5.3 Overmaat en Ondermaat

• Scheikunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

4.4 Overmaat of ondermaat?

Vorige lessen: 
Ontledingsreacties/verbrandingsreacties

Deze les:
Overmaat en Ondermaat

Als je een poster lang in de zon laat hangen verkleurt de poster.
Hoe noem je deze reactie?

1. Thermolyse
2. Elektrolyse
3. Endolyse
4. Fotolyse

Welk energie-effect komt het meest voor bij ontledingsreacties?

1. Exotherm
2. Endotherm
3. Fotolyse
4. Elektrolyse

Overmaat en Ondermaat

Wanneer stopt een reactie?

Wat is over- en ondermaat?

Hoe bepaal je welke stof er in over- of ondermaat aanwezig is?

Voordat we het scheikundig maken:

• Wanneer stop je met eten?
• Wat doe je als je saus op is?
• Wat doe je als er saus over blijft?

Wanneer stopt een reactie?

1. Als een van de beginstoffen op is of wordt weggehaald
2. Het reactiemengsel onder de reactietemperatuur daalt

Wat is ondermaat?

Een stof die volledig op is einde van een reactie is in:
Ondermaat

Wat is overmaat?

Een stof die overblijft aan het einde van een reactie is in:
Overmaat

Voorbeeld over- en ondermaat

Reactie:

Stel we hebben 5 gram waterstof en 30 gram zuurstof.

Welke stof is er in overmaat en hoeveel is deze ondermaat?

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

Voorbeeld over- en ondermaat

Welke stof is er in overmaat en welke is er in ondermaat?

1. Wat is de massaverhouding tussen zuurstof en waterstof?
2. Hoeveel zuurstof hebben we nodig om 5 gram waterstof te verbranden?

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

Voorbeeld over- en ondermaat

1. Wat is de massaverhouding tussen zuurstof en waterstof?

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

Massaverhouding (u)	4,00	32,00
Massa (g)

2H​2​​

O​2​​

Voorbeeld over- en ondermaat

1. Massaverhouding
2. Hoeveel  zuurstof hebben we nodig om 5 gram waterstof te verbranden?

Massaverhouding (u)	4,00	32,00
Massa (g)	5,00	?

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

2H​2​​

O​2​​

​4,00​​(5,00⋅32,00)​​

Voorbeeld over- en ondermaat

1. Massaverhouding
2. Hoeveel  zuurstof hebben we nodig om 5 gram waterstof te verbranden?

Dus we hebben 40,00 g zuurstof nodig om 5,00 g waterstof te verbranden.

We hadden 5 gram waterstof en 30 gram zuurstof toegevoegd...

Massaverhouding (u)	4,00	32,00
Massa (g)	5,00	? = 40,00

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

2H​2​​

O​2​​

​4,00​​(5,00⋅32,00)​​

Dus we hebben 40,00 g zuurstof nodig om 5,00 g waterstof te verbranden.

We hadden 5 gram waterstof en 30 gram zuurstof toegevoegd...

Welke stof is in ondermaat aanwezig?

Dan moet je nu berekenen welke stof in overmaat is en hoeveel deze overmaat bedraagt.

Hoeveel gram waterstof kan er reageren met 30 gram zuurstof?

Uitwerking

2H​2​​(g)+O​2​​(g)−>2H​2​​O(l)

Massaverhouding (u)	4,00	32,00
Massa (g)	?	30,00

2H​2​​

O​2​​

​32,00​​(30,0⋅4,00)​​=3,75

H​2​​

Vervolg uitwerking

Waterstof is dus in overmaat.

Er ontstaat 3,75 g, maar wij hebben 4,00 g toegevoegd.

Hoeveel gram is dit te veel?

Samenvatting

1. Wanneer stopt een reactie?
2. Wanneer is een stof in ondermaat?
3. Wanneer is een stof in overmaat?
4. Welke verhouding heb je nodig om de over/ondermaat te bepalen? 

Huiswerk