Discover art and heritage in Amersfoort

Mondriaanhuis, Museum Flehite and Kunsthal KAdE

Voorbereidingsles Make it Mine: Katoendruk

Voorbereidingsles

Make it Mine: Katoendruk

1 / 43

Slide 1: Slide

Lesson by Discover art and heritage in Amersfoort

This lesson contains 43 slides, with text slides.

Items in this lesson

Voorbereidingsles

Make it Mine: Katoendruk

Slide 1 - Slide

This item has no instructions

1. Quiz

Uit welk land komt dit patroon?

Slide 2 - Slide

De quiz is een opwarmertje om het thema te introduceren.

Mensen hebben in alle tijden en culturen kleding gebruikt als vorm van expressie. Veel culturen kennen hun eigen patronen en motieven.

Uit welk land komt dit patroon?

Slide 3 - Slide

Indonesië, geweven ruitmotieven.

Slide 4 - Slide

Marokko, geborduurde Kaftan.

Slide 5 - Slide

Peru, fel gekleurde gewoven stof.

Slide 6 - Slide

Japan, kimono met Japanse bloem motieven.

Slide 7 - Slide

Nederland traditionele Spakenburgse klederdracht.

Maar de geruite stof komt van oorsprong uit Indonesië en gebloemde stof komt van oorsprong uit India...

2. De geschiedenis van de katoendruk

Slide 8 - Slide

This item has no instructions

Slide 9 - Slide

Dit was de kleding van rijke Hollanders 400 jaar geleden.

Hoe zou je de kleuren omschrijven?

De stoffen waren vaak van wol of linnen en effen van kleur. De motieven op de stof waren op de stof geborduurd of met in de stof gewoven (damast).

Feestend gezelschap, Isaak Elias, 1629, collectie Rijksmuseum.

Slide 10 - Slide

Toen de Nederlanders steeds meer handel gingen drijven in Azie in de 17de eeuw "ontdekte" men kleurrijke beschilderde katoen in India, ook wel sits genoemd.

17de eeuwse sits, collectie Rijksmuseum.

Slide 11 - Slide

De stoffen werden door de Verenigde Oostindische Compagnie ingekocht en verscheept naar Nederland.

VOC schepen in de haven van Batavia Oost Indie (Indonesië), Aelbert Cuyp, rond 1650. Collectie Rijksmuseum.

Slide 12 - Slide

Kun je de reis aanwijzen die ze maakten van India naar Nederland?

Wereldkaart van 1649, Willem Blaeu.

Slide 13 - Slide

In Nederland werden de stoffen enorm populair onder mensen die het konden betalen. Van de Indiase stoffen werd van alles gemaakt, van babymutsjes, damesmantels tot tasjes...

Babymutsje jongentje, Collectie Fries Museum.

Damesjasje, Collectie Rijksmuseum.

Slide 14 - Slide

Tasje, Collectie Fries Museum.

Babyjasje, Collectie Rijksmuseum.

Slide 15 - Slide

De motieven van de bloemen waren heel gedetailleerd.

Beddensprei 1725, Collectie Museum Flehite/Rijksmuseum.

Slide 16 - Slide

De Indiase sitsen bleven heel mooi van kleur. De stof werd behandeld met buffermelk, rijstnat en veel zonlicht. Deze manier van werken kostte veel tijd, maar daardoor bleef de verf goed zitten.

Kijk maar naar deze stof, die is meer dan 300 jaar oud!

Sits, 1720 Collectie Rijksmuseum.

Slide 17 - Slide

Veel sits is met de handgeschilderd, maar om het proces te versnellen werd er ook gewerkt met drukblokken.

Kun je zien waar het blok van is gemaakt?

(hout, houten drukblokken werden ook gebruikt in de kunst en boekdrukkunst: houtgravures)

Drukblok, collectie De Katoendrukkerij Amersfoort.

Slide 18 - Slide

Stoffen importeren uit India was duur, daarom waren Nederlanders heel nieuwsgierig naar de techniek van het katoendrukken.

Het duurde even voordat ze die begrepen en konden toepassen. In 1678 werd in Amersfoort de eerste katoendrukkerij van Europa opgericht!

Dat is te lezen in het besluitenboek van het stadsbestuur.

Resolutieboek, Collectie Archief Eemland.

Slide 19 - Slide

Het besluitenboek is met de hand geschreven in oud Nederlands.

Kun jij het jaar vinden?

Kun je lezen op welke dag de oprichting was?

Collectie Archief Eemland.

Slide 20 - Slide

Zo zag een katoendrukkerij eruit.

Wat doen de mensen op de prent?

Katoendrukker op centsprent 18de eeuw, collectie Nederlands Openlucht Museum.

Slide 21 - Slide

Katoendrukken was zwaar werk. Er werkten ook kinderen mee. Meestal waren ze strijker, de strijker vult de inkt aan en verdeelt deze goed over het kussen.

Dat was kinderarbeid en werd later verboden.

Katoendrukkerij in de 18de eeuw, Collectie Vlisco.

Slide 22 - Slide

Drukblokken zijn in Nederland tot in de 20ste eeuw gebruikt.

Handdrukwerk rond 1900. Collectie Vlisco.

Slide 23 - Slide

Maar er werden ook snellere manieren bedacht om stof te bedrukken: drukmachines op stoom of elektriciteit.

Deze drukmachine stond bij een van de grootste katoendrukfabrieken van Nederland.

Drukmachine op elektriciteit, Collectie Vlisco.

... en zo wordt nu de stof van jullie kleding bedrukt.

Slide 24 - Slide

Tegenwoordig worden drukmachines voor stof aangedreven door computers.

Dat ziet er ongeveer :-) zo uit.

Productieproces, van Vlisco.

3. Welkom

de Katoendrukkerij!

Slide 25 - Slide

This item has no instructions

Slide 26 - Slide

Sinds 2020 kun je weer Katoendrukken in Amersfoort in De Katoendrukkerij in de Volmolen bij de Koppelpoort.

Slide 27 - Slide

Nathalie Cassee is de oprichtster van de Katoendrukkerij en organiseert er workshops, cursussen, lezingen en tentoonstellingen.

Slide 28 - Slide

Binnenkort gaan jullie hier ook aan de slag om katoen te bedrukken.

4. De vormgeving van patronen

Slide 29 - Slide

This item has no instructions

In de Katoendrukkerij kun je met houten drukblokken je eigen patroon maken.

Maar wat is een patroon eigenlijk?

Slide 30 - Slide

Bespreek de betekenis van het woord 'patroon'. (kernbegrippen: regelmaat en herhaling.)

Welke 'regels' hoort bij dit patroon?

Slide 31 - Slide

Als je goed kijkt kun je de 'regels' van een patroon ontdekken. Laat leerlingen een tijdje kijken naar een patroon. En dan de 'regels' van het patroon benoemen.

Slide 32 - Slide

Laat leerlingen de 'regels' benoemen die de drukker heeft gebruikt bij het maken van dit patroon.

- Horizontale rijen.

- Per rij meestal dezelfde vorm of 2 vormen die elkaar afwisselen.

Per rij meestal dezelfde kleur of 2 kleuren die elkaar afwisselen.