Boeren en ridders op het domein

• Geschiedenis
• Middelbare school
• mavo
• Leerjaar 1

De Middeleeuwen

3. Boeren en ridders op het domein

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Tijd van Grieken en Romeinen

(500 v. Chr. - 500 n. Chr.)

Tijd van Monniken en Ridders

(500-1000)

(Vroege Middeleeuwen)

Tijd van Steden en Staten

(1000-1500)

(Late Middeleeuwen)

1492: Columbus 'ontdekt' Amerika

(Einde van de Middeleeuwen)

⚓️

476: Val van het West-Romeinse Rijk

(Begin van de Middeleeuwen)

🔥

Tijd van Ontdekkers en Hervormers

(1500-1600)

Tijd van Regenten en Vorsten

(1600-1700)

Tijd van Pruiken en Revoluties

(1700-1800)

Planning periode

Week 9: hoofdstuk 2 de koning en zijn leenmannen. (havo: de Franken)

Week 10: hoofdstuk 3 boeren en ridders. (havo: op het domein) + Project

Week 11: hoofdstuk 4 de kerk en de geestelijken (havo: in het klooster) + project

Week 12: Werken aan praktische opdracht

Week 13: presentaties praktische opdracht

Week 13-14: Hoofdstuk 5 de islam (havo:de islam)

Week 15: hoofdstuk 6 Vikingen (havo: op het kasteel) en oefentoets

Week 16: Proefwerk Monniken en Ridders Hoofdstuk 2 t/m 6 -> 16 april

Vandaag

Korte terugblik hoofdstuk 2

Hoofdstuk 3

• Het hofstelsel
• Leven op een middeleeuws domein
• Het drieslagstelsel
• leven op het kasteel
• Uitleg en start praktische opdracht

Welk kenmerk past bij de middeleeuwen?

1. Grote steden
2. Geen handel
3. Centraal bestuur
4. Veiligheid

Wat past niet bij het feodalisme?

1. Koning regeert in het hele land
2. Leenmannen lenen van de leenheer
3. De koning krijgt hulp bij het bestuur
4. Leenmannen helpen de leenheer

Welk begrip hoort bij de afbeelding?

1. feodalisme
2. hofstelsel
3. autarkie
4. horigheid

Van regeren naar, leven!

Romeinse tijd, agrarisch-urbane samenleving

Vroege Middeleeuwen, agrarische samenleving

Romeinse Rijk

sterk bestuur & leger

veiligheid voor de burgers

veel handel

steden

agrarisch-urbane samenleving

Middeleeuwen

minder sterk bestuur & geen leger

onveilig

handel & nijverheid verdwijnen

geen steden 

agrarische samenleving

boeren hadden het zwaar in de middeleeuwen!

Gaat het hofstelsel over het bestuur van een heel rijk of over het bestuur van een klein stukje land?

Een donjon, of mottekasteel, was een versterkte wachttoren. Hier woonde de heer als er gevaar was.

Het gebied buiten het domein bestond uit de grond van de vrije boeren en de woeste gronden, onontgonnen gebied en bossen.

De vrije boeren moesten tijdens een oorlog wél meevechten met de heer. De wapenuitrusting moesten ze zelf betalen.

De akkers van de heer werden bewerkt door horigen. Er waren akkers waarbij de volledige opbrengst naar de heer ging, en er waren akkers waarbij een deel van de opbrengst voor de horige boeren was. Overigens moesten ze hun pacht ook weer van deze opbrengst betalen.

Het vroonhof was de boerderij (hoeve) van de heer. Hier woonde de heer als er geen gevaar was. De opbrengsten van zijn akkers werd in schuren opgeslagen. In woningen naast een vroonhof woonden de horige boeren in geval van gevaar, zoals oorlog.

Bij het vroonhof waren stallen voor de dieren en boomgaarden.

Horigen woonden in vredestijd buiten het vroonhof

Met het hofstelsel bedoelen we het hele systeem (stelsel) van heren en horigen, inclusief de pacht en de herendiensten.

Het Hofstelsel 

• Een dorp met landbouwgrond heette een domein

• De heer, bijvoorbeeld een ridder, was de baas van een domein: alle grond was van hem.

• Hij woonde soms in een donjon, een soort kasteel en soms in een vroonhof, de grote boerderij van de heer in het dorp

Het Hofstelsel

• In het hofstelsel was het domein in twee stukken verdeeld.
  

• Het ene deel van de grond was verpacht (verhuurd) aan horige boeren voor eigen opbrengst. Zij moesten een deel van opbrengst als pacht (belasting) betalen)

• De opbrengst van het andere deel was volledig van de heer.

Wat is een horige?

1. Iemand die goed kan luisteren
2. Een persoon die baas is over andere boeren
3. Een onvrije boer die werkt op een domein
4. Een vrije boer die alles zelf mag beslissen

Hoe noemden de mensen in de middeleeuwen de landbouwgrond rond een dorpje of een kasteel?

1. Leengebied
2. Hofstelsel
3. Domein
4. Horige

Elk domein was autarkisch. Wat houdt dat in?

1. Ze geloofden in de god Autar
2. Ze produceerden alles wat ze nodig hadden zelf
3. De horigen moesten maandelijks pacht betalen
4. De heer oefende rechtspraak uit

Vragen tot nu toe?

Hoofdstuk 3

• Het hofstelsel
  
• Leven op een middeleeuws domein
  
• Het drieslagstelsel
  
• leven op het kasteel
  

De praktische opdracht

1. Voor dit onderzoek wordt de klas verdeeld in twaalf groepen van twee leerlingen. 
   
2. Elke groep onderzoekt één afbeelding uit het getijdenboek van de hertog van Berryenmaakt een presentatie over die afbeelding.
   
3. Van die presentatie maak je een video. Dit kan door jezelf te filmen of je powerpoint in te spreken en op te nemen.
   
4. Je krijgt een cijfer dat samen met het proefwerk je gemiddelde cijfer voor het onderwerp Monniken en Ridders wordt.
   

De hoofdvraag van het onderzoek van elke miniatuur is: Welke informatie geeft deze miniatuur over het leven in de middeleeuwen?

Klaar: week 13

De Middeleeuwen

Boeren en ridders op het domein

Planning periode

Week 9: hoofdstuk 2 de koning en zijn leenmannen. (havo: de Franken)

Week 10-11: hoofdstuk 3 boeren en ridders. (havo: op het domein) + Project

Week 11-12: hoofdstuk 4 de kerk en de geestelijken (havo: in het klooster) + project

Week 12: Werken aan praktische opdracht

Week 13: inleveren praktische opdracht

Week 13-14: Hoofdstuk 5 de islam (havo:de islam)

Week 15: hoofdstuk 6 Vikingen (havo: op het kasteel) en oefentoets

Week 16: Proefwerk Monniken en Ridders Hoofdstuk 2 t/m 6 -> 16 april

Vandaag

Korte terugblik hoofdstuk 2

Hoofdstuk 3

• Het hofstelsel
• Leven op een middeleeuws domein
• Het drieslagstelsel
• leven op het kasteel

Tijd van monniken en ridders (500 - 1000)

In het wit zie je een helm, zoals ridders die droegen. Op de achtergrond zie je een deel van een klooster. Ridderschap en de christelijke kerk horen bij de Tijd van monniken en ridders.

Feniks, Geschiedenis Werkplaats, Memo, Saga

Maak de juiste combinaties

Krijgen bescherming van de heer

Het systeem van heren en horigen op een domein

het grootste huis

de eigenaar van een domein

de grond en boerderijen van de heer

het domein

het hofstelsel

Het huis van de heer

de heer

horigen

leesopdracht

havo lees de tekst onder het kopje het domein p. 11

vmbo tl lees de tekst onder het kopje op het domein p. 7

Vraag: welke plichten hadden horige boeren?

Het drieslagstelsel

• Als landbouwgrond elk jaar wordt gebruikt, dan wordt de grond onvruchtbaar, waardoor de oogst steeds minder werd.
• Met het drieslagstelsel werd de grond verdeeld in drie stukken,  waarbij elk jaar één stuk grond niet gebruikt werd (braak). 

• Hierdoor kon de grond herstellen en werd de opbrengst hoger.
  
• Ineens was er veel meer voedsel beschikbaar!

Waarom is dit zo'n belangrijke uitvinding?

Ridders en kastelen

• Ridders waren strijders te paard die vochten voor een heer
• In ruil daarvoor kreeg de ridder een paard, de wapenuitrusting en een kasteel
• In naam van de heer sprak hij soms ook recht in zijn gebied.

Waarom wil een heer veel ridders hebben op zijn domein?

Ridders woonden in kastelen, maar dat waren in het begin vaak houten boerderijen, die pas later van steen werden.

Door oorlogen, rovers en invallen van buitenaf (bijv. de Vikingen)werd het steeds onveiliger!!

• Door de rooftochten van de Vikingen werd het steeds onveiliger
  
• Bovendien onderlinge oorlogen
• Daarom werden kastelen rond het jaar 1000 steeds meer van steen gebouwd

...met dikke muren en als je het kasteel niet op een 

heuvel kon bouwen: een slotgracht

Welke manieren van kasteel verdediging zie je in de video?

Vragen over hoofdstuk 3?

De praktische opdracht

1. Voor dit onderzoek wordt de klas verdeeld in twaalf groepen van twee leerlingen. 
   
2. Elke groep onderzoekt één afbeelding uit het getijdenboek van de hertog van Berryenmaakt een presentatie over die afbeelding.
   
3. Van die presentatie maak je een video. Dit kan door jezelf te filmen of je powerpoint in te spreken en op te nemen.
   
4. Je krijgt een cijfer dat samen met het proefwerk je gemiddelde cijfer voor het onderwerp Monniken en Ridders wordt.
   

De hoofdvraag van het onderzoek van elke miniatuur is: Welke informatie geeft deze miniatuur over het leven in de middeleeuwen?

Klaar: week 13

Vandaag

1. Maak een powerpoint voor jullie onderzoek en zet je namen erbij.
2. probeer jullie maandafbeelding goed samen te bekijken
3. probeer de eerste twee vragen van het opdrachtboekje over jullie afbeelding te beantwoorden.
4. Zet de antwoorden in je powerpoint met bijpassende afbeeldingen.

De hoofdvraag van het onderzoek van elke miniatuur is: Welke informatie geeft deze miniatuur over het leven in de middeleeuwen?

Inleveren: week 13 26 maart