introductie

• Geschiedenis
• Secondary Education

Geschiedenis

Introductie 

Wat gaan we doen? 

• wie ben ik?
• jaarplanning
• studieplanner
• stof SE en CE 
• begin

Wie ben ik?

• Jeanine de Serière
• 25 jaar lesgegeven op het Gymnasium in Utrecht
•  3 jaar Curaçao
• 3 kinderen 
• nu hier
•  

periode	onderwerp	duur	%
1	Historisch Overzicht en Historische Context I: Steden en burgers in de Lage Landen 1050-1700	90 (toetsweek 30 oktober t/m 7 nov)	15
2	Historisch Overzicht en Historische Contexten II en III: - De Verlichting 1650-1900 - China 1842-2001	120 (toetsweek 15 jan t/m 23 jan)	15
3	Historisch Overzicht en Historische Contexten IV: - Duitsland 1918-1991	120 (toetsweek 19 mrt t/m 27 mrt) NB: 11 feb PWS final, 18 feb PWS presentaties	15

Studieplanner

• 2 boeken: Samengevat en Forum
• voorbereidingen voor de les
• opgaven zelfstandig
• lessen: toelichting op de stof 

Centraal Examen

• https://www.examenblad.nl/system/files/exam-document/2024-07/syllabus-geschiedenis-vwo-2026-versie-2.pdf
• maandag 11 mei 2026 van 9:00 - 12:00
• Kenmerkende Aspecten

Tijdvak 1: Jagers & Boeren

Kenmerkende aspecten

​1. De levenswijze van jagers en verzamelaars

2. Het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen

3. Het ontstaan van de eerste stedelijke gemeenschappen

De levenswijze van jagers-verzamelaars

Jagers-Verzamelaars

• Nomadisch bestaan
• Leven van de natuur
• Grotschilderingen
• Oude steentijd
• samengestelde werktuigen

Vraag 2.

Van jagers-verzamelaars zijn weinig sporen van oorlog of verdedigingswerken gevonden, terwijl van de eerste boeren meer sporen van oorlogsvoering en verdedigingswerken rond dorpen zijn aangetroffen.

 

Geef voor beide elementen een verklaring. (dus 1. waarom weinig sporen van de jagers-verzamelaars en 2. waarom wel van de eerste boeren)

omdat jagers-verzamelaars in kleine groepen in een groot gebied leefden, rondtrokken en slechts tijdelijk ergens verbleven, bestonden er minder confrontaties met andere mensen/zijn er minder sporen bewaard gebleven.  

De eerste boeren leefden sedentair, verbouwden voedsel op akkers en sloegen voorraden op. Deze plekken waren kostbaar en voor hen van levensbelang, en moesten dus goed verdedigd worden/waren interessant om te veroveren.

eerste stedelijke samenlevingen

• landbouw
• vaste woon- en verblijfplaats
• ontstaan van een gelaagde samenleving
• ommuurd 

gelaagde samenleving

• politieke veranderingen -> bestuur
• schrift
• ambachtslieden
• geloof belangrijke rol 

vraag

Gebruik bron 1.

Je concludeert dat Ur in 1750 voor Christus een vroeg-stedelijke

gemeenschap is, onder andere omdat uit de bron blijkt dat er sprake is

van handel.

Ondersteun je conclusie door voor twee andere kenmerken van een

vroeg-stedelijke gemeenschap aan te tonen dat ze in de bron naar voren

komen.

Bij Ur (in huidig Irak) is een kleitablet gevonden uit omstreeks 1750 voor Christus.

Op het kleitablet schrijft de koopman Nanni aan Ea-nasir:

Toen je me bezocht zei je: "Ik zal Gimil-sin koperen staven geven van hoge kwaliteit." Je ging weg maar je bent je belofte niet nagekomen. Je gaf mijn boodschapper staven van slechte kwaliteit en zei: "Neem ze als je ze wilt; als je ze niet wilt ga dan maar weg!" Voor wie zie jij mij aan dat je iemand als mij behandelt met zoveel minachting? Ik heb een boodschapper gestuurd om de zak met geld (die bij jou in bewaring was gegeven) op te halen maar je hebt me beledigd door die herhaaldelijk met lege handen terug te sturen, en dat terwijl hij door vijandelijk gebied moest reizen. Is er verder iemand onder de kooplieden die handelen met Dilmun1) die me zo heeft behandeld? Alleen jij behandelt mijn boodschapper met minachting! En dat alleen maar vanwege een gewicht aan zilver dat ik je verschuldigd ben. Jij voelt je vrij mij op deze manier aan te spreken, terwijl ik namens jou het paleis al 1080 pond koper bezorgde, en Sjoemi-aboem heeft ook 1080 pond koper gegeven, afgezien van wat we beiden al hadden laten noteren op een verzegeld tablet dat wordt bewaard in de tempel van Sjamasj.

noot 1 eiland in de Perzische Golf

Voorbeeld van een juist antwoord is:

Er is sprake van een vroeg-stedelijke gemeenschap omdat er (twee van de

volgende):

1. administratie wordt bijgehouden / schrift is, want Nanni stuurt een

geschreven boodschap aan Ea-nasir / heeft een tablet met de

afspraken laten vastleggen bij de tempel / houdt bij hoeveel pond

koper hij afdraagt / want er zijn vaste gewichten om metaal af te

wegen.

2. arbeidsdeling plaatsvindt, want Nanni heeft boodschappers in dienst/ sprake is van hiërarchie, want er is een koning/heerser (met een paleis) in Ur/ sprake is van een geldeconomie, want Nanni heeft een zak geld in bewaring gegeven (die hij terug wil) / is Ea-nasir een gewicht in zilver schuldig.