Thema 2 B6 Sociaal gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5

Thema 6 Waarneming en gedrag

B6

Sociaal gedrag

Leerdoelen en begrippen B6

• de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag kunnen uitleggen
  
• het verband tussen sociaal gedrag en overlevingskansen uitleggen

Begrippen: 

sociaal gedrag, signalen, communiceren, geritualiseerd gedrag, balts, bronst, territoriumgedrag, dreiggedrag, overspronggedrag, conflictgedrag, rangorde, pikorde, imponeergedrag, verzoeningsgedrag, staten/statenvorming

Sociaal gedrag

Gedrag van soortgenoten ten opzichte van elkaar.

Hierbij is een handeling van het ene individu de prikkel voor een (volgende) handeling van een soortgenoot.

Handelingen bij sociaal gedrag noem je signalen, deze dienen voor informatieoverdracht tussen soortgenoten (communicatie)

Baltsgedrag

Doel: voortplanten met eigen soort, ze zijn soortspecifiek. 

Door balts neemt motivatie voor paring (voortplantingsdrang) toe en agressie tussen partners verminderd. Dit agressie-gedrag is terug te zien in balts door afwisselend aanvallen en vluchten (voorbeeld de zigzagdans van Stekelbaarsjes). 

Ook voedingsgedrag bij balts zichtbaar, bv. eten geven aan partner.

Geritualiseerd gedrag

De handelingen bij de balts worden vaak overdreven, omgevormd en/of versneld uitgevoerd, zodat ze een signaalfunctie krijgen

Bronst = de bereidheid tot paren bij zoogdieren

Solitair, samen of in groepen

• Solitair: individuen onafhankelijk van elkaar, alleen tijdens de balts en de paring samen. Broedzorg ligt dan vaak bij één van de ouders.

• Samen: paartjes voor één of meer seizoenen, soms zelfs monogaam. Sommige vissoorten, veel vogelsoorten en enkele zoogdieren 

• Leven in groepen zie je veel bij insecten, vissen, vogels en zoogdieren

Maak opdracht 68 t/m 71

Territoriumgedrag

• Door een territorium te vormen wordt een zekere hoeveelheid voedsel of ruimte veiliggesteld
• Territorium vermindert conflicten tussen soortgenoten
• Mannetje verdedigt het gebied tegen binnendringende soortgenoten
• Dreiggedrag op de grens

0

Rangorde

• Imponeergedrag: zich zo groot en indrukwekkend mogelijk maken. Vaak door dominant mannetje
• Verzoeningsgedrag staat vaak tegenover het dreiggedrag van dominante mannetje: een signaal dat de agressie van dominante mannetje doet afnemen

0

Extra video hoe je de rangorde kunt bepalen in een groep

0

Statenvormende insecten

• sterke taakverdeling binnen grote populaties van insecten

0

Maak opdracht 72 t/m 76

Klaar? 

Lees ook de Context 'Testosteron maakt hyenavrouwtjes adequaat' door en maak opdracht 77

Lesafsluiter

biologiepagina.nl

Wat was je procentuele score?

Controleer ook je leerdoelen!

• de functie van verschillende vormen van sociaal gedrag kunnen uitleggen
• het verband tussen sociaal gedrag en overlevingskansen uitleggen

• Ken je de begrippen? Oefen de Flitskaarten 

• Check de leerdoelen met Test Jezelf