Prikkels

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 1

In het derde jaar hebben jullie de definitie van een prikkel gezien...
Wat is de juiste definitie?

1. Een verandering van het uitwendige milieu
2. Een verandering van het inwendige of uitwendige milieu die door zintuigen wordt waargenomen
3. Een verandering van het inwendige milieu
4. De gasbelletjes in bruiswater

Prikkels, sleutelprikkels en supranormale prikkels

Sleutelprikkel

Wanneer een prikkel 'steeds hetzelfde gedrag' uitlokt, sterker dan gelijkaardige prikkels, spreek je van een sleutelprikkel.

Sleutelprikkel dragen bij tot het overleven van een individu. 

Voor kuikens van meeuwen is een rode vlek op een snavel een sleutelprikkel (zie filmpje).

Sleutelprikkel
voor muggen
(bekijk de figuur
in je boek)

1. geurstof
2. trilling

motivatie?

Schrijf in je werkboek waarom je denkt dat dit zo is?

vul ook, later in deze les, de vraagjes in je werkboek in en motiveer 

Hoe noemt het antistof die wij aanmaken als gevolg van een muggenbeet

1. vitamine
2. polyamide
3. histamine
4. amfetamine

Welke mug prikt ons?

1. zoemende mannetjes
2. zwangere vrouwtjes
3. spelende kinderen
4. alle types muggen

Wat is het verschil tussen een stekelbaarsje met een rode buik en één zonder rode buik?

De sleutelprikkel bij de stekelbaars is

1. Vorm van de vis
2. Kleur van de buik

Sleutelprikkel
kip (zie werkboek)

1. piepen
2. zien van het kuiken

Supranormale prikkels

Soms sturen dieren extra prikkels uit die veel sterker zijn dan sleutelprikkels. Deze noemt men supranormale prikkels: v. de staart van een pauw en de keelzak van een fregatvogel (zie werkboek)

Bij supranormale prikkels wordt met behulp van een kunstmatige prikkel ditzelfde gedrag versterkt opgeroepen. Deze prikkel is dus effectiever dan de normale sleutelprikkel, zoals te zien is in het volgende filmpje.

Wat is gedrag?

1. Alles wat een mens of dier weet
2. Lopen, iets pakken, lachen
3. Alles wat een mens of dier verkeerd doet
4. Alles wat mensen en dieren doen

Soorten gedrag

• Agonistisch gedrag (vechten en vluchten; dominant vs. onderdanig; imponeergedrag vs. verzoeningsgedrag)

2a Welk dier toon een onderdanig gedrag?

1. De linkse wolf
2. De rechtse wolf

2b Welk dier toon een onderdanig gedrag?

1. de linkse zee-arend
2. de rechtse zee-arend

2c Welk dier toon een onderdanig gedrag?

1. de linkse hond
2. de rechtse hond

Soorten gedrag

• Agonistisch gedrag (vechten en vluchten; dominant vs. onderdanig; imponeergedrag vs. verzoeningsgedrag)
• Voortplantingsgedrag (baltsgedrag van mannetjes)

Soorten gedrag

• Agonistisch gedrag (vechten en vluchten; dominant vs. onderdanig; imponeergedrag vs. verzoeningsgedrag)
• Voortplantingsgedrag (baltsgedrag van mannetjes)
• Conflictgedrag (ambivalent-, oversprong- en omgericht gedrag)

ambivalent gedrag

oversprong-

gedrag

Omgericht gedrag

Je moeder is boos omdat je slechte examenresultaten behaalde. Ze maakt geen ruzie met je maar gaat de was doen.

Je hebt net je rijexamen afgelegd, waarvoor je heel zenuwachtig was. Je krijgt je resultaat terug en je bent geslaagd. Je huilt van blijdschap.

Met je pas verkregen rijbewijs rijd je de auto van je pa in de prak. Wanneer je hem het nieuws vertelt slaat hij met zijn vuist op tafel.

Soorten gedrag

• Agonistisch gedrag (vechten en vluchten; dominant vs. onderdanig; imponeergedrag vs. verzoeningsgedrag)
• Voortplantingsgedrag (baltsgedrag van mannetjes)
• Conflictgedrag (ambivalent-, oversprong- en omgericht gedrag)
• Sociaal gedrag (intraspecifieke en interspecifieke relatie)

Sociaal gedrag

Sociaal gedrag is gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Hierbij is een handeling van het ene individu de prikkel voor een handeling van een soortgenoot (intraspecifieke relatie). vb hond-hond (op een hondenweide spelen of vechten verschillende honden met elkaar)

Het gedrag tussen verschillende soorten dieren noemt men een interspecifieke relatie. vb. hond-kat (soms komen deze goed met elkaar opschieten maar soms ook niet)

Wat vond je
van deze les?