wordt in een groep gedeeld. Elke groep leest alle teksten uit het document op de classroom.

Elke groep maakt de opdracht die bij hun groepsnummer hoort. Je groep wordt dus expert over een bepaalde tekst.

Lees de teksten en bedenk in je groep de antwoorden.