3.3 Water op aarde

• Mens & Maatschappij
• Middelbare school
• vmbo k, t
• Leerjaar 2

Planning

1. Uitleg 3.3

2. Zelf aan de slag

3. Afsluiting

Leerdoelen

1. Weet je hoe water verdeeld is over de aarde en hoe de waterkringloop werkt;

2. begrijp je hoe rivieren die uit gletsjers zijn ontstaan verweringsmateriaal verplaatsen

3. kun je uitleggen welke verschillen er zijn tussen gletsjerrivieren, regenrivieren en gemengde rivieren

4. begrijp je waarom er in Nederland veel grind, zand en klei door de rivieren wordt afgezet. 

Waarom wordt de aarde wel de blauwe planeet genoemd?

Waterfeiten

• 70% water
• 30% land
• 97% zout 
• 3 % zoet 

Het zoete water zit in 

ijskappen, grondwater 

rivieren, meren en waterdamp in de lucht.

De waterkringloop

• Bij de korte kringloop valt de neerslag regelrecht in zee terug.
  
• Bij de lange kringloop valt de neerslag op het land en gaat het water via een 'omweg' terug naar zee.

condensatie

Infiltreert 

Bij de korte kringloop valt de neerslag regelrecht in zee terug.

Bij de lange kringloop valt de neerslag op het land en gaat het water via een 'omweg' terug naar zee.

Omstandigheden  in de bergen

Koud in de bergen. Daardoor zijn de toppen vaak wit           eeuwige sneeuw en gletsjers.

Ontstaat van een gletsjer

• neerslag valt als sneeuw,
• er ontstaat een dikke laag sneeuw,
• door de druk verandert het in ijs,
• het ijs schuift naar beneden.

In het dal is het warmer en daar smelt het ijs.

Wat is een gletsjer?

1. Lange banen van ijs
2. Een groot pak sneeuw
3. Een land bedekt met ijs
4. IJs dat snel smelt

Wat is een gletsjerrivier?

• Sneeuw glijdt van de berg
• Smelt onderweg
• Smeltwater vormt een rivier

Verwering in de bergen

Verwering is het langzaam afbrokkelen van gesteente.

Materiaal wat loskomt bij verwering noemen ze verweringsmateriaal.

Drie soorten rivieren 

gletsjerrivier

regenrivier

gemengde rivier

Kenmerken van de rivier

Bovenloop

• In de bergen
• Bron van de rivier = smeldende gjetsjer 
• Rivier stroom heel snel
• Veel erosie door stenen
• Smal riviertje

Middenloop

• Rivier stroom minder snel
• Daardoor sedimentatie van de zwaar verweringsmateriaal zoals grind
• Rivier wordt steeds breder
• Rivier begint te slingeren = meanderen 

Benedenloop

• Stroomsnelheid van de rivier is langzaam
  
• Daardoor sedimentatie van licht verweringsmateriaal zoals zand en klei
  
• Rivier meanderd 
  
• Brede rivier (soms wel 100m)
• De rivier stroom de zee in = monding

Stroomgebied

Stroomgebied = een gebied waar al het regenwater en smeltwater via hoofdrivier en haar zijrivieren wordt afgevoerd.

De vier stroomgebieden van Nederland

• Maas
• Rijn
• Schelde 
• Eems

Waterscheiding

Elk stroomgebied wordt begrenst door de waterscheiding.

Verweringsmateriaal op transport 

• water
• wind
• ijs

Verweringsmateriaal op transport in water, wind en ijs kan er erosie ontstaan. Het is net schuurpapier, die het landschap veranderd.

Wat ontstaat er?

• V-dalen door rivieren 
  
• U-dalen door gletsjers

Zelf aan de slag

Wat: opdracht 7 t/m 11 blz 109 - 110- 111

Hoe: Zelfstandig (zachtjes overleggen met buurman/vrouw mag)

Hoelang: 15 min