H5 de overheid

• Economie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

Hoofdstuk 5

Hoe werkt de overheid?

Wie doet wat, denk je?

De gemeente

Het rijk

De provincie

Privatiseren

Bij privatiseren verkoopt de overheid een dienst of activiteit aan de particuliere sector.

Redenen om te privatiseren:

• Geen verantwoordelijkheid meer voor overheid
  
• Bedrijven doen het beter en/of goedkoper

Privatiseren

Voordelen:

- Minder kosten voor de overheid.
- Prijzen kunnen dalen en kwaliteit verbeteren door  marktwerking (concurrentie).

Nadelen:

- Overheid verliest controle.
- Sommige activiteiten worden te 

  duur (omdat bedrijven winst willen maken) of niet meer aangeboden.

Voor- en nadelen van privatiseren

Sleep de zinnen in de juiste kolom

Voordelen

Nadelen

Lagere prijzen door marktwerking

Meer keuzevrijheid voor consumenten

Kans op betere kwaliteit

Overheid heeft geen toezicht meer

Minder kosten voor overheid

Accijns en subsidie

Wil de overheid iets afremmen?

Wil de overheid iets stimuleren?

Accijns

Subsidie

Heeft de overheid hier invloed door subsidie te geven of door accijns te heffen?

Subsidie

Accijns

De overheid wil meer zonnepanelen op daken van woningen. 

Het gebruik van alcohol moet omlaag.

Jongeren moeten meer in hun eigen buurt kunnen sporten.

We moeten streven naar een generatie die niet meer rookt.

.....................

.....................

De overheid wil het gebruik van bepaalde producten verminderen en heft daarom                  op die producten. Een voorbeeld van zo’n product is              Een bijdrage van de overheid om burgers en bedrijven te steunen noem je een                     een voorbeeld hiervan is

Subsidie

Huurtoeslag

Accijns

Tabak

Hoe is de economie in een  land geregeld?

1. Vrije markteconomie

2. Planeconomie

3. Sociale markteconomie

Planeconomie

Er zijn landen waar de overheid bepaalt wat er geproduceerd wordt, hoeveel, door wie en tegen welke prijs. Van marktwerking is geen sprake. 

Zo’n economie noem je een planeconomie.

China en Cuba waren in het verleden planeconomieën, nu is Noord-Korea dat bijvoorbeeld nog.

En Nederland dan?

Veel landen zitten tussen een planeconomie en een vrije markteconomie in: 

gemengde economie = 

sociale markteconomie

Economische systemen

Planeconomie

Vrije markteconomie

de overheid bepaalt alles

De markt, dus vraag en aanbod bepaalt alles

bbp = bruto binnenlands product

Als de waarde van alle geproduceerde goederen en diensten in ons land toeneemt en de bbp = Economische groei

BBP = Bruto Binnenlands Product

= De totale waarde van de productie van een land

•  Een stijging van het BBP = economische groei
  
•  Een daling van het BBP = economische krimp

economische crisis / recessie

 Economische crisis: Langere tijd daling van de groei, die onder het gemiddelde is.

Recessie:  Aanhoudende afname van de groei of zelfs krimp van het bbp.

economische groei

Recessie

toename productie en stijging bbp

economische groei lager dan vorige perioden lager dan gemiddeld

Economische groei

Economische krimp

Recessie

stijging van het BBP

Er komt minder belasting binnen

Minder werkloosheid

Minder WW-uitkeringen

Hogere sociale premies en loonbelasting nodig

Verzorgingsstaat

 Nederland wordt een verzorgingsstaat genoemd, omdat het een land is waar veel geld wordt besteed aan onderwijs, gezondheidszorg en uitkeringen.

Solidariteitsbeginsel

Leer uit je hoofd!

Banken

Instellingen voor sociale zekerheid

Lagere overheden

Stelsel van Sociale Zekerheid

Sociale Verzekeringen

Sociale Voorzieningen

Volksverzekeringen

Werknemersverzekeringen

Sociaal minimum en sociale voorzieningen

Sociaal minimum --> 

minimumbedrag dat je nodig hebt om van te leven.

 

Rijksbegroting:

overzicht van de verwachte inkomsten en uitgaven van de rijksoverheid voor komend jaar.

De rijksbegroting wordt op Prinsjesdag gepresenteerd samen met de miljoenennota. Dit is de
toelichting op de rijksbegroting.

De Tweede en daarna de Eerste kamer moeten de rijksbegroting goedkeuren.

Begrotingstekort

Als de overheid meer uitgaven dan inkomsten verwacht, heeft ze een begrotingstekort.

Tegenovergestelde is een 

begrotingsoverschot. 

Wanneer er sprake is van een begrotingstekort, heeft de overheid meer                     begroot dan                     . 

Bij een begrotingsoverschot heeft de overheid meer                             begroot dan                      .

 Vul de woorden in op de juiste plek.

inkomsten

uitgaven

inkomsten

uitgaven

Begrotingsoverschot

Begrotingstekort

Lenen

Sparen

Rente ontvangen

Rente betalen

Directe / Indirecte belasting

Directe belasting

Indirecte belasting

Andere inkomsten

Maken:

Hoofdstuk 5 Examentraining

Opgave 1 t/m 13 blz 162 t/m 165