Module 2: Hoe geef jij jouw geld uit? (60 min, excl keuzeonderwerp)

• Burgerschap
• MBO
• Studiejaar 1-4

Instructions

• Start de les door op de button Start les te klikken
  
• De link Printen biedt mogelijkheid om de slides en notities van de les te printen
  

Instructions

Module 2 in een overzicht september 2025.pdf

Welkom 

bij het LEF-lesprogramma

Module 2: Hoe geef jij jouw geld uit?

• Schrijf je naam op een naamsticker en plak de sticker op.
• Geef de studenten bij binnenkomst allemaal een blanco naamsticker of naamkaartje.
• Vraag de studenten hun naam erop te schrijven en op te plakken in geval van een sticker.

Introductie

Wat gaan we doen vandaag :   

• Korte terugblik
• Welk geldtype ben jij?
• Uitgaven
• Reclames en verleidingen
• Influencers
• Terugkijken en/of vooruitkijken

• respectvol
• naar elkaar luisteren
• alles blijft binnen de 4 muren van dit lokaal
• mobiel alleen gebruiken voor LessonUp

Introductie

1. Blik kort terug op de vorige module en vraag of de studenten al iets hebben gedaan met wat ze hebben geleerd.
2. Vertel dat vandaag in het teken staat van waar je je geld aan uitgeeft.
3. Som kort de onderwerpen op.

De haai staat vandaag op zijn kop omdat we het over geld uitgeven hebben in deze module.

Druk op het pinnetje en vertel de spelregels.

Reclame of influencers hebben
geen invloed op mij, ik kies zelf wat ik koop?

Ja, hebben wel invloed

Beetje

Helemaal niet

Overig

Reclame of influencers hebben 
geen invloed op mij, ik kies zelf wat ik koop.

Stel deze iinleidend de vraag. Laat sommige studenten kort reageren.

Geldtypen

Welk geldtype ben jij?

Vorm: Geldtypetest. Valkuilen en tips.

 

Duur: 20 minuten

Leerdoelen:

• De studenten begrijpen wat de verschillen zijn in geldtypes en waarom ze zelf soms “zo” handelen.

• De studenten kunnen valkuilen benoemen bij een geldtype.

• De studenten kunnen elkaar tips geven ten aanzien van het geldtype.

• De studenten weten hoe ze zichzelf in de hand kunnen houden als ze gemakkelijk of impulsief geld uitgeven.

scholieren.nibud.nl

1. Zet het vinkje onderaan bij 'Toon bij leerling' aan zodat de studenten de link kunnen openen.
2. Nodig iedereen uit om de geldtype test te maken.
   
3. Vraag de studenten het geldtype dat aan het eind van de test getoond wordt te onthouden.

Extra informatie:

De studenten maken de geldtype test van het Nibud. Deze bevat 10 vragen. Aan het einde van de test zien ze welk geldtype ze zijn.

De studenten keren terug terug naar de les in LessonUp door terug te gaan naar dit tabblad.

Welk geldtype ben jij?

Geld-chaoot

Big spender

Superspaarder

Rekenmaster

Welk geldtype ben jij?

1. Laat de studenten aanklikken welk geldtype ze zijn. 
2. Op de volgende slide vind je uitleg over verschillende geldtypen.

Geldtypen

GC

Geld-chaoot:

• Impulsief
• Geen statuszoeker
• Geldzaken niet interessant
• Niet materialistisch
• Weinig merkgericht

BS

Big spender:

• Statusgericht
• Merkgericht
• In behoorlijke mate impulsief
• Weinig focus op bijhouden geldzaken

RE

Rekenmaster:

• Wil onafhankelijk zijn
• Statusgericht
• Weinig impulsief
• Houdt van luxe

SU

Superspaarder:

• Weinig impulsief
• Geldzaken goed op orde
• Zuinig
• Weinig gehecht aan luxe

Meer

impulsief

Meer

status-gericht

Minder 

impulsief

Minder 

status-gericht

Geldtypen

Vraag aan de studenten na uitleg van de geldtypen of ze hun uitkomst hadden verwacht.

De geldtypen:

1. Op basis van de verdeling in meer/minder impulsief gedrag enerzijds en meer/minder statusgericht anderzijds ontstaan 4 vakken: de geldtypen.
   
2. Klik op de vraagtekens om te laten zien waar de afkortingen voor staan.
   
3. Bespreek de afkortingen.
   Licht toe: Natuurlijk ben je nooit voor 100% één geldtype en dit kan ook verschillen bij wat je koopt (bijvoorbeeld bij een scooter of een broodje).

GC = Geld chaoot

• Impulsief
• Geen statuszoeker
• Geldzaken niet interessant
• Niet materialistisch
• Weinig merkgericht

BS = Big spender

• Statusgericht
• Merkgericht
• In behoorlijke mate impulsief
• Weinig focus op bijhouden geldzaken

SU = Super spaarder

• Weinig impulsief
• Geldzaken goed op orde
• Zuinig
• Weinig gehecht aan luxe

RE = Rekenmaster

• Wil onafhankelijk zijn
• Statusgericht
• Weinig impulsief
• Houdt van luxe

Extra informatie van Nibud:

Geld-chaoot:

Als je geld hebt ben je het ook zo weer kwijt. Vaak weet je niet meer waar het zo snel gebleven is. Je hecht niet al te veel waarde aan veel geld of mooie spullen. Je koopt graag cadeautjes voor jezelf of voor anderen en vergeet makkelijk dat je ook nog geld voor andere dingen nodig had. Je hebt soms een baantje, maar zodra het je verveelt ben je weer weg. Je bent vaak blut en daardoor mis je ook een boel leuke dingen.

Big spender:

Jij wilt alles! Er goed uitzien, een kamer vol mooie spullen. Alleen het beste is goed genoeg voor jou. Je geniet echt van lekker shoppen. En je wilt dat ook graag aan je vrienden laten zien. Je weet dat je graag geld uitgeeft en daarom kies je voor een baantje met een goed inkomen. Werk hoeft voor jou niet leuk te zijn, als het maar goed verdient.

Superspaarder:

Het liefst zou je al je geld op je rekening laten staan! Maar als je dan toch geld uit moet geven, ga je op zoek naar koopjes. Je kiest voor een baantje met een vast inkomen zodat je precies weet wat er binnenkomt. Je weet hoeveel er op je spaarrekening staat en je vindt het heerlijk als de rente bijgeschreven wordt. Hoewel je vrienden graag bij je aankloppen voor geldtips, vinden ze je af en toe wel erg zuinig.

Rekenmaster:

Je wilt lekker leven maar dat hoeft niet altijd veel te kosten. Jij weet die duurdere spijkerbroek perfect te combineren met dat goedkope shirtje. Als je een keer een grote uitgave hebt gedaan, doe je het daarna even rustig aan. Door je inkomsten en uitgaven in balans te houden, kun je kiezen voor het leukste baantje. Ook al verdient dat misschien iets minder.

Wat zijn jouw valkuilen?

Wat zijn jouw valkuilen?

1. Vraag de studenten welke valkuilen van toepassing zouden kunnen zijn bij hun geldtype.
2. Denk na over:

• Waar gaat het mis met geld bij jou?
  
• Geef jij te snel uit?
  
• Vergeet je rekeningen?
  
• Spaar je te weinig of juist te veel?
  

Voorbeelden van valkuilen:

Geld-chaoot: schulden, onzin aankopen, geen overzicht.

Big spender: gevoelig voor reclame en trends, korte termijn visie.

Superspaarder: geen risico durven nemen, onvoldoende genieten door jezelf dingen te ontzeggen.

Rekenmaster: geld uitgeven voor status en luxe.

Welke tip heb je voor de:

• Geld-chaoot
• Big spender
• Superspaarder
• Rekenmaster

Tips aan elkaar

Tips aan elkaar 

1. Vraag aan de studenten wie er een tip heeft voor het betreffende geldtype. Laat alle geldtypes de revue passeren en laat enkele studenten aan het woord.

Jouw uitgaven

Waar geef jij je geld aan uit?

Vorm: Open vragen, opdracht, filmpje van Emma Mouthaan over miskopen, geldwolk over goede aankoop en open vraag over miskoop. Reflectie op uitgaven en bespreking aan de hand van het namenrad. 

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

• De studenten kunnen prioriteiten stellen in hun uitgaven.

• De studenten kunnen hun koopgedrag aanpassen aan het beschikbare budget.

Waar geef jij het meeste geld aan uit?

Kleding

Uitgaan

Eten en drinken

Anders, namelijk

Waar geef jij het meeste geld aan uit?

1. Stel inleidend de vraag: Waar geef jij het meeste geld aan uit?

Hoe vaak koop je iets online?

Minstens 1 keer per week

1 keer per maand

Bijna nooit

Nooit

Hoe vaak koop je iets online?

1. Stel de vraag of de uitgaven online uitgaven zijn. Weten ze hoeveel ze online uitgeven? Houden ze het overzicht? 

Miskoop / goede koop!

Miskoop/goede koop

1. Vraag de studenten of ze na willen gaan waaraan zij de afgelopen week geld hebben uitgegeven (bijvoorbeeld door hun bankapp erbij te pakken).
2. Welke aankoop hadden ze beter niet kunnen doen of met welke zijn ze juist heel blij? 
3. Vraag aan hen of ze het willen delen (in woord of met een foto).
4. Bespreek een aantal antwoorden na.

Jouw uitgaven

Denk eens na over de volgende vragen:

1. Wat valt je op in jouw uitgaven?

2. Hoe houd je rekening met verplichte uitgaven?

3. Geef je geld uit aan dingen die je echt nodig hebt, of meer leuke dingen?

4. Wat wil je anders doen met je geld?

Jouw uitgaven

1. Nodig de studenten uit om na te denken over de vragen.
   
2. Geef ze 3 minuten de tijd om de vragen te beantwoorden (zelf op papier op te schrijven).

Jouw uitgaven

Wil jij iets delen over 

jouw antwoorden?

3. Wat moet beter 

en wil je echt 

anders doen?

1. Wat valt op in jouw uitgaven-patroon?

2. Hoe houd je 

rekening

met verplichte uitgaven?

4. Wat gaat 

goed en wil 

je zo houden?

Jouw uitgaven

Draai aan het rad en vraag aan de studenten of hij/zij antwoord wil geven op één of meerdere vragen.

Vragen:

1. Wat valt op in jouw uitgavenpatroon?

2. Hoe houd je rekening met verplichte uitgaven?

3. Wat moet beter en wil je echt anders doen?

4. Wat gaat goed en wil je zo houden?

Grootste miskoop

Filmpje

1. Laat het filmpje zien. Dit filmpje is speciaal voor LEF gemaakt door Emma Mouthaan (Finfluencer). Ze vraagt aan studenten wat hun grootste miskoop is.
2. Stel de vraag ook aan de groep: welke uitgave had jij beter niet kunnen doen?

Reclames

Hoe word jij verleid?

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

• De studenten leren wat reclame met hun doet.

• De studenten leren hoe ze beïnvloed worden.

0

Filmpje

1. Speel het filmpje af. Het filmpje gaat over hoe je wordt beïnvloed door reclames.
2. Het filmpjes stopt vanzelf na 39 seconden. Klik op volgende (het pijltje naar rechts) om door te gaan naar de vraag. 

Reclames zijn vooral om je te beïnvloeden?

Eens

Oneens

Weet ik niet

Reclames zijn vooral om je te beïnvloeden?

Het juiste antwoord is Ja.

Reclames zijn er om je iets te laten kopen. Daarom gebruiken ze bijvoorbeeld vaak mooie plaatjes, felle kleuren en muziek. Of proberen op je emotie in te spelen zoals met kerst.

Vraag eventueel wie denkt dat hij/zij wordt beïnvloed door reclame en of ze hier een voorbeeld van kunnen geven.

Verleidingen

Ben jij weleens 

verleid door reclame iets te kopen 

dat je helemaal 

niet nodig had?

Verleidingen

1. Laat iedereen nadenken over de vraag: Ben jij weleens door reclame verleid iets te kopen dat je helemaal niet nodig had?
2. Draai aan het rad en vraag aan de studenten of zij weleens verleid zijn en zo ja, tot wat.
3. Vraag door: hoe werd je verleid?
4. Voorbeeld:

• Tijdelijke aanbieding (“Alleen vandaag!”)
  
• 2 halen, 1 betalen
  
• Mooie plaatjes van eten/kleding
  
• Reclame met bekende mensen
  

Filmpje

Laat de studenten deze reclame zien. 

Opdracht: Vraag aan de studenten hoe ze denken dat ze verleid worden in deze Mc Donalds reclame om deze hamburgers te gaan kopen.

Vraag na het zien van het filmpje aan de studenten hoe zij denken dat ze verleid worden.

De slide na het filmpje somt op welke tactieken in dit filmpje zijn gebruikt om mensen te laten kopen.

Hoe word je verleid?

• Tijdelijk
  
• "Probeer ze nu” 
  
• Ziet er aantrekkelijk uit
  
• Geluid en sfeer
  
• Logo
  

Hoe word je verleid?

Tijdelijkheid: de reclame benadrukt dat de McCrispy en Maestro Swiss Cheese “tijdelijk” zijn. Dit creëert urgentie. Voordat je het weet is het niet meer te koop.

Probeer ze nu: is een directe oproep tot actie (call-to-action).

Ziet er aantrekkelijk uit: Zooms en close-ups van smeltende kaas, krokante kip en verse ingrediënten trekken de aandacht.

Geluid en sfeer: de crunch-geluiden, vrolijke muziek en lachende mensen wekken positieve emotie.

Logo: het McDonald’s-logo wordt prominent getoond — vertrouwens- en herkenningsfactor.

Influencers

Hoe werkt dit op jou?

Vorm: filmpje en opdracht

Duur: 10 minuten

Leerdoelen:

. De studenten kunnen zich weerbaar opstellen tegen de invloed van influencers.

• De studenten begrijpen hoe influencers hun gedrag beïnvloeden zonder dat ze het doorhebben.

. De studenten zijn in staat om bewustere keuzes te maken.

Dit is een video van Jutta Leerdam, een bekende schaatser met meer dan 4 miljoen volgers op sociale media. Daarnaast is zij de partner van Jake Paul. In deze video maakt ze reclame voor Dior.

Door haar grote bereik is Jutta Leerdam zeer interessant voor grote merken. Zo heeft ze onlangs een contract afgesloten met Nike Skims (samenwerking tussen Nike en Kim Kardashian), waarvoor ze nu ook promotie maakt.

Influencers

1. Wat is influencer die reclame maakt?

2. Welke trucs gebruiken influencers om iets te verkopen?

3. Zou jij iets kopen door een influencer? Waarom wel/niet?

4. Wat vind je eerlijk aan deze vorm van reclame? En wat niet?

5. Wat zou jij doen als je favoriete influencer reclame maakt voor iets dat je eigenlijk niet nodig hebt?

Influencers

Laat de klas in groepjes de volgende vragen bespreken.

1. Dat is reclame waarbij een bekend persoon op social media (zoals TikTok, Insta of YouTube) een product aanprijst, vaak zonder dat het duidelijk is dat het om reclame gaat.
2. Ze doen alsof ze het zelf gebruiken of 'toevallig' tegenkwamen. Ze maken het persoonlijk, bijvoorbeeld: “Ik gebruik dit al maanden!”. “Dit heeft mijn leven echt veranderd.” Ze geven een kortingscode ("met mijn naam krijg je 10% korting.") Ze laten het product zien in een leuke video of vlog, niet in een echte reclamevorm. 
3. Voorbeeld ‘wel’: “Ja, want als ik zie dat iemand die ik volg en leuk vind iets gebruikt, dan wil ik het ook proberen.” Voorbeeld ‘niet’: “Nee, want ik weet dat ze betaald worden. Ik vertrouw het dan minder."
4. Eerlijk: “Sommige influencers zetten erbij dat het gesponsord is.” “Als het écht iets is wat ze gebruiken, vind ik het wel oké.” Oneerlijk: “Je ziet niet altijd dat het reclame is." “Ze zeggen niet altijd dat ze betaald krijgen." “Soms lijkt het op een gewone video, maar het is een verkooptruc."
5. Ik zou eerst kijken of ik het écht wil. Misschien wacht ik even en denk erover na. Ik zou het waarschijnlijk toch kopen... ik trap daar soms wel in.

Tip: laat studenten elkaars antwoorden klassikaal vergelijken. Wie wacht altijd? Wie trapt er weleens in?

Tips

1. Weet: dit is vaak reclame.

2. Let op de woorden ‘spon’ of ‘ad’.

3. Volg mensen die je kunt vertrouwen.

4. Vraag jezelf af: Heb ik dit echt nodig?

5. Gebruik een 24-uurs regel. Wil je iets kopen? Wacht eerst 24 uur.

6. Laat je niet gek maken door kortingscodes. Alleen vandaag 15%.

7. Volg niet alleen ‘perfecte’ levens. Dit is vaak niet echt.

8. Bedenk: het is hun werk om jou iets te laten kopen.

9. Volg ook accounts die je helpen met geld.

Bijvoorbeeld: @geldwijzer, @nibud, @geldfit .

10. Praat met vrienden of familie als je twijfelt over een aankoop.

Tips

Op deze slide zie je tips. Je kunt ze laten zien maar ook eerst aan de klas vragen of ze tips hebben. Je kunt ook een top 5 met de studenten maken.

1. Als een influencer een product laat zien of benoemt, wordt hij/zij daar vaak voor betaald. Ook al voelt het als een gewone video.
2. Zie je ‘#spon’, ‘#ad’ of ‘samenwerking met…’? Dan weet je dat het om reclame gaat.
3. Sommige influencers zeggen eerlijk wanneer iets betaald is en maken niet overal reclame voor. Die zijn vaak betrouwbaarder. Denk na voordat je iets koopt.
4. Koop ik dit omdat ik het wil, of omdat zij het hebben?
5. Zie je iets leuks in een video? Wacht 1 dag. Vind je het dan nog steeds nodig of leuk?
6. “Alleen vandaag 15% korting!” klinkt aantrekkelijk, maar het is bedoeld om je snel te laten kopen. Denk eerst goed na.
7. Social media laat vaak alleen de mooie kanten zien. Niemand heeft altijd het perfecte leven of uiterlijk.
8. Influencers verdienen geld aan jouw aandacht. Ze maken het leuk, maar het blijft een baan.
9. Deze organisaties geven handige tips i.p.v. verkooppraatjes.
10. Spreek met elkaar over wat je ziet op TikTok of Insta. Deel ervaringen: heb jij wel eens iets gekocht door een influencer? Was het een goede aankoop?

Terugblik / Vooruitblik

Terugblik

Vooruit- en terugblik

Terugblik/Vooruitblik

Was dit de laatste LEF les of denk je in de volgende les niet aan keuzeonderwerpen toe te komen? Kies dan voor Terugblik.

Volgen er nog meer lessen met keuzeonderwerpen? Kies dan voor Vooruitblik & Terugblik.