2.3 Massamoord met voorbedachte rade

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Welkom bij GS!

1. Telefoon in de tas!
   
2. Ga zitten op je eigen plek.
3. Pak je laptop en schrift erbij.
   
4. Kom in de LessonUp.
5. Google: Wat is antisemitisme?

Antisemitisme

Een teken van de Joodsebevolking is hun 'kipah' dit noemen wij een kappeltje. 

Hier is de kipah een doelwit geworden, een roos om op te schieten. 

Wat gaan we doen vandaag?

1. Bespreken SO & herhaling vorige les.
2. Leerdoelen
3. Start met par 2.3 Massamoord met voorbedachte rade
4. Alles is de schuld van de Joden!
5. Antisemitisme en propaganda
6. De Neurenberger wetten 1935
7. Aan de slag!

Bespreken SO

Tijdens het bespreken van de SO ben je stil en stel je geen vragen.

Heb je vragen dan mag je deze aan het einde van de les stellen.

Tijdbalk - Opkomst Hitler

Herhaling: Zet de gebeurtenissen op chronologische volgorde

Hitler kreeg steun voor machtigingswet

Mislukte staatsgreep

NSDAP enige toegestane partij

Hitler benoemt tot rijkskanselier

Rijksdagbrand

Hitler schrijft mein kampf

Herhaling: Koppel de juiste begrippen aan het West- of Oostfront.

Westfront

Oostfront

Slag om Stalingrad

Battle of Britain

Operatie Barbarossa

Sovjet-Unie

Veel succesvolle en snelle veroveringen: Blitzkrieg

De Tweede Wereldoorlog had twee bondgenootschappen: de geallieerden en de asmogendheden.

 Herhaling: Welk land hoorde bij welke kant?

Asmogendheden

Geallieerden

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Wat de begrippen rassenleer, racisme en antisemitisme betekenen.
2. Je weet hoe de Joden als zondeboek werden gebruikt.
3. Je weet welke wetten er aangenomen zijn tijdens de Neurenberger wetten.
4. En je kunt antisemitische propaganda herkennen.

Paragraaf 2.3 Massamoord met voorbedachte rade

Auschwitz

Auschwitz was een nazi-concentratie- en vernietigingskamp tijdens de Holocaust, gelegen in Polen. Het werd berucht vanwege de massamoord op miljoenen Joden, Roma, Poolse en andere mensen, voornamelijk door vergassing en dwangarbeid.

Antisemitisme

Antisemitisme

'Er klinkt geluid van een gebroken ruit'. Mozes Cohen vliegt overeind. Wat is dit? Verdwaasd kijkt hij om zich heen. Weer hoort hij het rinkelen van glas. Inbrekers? Maken die zoveel lawaai? Mozes hoort geschreeuw, springt uit bed en sprint naar het raam. Op straat ligt overal glas. De etalageruit van zijn diamantenwinkel ligt aan diggelen. Mannen in bruine uniformen komen de winkel uit en smijten zijn winkelinventaris lachend op straat. Mozes voelt zich woedend worden. Dan klinken zware laarzen op de traptreden. Mozes wordt al tegenstribbelend beetgepakt. Zonder pardon sleuren ze hem de trap af, de straat op. Een SA’er trapt hem loeihard in zijn maag. Mozes hapt naar lucht. ‘Smerige Jood, we zullen jullie leren.’ Weer voelt hij een vlijmscherpe pijnscheut. Een andere SA’er trekt aan Mozes’ lange bakkebaarden. Het bloed sijpelt over zijn wangen. Mozes krabbelt overeind. Door de tranen heen ziet hij vuurvlammen. Hun synagoge staat in lichterlaaie.

De Joden als zondebok

• Nationaalsocialisme geloofde in de goede en slechte rassen > Rassenleer.
• Übermenschen & Untermenschen. (?)
• Racisme - Het geloof dat er betere en slechtere mensenrassen zijn.
• Nazi's: Joden zijn geen mensen meer!
• Propaganda: Joden vergeleken met ratten.
• Hitler: Joden vormen bedreiging voor de raszuiverheid > 
• Je mag Untermenschen gebruiken om zelf beter van te worden.

Rassenleer

Het kunnen herkennen van verschillende rassen. 

Mensen opdelen in Uber- Untermenschen.

Übermenschen

• Arische Mensen: Mensen van Noord-Europese afkomst
• Nordische Types: Het zuiverste voorbeeld van hun ideale ras.

Untermenschen

• Joden
• Zigeuners (Roma en Sinti)
• Slavische volken (Russen, Oekraïners)
• Mensen met een handicap
• Zwarte mensen
• Homo seksuele
• Jehovah's

Arische rassen

Ook de Ariërs zelf werden onderverdeeld in verschillende rassen. Nazi-ideoloog Hans F.K. Günther beschreef hiervoor rond 1943 zes Arische subrassen: het Noordras, Westras, Oostras, Dinarische ras, het Oostbaltische ras en het Faalsche ras. Het Noordras werd beschouwd als het beste ras. Leden van dit ras waren de zogenaamde “ware dragers van de scheppende cultuur”. 

LD: Geef een voorbeeld van racisme en gebruik in je antwoord het woord: Rassenleer.

De Joden als zondebok

• Hitler: Joden zitten achter elk probleem:
• Joden hadden het Communisme bedacht.
• De Eerste Wereldoorlog veroorzaakt.
• De economische crisis veroorzaakt.
• De Tweede Wereldoorlog veroorzaakt. 
• Bewijs? Niet nodig!
• Propaganda > Herhalen en herhalen.
• Jodenhaat of antisemitisme.
• Antisemitisme - Haat tegen de Joodse bevolking. 

De eeuwige Jood

De film "De eeuwige Jood" is een propagandafilm uit 1940 die werd gemaakt door nazi-Duitsland. De film schilderde Joden af als de vijanden van de samenleving en gebruikte stereotypen om haat tegen Joden aan te wakkeren. Het doel van de film was om antisemitisme te verspreiden en de Joden als gevaarlijk af te beelden. Het is een voorbeeld van de nazistische propaganda die bijdroeg aan de vervolging van Joden tijdens de Holocaust.

Joden veroorzaken de Tweede Wereldoorlog

Antisemitische beeldtaal herkennen

• Wat zie je?
  
• Weet je iets over de maker?
  
• Is er iets overdreven of zijn er symbolen gebruikt?
  
• Is er een titel te zien of bijschrift?
  
• Conclusies?

Antisemitische beeldtaal herkennen

• Wat zie je?
  
• Weet je iets over de maker?
  
• Is er iets overdreven of zijn er symbolen gebruikt?
  
• Is er een titel te zien of bijschrift?
  
• Conclusies?

Jodenvervolging in Duitsland

• De Jodenvervolging ging stap voor stap.
• Veel Joden hielden zich deze periode gedeisd > We komen deze periode wel door.
• De SA en Hitlerjugend gebruikte veel geweld > wettelijke basis.
• 1935: Hitler nam Neurenberger wetten aan:
• Joden verliezen hun staatsburgerschap.
• Niet meer trouwen met niet-Duitse Joden.
• Joden verliezen banen.
• Joden werden tweederangsburgers!
• Joden verdrijven uit Duitsland > Holocaust.

De Neurenberger Rassenwetten

• Invoering (1935): Nazi-wetten tegen Joden.
• Huwelijksverbod: Joden mochten niet trouwen met niet-Joden.
• Geen burgerrechten: Joden verloren banen en rechten.
• Rasindeling: Op basis van grootouders bepaald wie "Duits" was.
• Gezondheidswetten: Verboden huwelijken bij ziekte.
• Gevolg: Basis voor de Holocaust.

Stormabteillung

De Sturmabteilung was een door Adolf Hitler in 1921 opgerichte beschermingsdienst (knokploeg) met in eerste instantie de taak om partijvergaderingen van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) te beschermen tegen politieke tegenstanders en als neventaak het intimideren van politieke tegenstanders.

Andere meningen werden verbannen uit Duitsland!

https://historiek.net/neurenberger-rassenwetten-1935/2314/

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Wat de begrippen rassenleer, racisme en antisemitisme betekenen.
2. Je weet hoe de Joden als zondeboek werden gebruikt.
3. Je weet welke wetten er aangenomen zijn tijdens de Neurenberger wetten.
4. En je kunt antisemitische propaganda herkennen.

LD: Hoe hebben de Neurenberger wetten bijgedragen aan het antisemitisme in nazi-Duitsland?

Ik kan antwoord geven op de leerdoelen:
LD1: Wat de begrippen rassenleer, racisme en antisemitisme betekenen.
LD2: Je weet hoe de Joden als zondeboek werden gebruikt.
LD3: Je weet welke wetten er aangenomen zijn tijdens de Neurenberger wetten.
LD4: En je kunt antisemitische propaganda herkennen.

Ja!

Nee

Een beetje, wel bijna!

Aan de slag!

Hoofdstuk 2 De Tweede Wereldoorlog

Paragraaf 2.3 Massamoord met voorbedachte rade

Opdrachten: 1, 2, 3 & 4

Welkom bij GS!

1. Telefoon in de tas!
   
2. Ga zitten op je eigen plek.
3. Pak je laptop en schrift erbij.
   
4. Kom in de LessonUp.
5. Google: Wat betekent Holocaust?

Antisemitisme in het straatbeeld

Antisemitisme werd in het straatbeeld steeds gebruikelijker in de loop van de jaren 30. 

Wat gaan we doen vandaag?

1. Herhaling vorige les
2. Leerdoelen
3. Verder par 2.3 Massamoord met voorbedachte rade
4. Jodenvervolging in Duitsland
5. Endlösung der Judenfrage
6. Keuzemenu: vragen of verklaren!
7. Aan de slag!

Herhaling: Geef een voorbeeld van racisme en gebruik in je antwoord het woord: Rassenleer.

Herhaling: Hoe hebben de Neurenberger wetten bijgedragen aan het antisemitisme in nazi-Duitsland?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Wat er gebeurde tijdens de Kristallnacht.
2. Je weet welke maatregelen Hitler nam om raszuiverheid te creëren. 
3. Je weet wat er wordt bedoelt met de uitspraak 'Endlösung der Judenfrage'.
4. En je bent in tweetallen aan de slag gegaan met het keuzemenu.

Jodenvervolging in Duitsland

• Joden verdrijven uit Duitsland.
• Hitler: te sloom!
• Propaganda: Du ambtenaar vermoord door een Duits-Joodse vluchteling.
• Wraakactie!
• 1938 Kristallnacht - Vernielden nazi’s Joodse eigendommen en arresteerden ze Joden.
• Joden beseffen: geen toekomst in DU.
• Joden werden niet toegelaten in andere landen en NL weigerde Joden.

Kristallnacht 9-10 nov 1938

Tijdens de Kristallnacht (9-10 november 1938) vielen nazi’s en hun aanhangers Joodse winkels, synagogen en huizen aan in Duitsland en Oostenrijk. Duizenden Joden werden opgepakt en gedeporteerd, en er was veel vernieling en geweld.

Stormabteillung

De Sturmabteilung was een door Adolf Hitler in 1921 opgerichte beschermingsdienst (knokploeg) met in eerste instantie de taak om partijvergaderingen van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP) te beschermen tegen politieke tegenstanders en als neventaak het intimideren van politieke tegenstanders.

Andere meningen werden verbannen uit Duitsland!

Endlösung der Judenfrage (?)

'Die Endlösung der Judenfrage'

• Concentratiekampen geopend in Du.
• Gedeisd houden > niet langer de oplossing en Joden werden gevangen gezet.
• Hitler > af van 'zwakke' bevolkingsgroepen.
• Aktion T4 > voor de rassenzuiverheid. (?)
• 70.000 doden > onrust & teveel mankracht.
• SS-eenheden (Einsatzgruppen) opdracht om honderdduizenden Untermenschen te doden > niet snel en niet efficiënt. 
• 'Endlösung der Judenfrage' - Oplossing voor het Joden probleem ~ Hitler.

Aktion T4

Aktion T4 was een nazi-programma (1939-1945) om mensen met een handicap of mentale ziekte te doden, onder het idee van "rassenzuiverheid".

Aktion T4 Propaganda

Detail van een Nazi Euthanasie Propaganda poster uit 1938.

“Deze persoon met erfelijke afwijking kost de gemeenschap 60.000 Reichsmark. Dat is ook uw geld.”

SS- eenheden Einsatzgruppen

De Einsatzgruppen (inzetgroepen) waren speciale nazi-groepen die tijdens de Tweede Wereldoorlog in Oost-Europa rondtrokken om Joden, Roma en andere groepen te vermoorden. Ze schoten mensen neer in bossen en velden en begroeven hen in massagraven. Dit was een vroege vorm van de Holocaust, nog voordat de gaskamers werden gebruikt.

Endlösung der Judenfrage

Auschwitz

Auschwitz was een nazi-concentratie- en vernietigingskamp tijdens de Holocaust, gelegen in Polen. Het werd berucht vanwege de massamoord op miljoenen Joden, Roma, Poolse en andere mensen, voornamelijk door vergassing en dwangarbeid.

Verdiepingsvragen Par 2.3

1. Wat betekent de term ‘Holocaust’ en hoeveel mensen werden slachtoffer?
   
2. Plaats de volgende gebeurtenissen in de juiste volgorde: Kristallnacht, Neurenberger Rassenwetten, Wannseeconferentie, Bevrijding van Auschwitz.
   
3. Wat was de rol van de concentratie- en vernietigingskampen in de Holocaust?
   
4. Hoe reageerden andere landen op de Holocaust tijdens en na de oorlog?
   
5. Welke andere groepen werden, naast Joden, vervolgd door de nazi’s?
   
6. Wat was de functie van de getto’s in de Holocaust?
7. Wat zijn enkele manieren waarop de Holocaust vandaag wordt herdacht?
   
8. Waarom is het belangrijk om de Holocaust te blijven herdenken?

Antisemitische beeldtaal onderzoeken

Doel: Je leert herkennen hoe propaganda tijdens de Tweede Wereldoorlog werd gebruikt om haat tegen Joden te verspreiden.

• Wat ga je doen?
• Zoek via Google en het United States Holocaust Memorial Museum naar 3 antisemitische afbeeldingen.

• Geef bij elke afbeelding kort antwoord op:

1. Wat zie je?
2. Wat zegt de afbeelding over Joden?
3. Waarom is het antisemitisch?
4. Wie maakte het en waarom?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Wat er gebeurde tijdens de Kristallnacht.
2. Je weet welke maatregelen Hitler nam om raszuiverheid te creëren. 
3. Je weet wat er wordt bedoelt met de uitspraak 'Endlösung der Judenfrage'.
4. En je bent in tweetallen aan de slag gegaan met het keuzemenu.

Waarom is het belangrijk om de Holocaust te blijven herdenken?

Ik kan antwoord geven op de leerdoelen:
LD1: Wat er gebeurde tijdens de Kristallnacht.
LD2: Je weet welke maatregelen Hitler nam om raszuiverheid te creëren.
LD3: Je weet wat er wordt bedoelt met de uitspraak 'Endlösung der Judenfrage'.
LD4: En je bent in tweetallen aan de slag gegaan met het keuzemenu.

Ja!

Nee

Een beetje, wel bijna!

Aan de slag!

Hoofdstuk 2 De Tweede Wereldoorlog

Paragraaf 2.3 Massamoord met voorbedachte rade

Opdrachten: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 & 18

Welkom bij GS!

1. Telefoon in de tas!
   
2. Ga zitten op je eigen plek.
3. Pak je laptop en schrift erbij.
   
4. Kom in de LessonUp.
5. Afbeelding: Wat zie je op de afbeelding?

Wat gaan we doen vandaag?

1. Herhaling vorige les
2. Leerdoelen
3. Afmaken par 2.3 Massamoord met voorbedachte rade
4. Holocaust in 4 stappen
5. Sociaal-Darwanisme
6. Psalm 83!
7. Aan de slag!

Waar hebben we het vorige les over gehad?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Welke 4 stappen er waren in de Holocaust.
2. Deze 4 stappen kun je uitleggen.
3. Wat de Holocaust betekent.
4. En wat het Sociaal-Darwanisme is.

Holocaust in 4 stappen

• Alles gebeurde stapje voor stapje (?).
• Stap 1 Registratie:
• Identificeren en vastleggen van mensen.
• Onderscheid tussen Joden en niet-Joden.
• Vanaf 1942 een verplichte "J" in paspoort.
• Vanaf 1942 verplichte Jodenster.

• Stap 2 Concentratie:
• Opsluiten in kampen.
• Razzia's - Omsingelen van een wijk waarbij onderduikers en Joden opgepakt werden.
• Doorgestuurd naar Westerbork.

Voor Joden verboden

Op veel plaatsen mochten geen Joden meer komen.

Jodenster

Vanaf 3 mei 1942 moeten Joden een herkenningsteken dragen: een zespuntige gele Davidster met in het midden het woord 'Jood'. Door de ster zijn mensen als Jood op straat te herkennen.

Holocaust in 4 stappen

• Stap 3 Deportatie:
• Gedwongen transport naar kampen.
• Elke week vertrok een trein naar Polen.
• Stap 4 Eliminatie:
• Systematische moord
• Genocide - Opzettelijk uitroeien van een bevolkingsgroep 
• Concentratiekampen & Vernietigingskampen
• 140.000 Nederlandse Joden stierven er ~100.000.

Holocaust in cijfers

• Polen 3.300.000 90% 10% ± 330.000
• Sovjet-Unie 2.500.000 60% 40% ± 1.000.000
• Hongarije 825.000 70% 30% ± 247.500
• Roemenië 728.000 50% 50% ± 364.000
• Duitsland 566.000 90% 10% ± 56.600
• Nederland 140.000 75% 25% ± 35.000
• Frankrijk 330.000 25% 75% ± 247.500
• België 66.000 40% 60% ± 39.600
• Tsjechoslowakije 315.000 70% 30% ± 94.500
• Oostenrijk 192.000 90% 10% ± 19.200
• Italië 44.500 20% 80% ± 35.600
• Griekenland 77.000 85% 15% ± 11.550
• Joegoslavië 82.000 80% 20% ± 16.400
• Denemarken 7.800 <1% >99% ± 7.700
• Noorwegen 1.800 50% 50% ± 900

Genocide

Genocide is het systematisch en opzettelijk uitroeien van een groep mensen op basis van hun etniciteit, religie, nationaliteit of ras. Het doel is om een specifieke groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. 

Genocide is internationaal erkend als een ernstig misdrijf tegen de menselijkheid.

Deportaties beginnen

Holocaust

• 6.000.000 Joden omgekomen.
• Holocaust - Brandoffer; Hitlers massamoord op zes miljoen Joden.
• Nog nooit eerder vertoond.
• De meeste Duitse-Joden voelden zich Duits: Duitse burgers!
• Deden mee in de Duitse economie.
• Deden mee aan de Duitse cultuur.
• Gevochten in WO1 voor Duitsland.
• Toch stopte Hitler dit niet van zijn Jodenhaat.

Ceija Stojka

Ceija Stojka (1933-2013) was een Oostenrijkse Roma-schrijfster, schilderes en Holocaust-overlevende. Ze overleefde concentratiekampen zoals Auschwitz en Ravensbrück. Later vertelde ze als een van de eersten over de vervolging van de Roma tijdens de Holocaust, door middel van boeken, kunst en lezingen.

Sociaal-Darwinisme (VWO)

• Charles Darwin en de evolutietheorie (?).
• The survival of the fittest.
• Voortdurend schaarste in levensbehoefte onder de dieren > aanpassen om te overleven > sterkste overleeft!
• Hitler paste dit toe in de mensenwereld. 
• Arische ras zocht naar Lebensraum en mocht hier alles aan doen.
• De Untermenschen moesten ruimte maken voor de Übermenschen en hier mochten ze alles voor doen.

Charles Darwin

Charles Darwin (1809-1882) was een Britse natuuronderzoeker die de evolutietheorie ontwikkelde. In zijn boek On the Origin of Species (1859) legde hij uit dat soorten evolueren door natuurlijke selectie: de sterkste en best aangepaste organismen overleven en geven hun eigenschappen door.

Übermenschen

• Arische Mensen: Mensen van Noord-Europese afkomst
• Nordische Types: Het zuiverste voorbeeld van hun ideale ras.

Untermenschen

• Joden
• Zigeuners (Roma en Sinti)
• Slavische volken (Russen, Oekraïners)
• Mensen met een handicap
• Zwarte mensen
• Homo seksuele
• Jehovah's

Evolutietheorie

Evolutietheorie in 3 zinnen: 

De evolutietheorie stelt dat soorten veranderen over lange tijd door natuurlijke selectie. Organismen met gunstige eigenschappen overleven en geven deze door aan hun nakomelingen. Zo passen soorten zich aan hun omgeving aan en ontwikkelen ze zich verder.

Ze zeggen: "Kom, we zullen dat volk vernietigen, zodat later niemand nog weet dat Israël heeft bestaan."

1. Telefoon in de tas!
   
2. Ga zitten op je eigen plek.
3. Pak je laptop en schrift erbij.
   
4. Kom in de LessonUp.
5. Google: Wat is antisemitisme?

Uitleg afbeelding

Een teken van de Joodsebevolking is hun 'kipah' dit noemen wij een kappeltje. 

Hier is de kipah een doelwit geworden, een roos om op te schieten. 

Psalm 83 Vers 5

2 God, blijf niet zwijgen. Doe niet alsof U niets merkt.

3 Want uw vijanden gaan tekeer. De mensen die U haten, komen tegen U in opstand.

4 In het geheim smeden ze sluwe plannen om met elkaar uw volk aan te vallen. Ze willen de mensen van wie U houdt kwaad doen.

5 Ze zeggen: "Kom, we zullen dat volk vernietigen, zodat later niemand nog weet dat Israël heeft bestaan."

Leerdoelen

Aan het eind van deze les weet je:

1. Welke 4 stappen er waren in de Holocaust.
2. Deze 4 stappen kun je uitleggen.
3. Wat de Holocaust betekent.
4. En wat het Sociaal-Darwanisme is.

LD: Leg in eigen woorden de 4 stappen van de Holocaust uit.
Geef bij elke stap een korte beschrijving.

Ik kan antwoord geven op de leerdoelen:
LD1: Welke 4 stappen er waren in de Holocaust.
LD2: Deze 4 stappen kun je uitleggen.
LD3: Wat de Holocaust betekent.
LD4: En wat het Sociaal-Darwanisme is.

Ja!

Nee

Een beetje, wel bijna!

Aan de slag!

Hoofdstuk 2 De Tweede Wereldoorlog

Paragraaf 2.3 Massamoord met voorbedachte rade

Opdrachten: 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13, 14, 15, 16, 17 & 18