20250528 OMGK VIP23 niveau 4 leerjaar 2: blok 8: les Woensdag 28-05: les 5: Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

VIP23

OMGANGSKUNDE

Drs. David Lindenaar

Docent burgerschap, maatschappijleer en -kunde, Nederlands, LOB en omgangskunde bij de afdelingen:

Zorg en Vavo.

[e-mail]

AFSPRAKEN 

1. Kom op tijd.

2. Neem altijd jouw spullen mee. Je neemt elke les een opgeladen laptop, boek en pen mee.

3. Telefoon in de tas, dopjes uit, smartwatch verbinding uit.

4. Jas uit, tas van tafel en niet eten in de les.

6. Ben je er een les niet? Maak het huiswerk dan thuis. Gebruik de e-mail die ik elke les verstuur.

Planning VIP23

Omgangskunde blok 8

Woensdag 16-04: Week 1: Gastles verpleegkundig specialist chirurgische oncologie en consulent seksuele gezondheid

Woensdag 07-05: Week 2: Wat is het verschil tussen intimiteit, seksualiteit en erotiek? 

Woensdag 14-05: Week 3: Diversiteit , LHBTQIA+

Woensdag 21-05: Week 4: Gastles COC over diversiteit 

Woensdag 28-05: Week 5: Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Woensdag 04-06: Week 6: 

Woensdag 11-06: Week 7: uitval (geen les) 

Woensdag 18-06: Week 8: Waar ligt jouw grens en hoe maak je dit bespreekbaar

Seksualiteit in de multiculturele samenleving

Woensdag 25-06: Week 9: Kim Hart: Training grenzen aangeven

Woensdag 02-07: Week 10: Preventie Seksueel misbruik in de zorginstellingen

Woensdag 09-07 week 11: Inleveren van reflectieverslag 

Terugblik:

Les 3: Diversiteit , LHBTQIA+

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Heteroseksueel: 

• Iemand die zich aangetrokken voelt tot iemand van het andere geslacht. Dus: mannen die op vrouwen vallen en vrouwen die op mannen vallen
• Het gaat om liefde en aantrekkingskracht.

Heteroseksualiteit is een seksualiteit die wordt gekenmerkt door een exclusieve voorkeur voor personen 

van de andere sekse. Enerzijds verwijst de term naar seksuele handelingen en/of verlangens tussen 

mensen van verschillend geslacht, anderzijds naar een seksuele identiteit of oriëntatie gekenmerkt 

door een romantisch of seksueel verlangen naar mensen van de andere sekse.

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Homoseksueel: 

• Iemand die zich aangetrokken voelt tot iemand van hetzelfde geslacht. Dus: mannen die op mannen vallen en vrouwen die op vrouwen vallen
• Het gaat om liefde en aantrekkingskracht

Homoseksualiteit is seksuele gerichtheid op mensen van hetzelfde geslacht. De term homoseksualiteit wordt vaak synoniem gebruikt voor mannelijke homoseksualiteit, mede omdat ook vanuit de geschiedschrijving de nadruk op homoseksualiteit tussen mannen ligt.

 

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Lesbisch: 

• Vrouwen die op vrouwen vallen.
• Het gaat om liefde en aantrekkingskracht.

Lesbianisme of vrouwelijke homoseksualiteit is de seksuele en/of emotionele voorkeur van vrouwen voor andere vrouwen. Iemand die lesbisch is wordt ook wel een lesbienne genoemd.

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Biseksueel: 

• Iemand die op mannen én vrouwen valt.
• Het gaat om liefde en aantrekkingskracht.

Het begrip biseksualiteit is een van de vijf classificaties van seksuele geaardheid. De andere vier zijn heteroseksualiteit, homoseksualiteit, panseksualiteit en aseksualiteit. Een persoon met een biseksuele identiteit hoeft zich niet in gelijke mate aangetrokken te voelen tot beide seksen. Mensen met een voorkeur voor een van beide seksen kunnen zichzelf toch biseksueel noemen, als ze in meer of mindere mate ook een seksuele aantrekking tot de andere sekse ervaren.

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Travestie:

• Het kleden als iemand van het andere geslacht.
• Dit komt bij hetero’s en homo’s voor.
• Het heeft vaak niets te maken met liefde en seksuele aantrekkingskracht.

Travestie is het gekleed gaan op een wijze die in de betreffende plaats en tijd cultureel geldt als die van een lid van de andere sekse. Dit gaat vaak samen met andere vormen van genderexpressie. Travestie komt zowel bij mannen als vrouwen voor. Travestie kan een vorm van expressie zijn, maar ook een seksuele fetisj.

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Transseksueel: Iemand die voor het gevoel tot een andere sekse behoort en die een geslachtsverandering wil ondergaan of al ondergaan heeft. Heet ookwel genderdysforie of transgenderisme.  

• Iemand die voelt dat hij of zij in het verkeerde lichaam is geboren.
• Dit gaat over het geslacht (het lichaam), niet over op wie je valt; een transseksueel kan hetero of homo zijn.
• Iemand kan als man zijn geboren, maar zich vrouw voelen óf als vrouw zijn geboren, maar zich man voelen.
• Transseksualiteit is iets anders dan travestie: bij transseksualiteit wil iemand écht veranderen van geslacht. Dit kan door middel van hormonen en operaties.
• In Nederland mag dit als je 18 jaar of ouder bent en als uitgebreid onderzocht is of je dit echt wilt.

Week 3: woensdag 14-05: Diversiteit, 

LHBTQIA+

Intersekse persoon: (hermafrodiet)

Mensen met een lichaam dat zowel mannelijke als vrouwelijke kenmerken heeft. 

Intersekse is een term die verwijst naar mensen wiens geslachtskenmerken (zoals genitaliën, chromosomen en hormonen) niet typisch in de categorieën 'man' of 'vrouw' passen. Dit kan zich uiten in verschillende vormen, zoals:

Een persoon kan zowel een niet-volgroeide penis als een vagina hebben.

Iemand kan uiterlijk vrouwelijk zijn, maar XY-chromosomen hebben, wat typisch voor mannen is.

Er zijn ook gevallen waarin iemand met volledig vrouwelijke of mannelijke geslachtskenmerken een mix van hormonen of chromosomen heeft.

Woensdag 28-08: week 5: 

 

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Lesdoel: Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en 

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Seksualiteit onder ouderen (65+)
• het gesprek over seksualiteit en intimiteit bij ouderen
• 2 casussen
• Seksuele levensloop
  
• Seksualiteit bij dementie
  
• Seksuele dysfunctie

Mythes en misverstanden 

• Seks is voor alleen jongeren
  
  
  
• Seks is pijnlijk en onmogelijk als je chronisch ziek bent
  
  
  
• Wanneer de partner in het verpleeghuis komt, dan moeten beiden accepteren dat intimiteit en seksualiteit niet meer aan de orde zijn
  
  
  
• Seks in het verpleeghuis hoort niet
  
  
  
• Mensen met dementie of beperkingen hebben geen behoefte aan seksualiteit
  
  
  
• Veranderende seksuele behoeften bij mensen met dementie moeten onderdrukt worden omdat ze altijd leiden tot problemen en grensoverschrijdend gedrag.
  

Seksualiteit onder ouderen (65+)

• Volgens verschillende onderzoeken blijft intimiteit en seksualiteit belangrijk als mensen ouder worden. Intimiteit krijgt wel meer waarde dan seksualiteit, naarmate we ouder worden. Dat geldt vooral voor vrouwen.
  
  
  
• Mensen blijven tot op hoge leeftijd seksueel actief. In Europees onderzoek zegt 54 procent van de mannen en 21 procent van de vrouwen tussen de 70 en 80 jaar in het afgelopen jaar geslachtsgemeenschap te hebben gehad.
  
  
• Ongeveer een kwart van de 70-plussers geeft aan dat dit minstens één keer per week gebeurt.
  
  
• Veel ouderen hebben geen partner. Ook zij houden behoefte aan intimiteit en seksualiteit, soms in de vorm van masturbatie.

Seksualiteit onder ouderen (65+)

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Zorgprofessionals weten niet altijd hoe ze met vragen rondom seksualiteit om kunnen gaan. Dit kan tot lastige situaties leiden, zowel voor de werknemers als voor de bewoners.
  
  
  
• Veel (jonge) zorgverleners weten niet dat seksualiteit tot op hoge leeftijd een rol kan spelen. Hierdoor kunnen ze onverwacht geconfronteerd worden met de seksualiteit van bewoners.
  
  
• In opleidingen tot verpleegkundige, verzorgende of helpende is er maar beperkt aandacht voor seksualiteit, terwijl dit belangrijk is om zowel de waardigheid als privacy van ouderen te kunnen waarborgen.

Ervaringen in de praktijk

Intimiteit en seksualiteit in de zorg gaat over de behoeften en wensen van je cliënten. Wees je bewust dat deze behoeften en wensen er zijn, en zorg voor privacy.

• Wat doe je als een cliënt de deur op slot heeft?
  
• Heb je oog voor een cliënt die even een aantal uur alleen met zijn partner wil zijn?
  
• Vind jij het kunnen dat een cliënt porno kijkt?
  

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Hoe start je het gesprek over seksualiteit bij ouderen? 

Of bij patiënten in het ziekenhuis?

 Wat zijn do’s en don’ts?

Werken in een verpleeghuis

Het belang van privacy, het recht op een eigen persoonlijke leefruimte, is essentieel om te voldoen aan de behoeften op het gebied van intimiteit en seksualiteit.

Voor de verpleeghuiszorg is het goed je te beseffen dat jij werkt in hun woning.

Het kan heel confronterend zijn als een bewoner sekssites bezoekt of twee bewoners bij elkaar in bed klimmen.

Maar realiseer je dat je bij iemand thuis bent en oordeel niet over wat voor hem of haar belangrijk is op dit gebied.

Hoe start ik het gesprek over seksualiteit 

en intimiteit bij ouderen?

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

https://www.flekszorg.nl/

https://www.snoezelzorg.nl/

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Casus 1 &2: 

• Hoe: In tweetallen maken (bespreken en daarna de antwoorden op de vragen uitschrijven) en de antwoorden bespreken met een ander tweetal.
  
• Duur: 20 minuten bij casus 1 en 10 minuten bij casus 2
  
• 
  

Lesdoel: Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Geef van alle begrippen een korte beschrijving op papier. Zoek zelf online begripsomschrijvingen op van:

Seksuele levensloop

Seksualiteit bij dementie 

Seksuele dysfunctie

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Seksuele levensloop:

De seksuele levensloop beschrijft de gemiddelde seksuele ontwikkeling van conceptie tot op hoge leeftijd. Iedereen heeft een eigen unieke seksuele ontwikkeling en niemand volgt de gemiddelde ontwikkeling precies. Gemiddeld zijn is niet persé beter dan niet gemiddeld zijn.

In elk van deze levensfasen wordt de seksuele ontwikkeling beschreven met betrekking tot elementen als seksueel gedrag, motieven en opvattingen, relatievorming, liefde en intimiteit, gender, seksuele oriëntatie, interesse en verlangen, lichaamsbeeld, reproductieve gezondheid, soa/hiv, seksueel geweld, seksuele problemen en wetgeving.

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Seksualiteit bij dementie:

Intimiteit en seksualiteit zijn belangrijke aspecten van het leven, ook voor mensen met dementie. De behoefte aan nabijheid en lichamelijke aanraking blijft bestaan, zelfs als de communicatieve vaardigheden afnemen. Dit kan zich uiten in verschillende vormen van intimiteit, zoals knuffelen, hand in hand lopen, of andere vormen van lichamelijke nabijheid.

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Seksuele dysfunctie

Seksuele dysfunctie verwijst naar problemen die het vermogen om seksueel actief te zijn of seksueel plezier te ervaren belemmeren, en kan zowel psychologische als lichamelijke oorzaken hebben. Seksuele dysfunctie is een aandoening die voorkomt bij zowel mannen als vrouwen en kan zich op verschillende manieren manifesteren. Het omvat problemen met verlangen, opwinding, orgasme, of pijn tijdens de geslachtsgemeenschap. Volgens de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5) moeten de klachten minstens zes maanden aanwezig zijn en moet er sprake zijn van klinisch significant lijden om van een stoornis te spreken.

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

Seksuele dysfunctie

Soorten Seksuele Dysfuncties

1. Verlangstoornissen: Gebrek aan seksueel verlangen of interesse in seks.
2. Opwindingsstoornissen: Onvermogen om fysiek opgewonden te raken tijdens seksuele activiteit.
   
3. Orgasme stoornissen: Vertraging of afwezigheid van een orgasme.
   
4. Pijnstoornissen: Pijn tijdens de geslachtsgemeenschap, zoals vaginisme of dyspareunie.

Oorzaken

1. Psychologische factoren: Stress, angst, depressie of relatieproblemen kunnen bijdragen aan seksuele dysfunctie.
2. Lichamelijke factoren: Hormonale veranderingen, medische aandoeningen (zoals diabetes of hartziekten), of bijwerkingen van medicatie kunnen ook een rol spelen.

Seksualiteit en dementie

•  Behoeftes veranderen
  
•  Ontremd gedrag
  
•  Eigen partner niet meer herkennen
  
  
  
•  Vragen stellen aan echtgenoot om te weten te komen hoe seksualiteit nog een rol speelt binnen de relatie

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Seksuele disfuncties zijn problemen als: geen zin in seks, moeite met seksueel opgewonden worden of met het krijgen van een orgasme en pijn bij seks. 
  
  
• Seksuele disfuncties kunnen verschillende oorzaken hebben; lichamelijk, psychisch, relationeel.
  
  
  
• Soms is de hulp van de huisarts of de praktijkondersteuner daarbij voldoende. Soms is een verwijzing nodig naar een polikliniek seksuologie in een ziekenhuis of naar een seksuologisch team binnen de GGZ.
  

Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Welke zin gebruikte Eva Buisman tijdens haar les bij ons op 16-04-2025 in de praktijk om seksualiteit bij ziekte of dysfunctie bespreekbaar te maken?

Het doel is: normaliseren en toestemming vragen:

“We weten dat de behandeling/ziekte nadelige gevolgen kan hebben voor de seksualiteit. Mag ik u daar een vraag over stellen?”

Terugblik: Woensdag 28-08: week 5:

Seksualiteit en intimiteit bij ouderen en 

seksualiteit bij ziekte en dysfunctie

• Seksualiteit onder ouderen (65+)
• het gesprek over seksualiteit en intimiteit bij ouderen
• 2 casussen
• Seksuele levensloop
  
• Seksualiteit bij dementie
  
• Seksuele dysfunctie