7.3 Verlichte ideeën in de praktijk

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

7.3 Verlichte ideeën in de praktijk

Tijd van pruiken en revoluties 1700 - 1800

welk hoofd zien we hier?  en wat verbergt zich achter de tekst?

Kenmerkende aspecten 

27 Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

28 Voortbestaan van het ancien régime met pogingen om het vorstelijk bestuur op eigentijdse verlichte wijze vorm te geven (verlicht absolutisme).

29 Uitbouw van de Europese overheersing, met name in de vorm van plantagekoloniën en de daarmee verbonden trans-Atlantische slavenhandel, en de opkomst van het abolitionisme.

30 De democratische revoluties in westerse landen met als gevolg discussies over grondwetten, grondrechten en staatsburgerschap.

Welk KA's  passen bij deze paragraaf?

Leerdoelen 

1 Je kunt meerdere oorzaken van de Franse Revolutie beschrijven.

2 Je kunt het verloop van de Franse Revolutie beschrijven, vanaf de Nationale Vergadering tot de keizerkroning van Napoleon.

3 Je kunt verklaren hoe de Franse Revolutie uitmondde in de Terreur.

4 Je kunt het belang van de Verklaring van de Rechten van de Mens en de Burger uitleggen.

5 Je kunt uitleggen dat de politieke situatie in de Republiek leidde tot de opkomst van revolutionaire ideeën.

6 Je kunt uitleggen hoe de Franse Revolutie invloed had op de ontwikkelingen in de Republiek na 1795.

7 Je kunt beschrijven welke rol het bestuur van Napoleon speelde in Europa en hoe dit bestuur ten einde kwam.

8 Je kunt de doelen van het Congres van Wenen benoemen en toelichten.

Vertel maar

§7.3 Verlichte ideeën in de praktijk

1. Een oneerlijke verdeling

L'État, c'est Moi

• De wil van de koning is wet. Dit noem je absolutisme. 
  

• Lodewijk XIV was een Franse koning met absolute macht. 
• Deze macht is door God gegeven: droit divin (goddelijk recht)

Wat gaat hieraan vooraf?

Standenmaatschappij

• Sinds de middeleeuwen was de Franse samenleving verdeeld in 3 standen: 'bidders, strijders en werkers' ofwel: geestelijkheid, adel en burgers.

• Over deze verdeling kon niet worden getwijfeld: God had dit zo bepaald.

De 1e stand

• De geestelijkheid: de mensen van de kerk. Zij zorgden dat de mensen in de hemel zouden komen. De hoge geestelijken woonden in grote paleizen en hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).
  

• De geestelijken bezaten veel grond: het waren grootgrondbezitters

De 2e stand

• De edelen: de mensen van adel. Zij zorgen voor het bestuur en de verdediging van het land. Zij woonden in grote paleizen en hadden vooral rechten (en maar weinig plichten).
  

• De koning vertrouwde hen niet: daarom mochten (moesten!) ze bij hem in de buurt wonen. Zo kon hij ze in de gaten houden.
  

De 3e stand

• De boeren en de burgers. Eigenlijk iedereen die niet bij de 1e of 2e stand hoorde. Daarom waren er in de 3e stand ook grote verschillen. Zo had je de rijke burgerij, de bourgeoisie. Dit waren mensen met een eigen bedrijf of een diploma.

• De 3e stand had alle plichten: zij moesten bijvoorbeeld wél belasting betalen.

De Verlichting

vanaf ±1700

• Een periode waarin mensen hun kennis (willen) vergroten, door steeds meer uit te gaan van het verstand (rede, ratio)

• Hierdoor krijgen mensen ook meer kritiek op de koning, de Kerk en de adel.
  

Misoogst

1788

• Door mislukte oogsten waren de graanprijzen (en dus ook de prijs van brood) enorm gestegen. Er ontstonden zelfs hongersnoden.

• Ondertussen moest de 3e stand wél veel belasting betalen.
  

Frankrijk gaat failliet

mei 1789

Koning Lodewijk XVI wil graag meer geld hebben, en roept daarom (voor het eerst in 175 jaar!!!) de Staten-Generaal bij elkaar. De vergadering van de 3 standen.

• De 3e stand hoopt dat de koning nu eindelijk eens naar hen zou luisteren: verlaging van de belasting en/of afschaffing van de privileges. 
• Helaas: er gebeurt erg weinig. Dit komt ook omdat er per stand wordt gestemd. En de koning heeft altijd de adel en de geestelijkheid mee.

• De leiders van de 3e stand zijn boos en teleurgesteld, en lopen weg...
  

De derde stand grijpt de macht

De 3e stand hoopt dat de koning nu eindelijk eens naar hen zou luisteren: verlaging van de belasting of afschaffing van de privilieges. 

Helaas: er gebeurt erg weinig. Dit komt ook omdat er per stand wordt gestemd. En de koning heeft altijd de adel en de geestelijkheid mee.

De leiders van de 3e stand zijn boos en teleurgesteld, en lopen weg...

Eed op de kaatsbaan

juni 1789

• De 3e stand begint zijn eigen vergadering: de Nationale Vergadering.
• Een deel van de 1e en 2e stand sluit zich hierbij aan.
• Op een kaatsbaan spreken ze af pas uit elkaar te gaan als er een nieuwe grondwet is.

Eed op de kaatsbaan

1789

De 3e stand begint zijn eigen vergadering: de Nationale Vergadering.

Een deel van de 1e en 2e stand sluit zich hierbij aan.

Op een kaatsbaan spreken ze af pas uit elkaar te gaan als 

er een nieuwe grondwet is.

Tekst

Hoe bereik je het volk?

• Niet iedereen kon lezen, zeker niet in de 3e stand. 
• Maar spotprenten? Die begreep iedereen!

• Deze spotprenten werden meestal gemaakt door de bourgeoisie.
  

Geestelijkheid

De 1e stand

Adel

De 2e stand

De 3e stand

Alle mensen die niet bij de 1e of 2e stand horen.

Bestorming van de Bastille

14 juli 1789

• De koning stuurt het leger naar Parijs om groepen mensen uit elkaar te slaan. 
• Het Franse volk bestormt Bastille, een gevangenis én buskruit-opslag. 
• De wapens hadden ze al eerder buitgemaakt.
• De Franse Revolutie is begonnen...en slaat over op andere delen van het land!

Oproer in Parijs

'Rien'

'Niets' in het Frans.

Dat was het enige dat Lodewijk XVI 's avonds opschreef in zijn dagboek.

Lodewijk had nog wel aan een adviseur gevraagd of het een 'opstand' was.

Deze gaf aan: "Het is geen opstand, het is een revolutie."

Lodewijk begreep er niets van: "Waarom?"

Video

Histoclips: De Franse Revolutie

0

Rechten van de mens (en de burger)

De Nationale Vergadering (3e stand) liet de koning de 'Verklaring van de rechten van de ens en de burger tekenen.' 

De Fransen waren voortaan voor de wet gelijk.

Privileges van adel en geestelijkheid werden afgeschaft, het land van de geestelijkheid werd verkocht.

Die grond werd gekocht door rijke burgers en edelen, hierdoor nam het verschil tussen rijk en arm alleen maar toe.

Toch bleef de Kerk erg machtig, omdat  het geloof diepgeworteld was op het platteland.

Van opstand naar terreur

De nieuwe bestuurders waren het niet eens over de manier van besturen.

Girondijnen: constitutionele monarchie, dus koning gebonden aan een grondwet.

Jacobijnen: Niets daarvan! Weg met de koning! Frankrijk wordt een republiek!

1792: Lodewijk XVI wordt onthoofd.

Veel onrust binnen Frankrijk tussen de verschillende groeperingen, dit eindigt pas als in 1799 met een staatsgreep Napoleon aan de macht komt en de orde herstelt in Frankrijk.

Even opfrissen...

Wat weet je nog van de Franse Revolutie?

De Franse Revolutie was in

1. 1748
2. 1776
3. 1789
4. 1795

De bestorming van de Bastille was het begin van de Franse revolutie!

1. Waar
2. Niet waar

Wat is geen stand vóór de Franse revolutie

1. Koning
2. Geestelijkheid
3. Adel
4. Boeren en burgers

Wat gebeurde er op 14 juli 1789?

1. Franse burgers overvallen een gevangenis en stelen de wapens
2. Bataafse Revolutie: opstand tegen de stadhouder en de regenten.
3. Koning Lodewijk XVI wordt koning van Nederland
4. Napoleon wordt keizer van Frankrijk.

Wat waren de 3 ideeën van de Franse Revolutie?

1. vrijheid, slaven, broederschap
2. vrij hebben, gelijk hebben, broederschap
3. vrijheid, gelijkheid, broederschap
4. meer vrije tijd, gelijkheid, meer boeren

Wat heeft te maken met de oorzaak van de Franse revolutie?

1. Geen inspraak in het bestuur
2. Bestorming Bastille
3. Napoleon heeft de macht
4. Er worden 12.000 mensen onthoofd

Wie had de macht in Frankrijk na de Franse Revolutie?

1. De rijke burgers
2. De Koning
3. Geestelijkheid en Adel
4. Adel

Absolutisme is:

1. Een soort drank
2. Ander woord voor Grondwet
3. Vertegenwoordigers van de 3 standen
4. Vorm van macht , waarin de koning alle macht heeft.

1. In de tijd van Lodewijk XVI betaalden de geestelijke en de edelen geen belasting.
2. Lodewijk XVI en zijn vrouw werden onthoofd.

1. Beide zinnen zijn goed
2. Beide zinnen zijn fout
3. Zin 1 is goed, zin 2 is fout
4. Zin 1 is fout, zin 2 is goed

Ondertussen in Nederland...

Franse invloeden in Nederland

Onvrede in de Republiek over stadhouder Willem V, hij gedraagt zich als een vorst.

De patriotten leggen de schuld van zorgen om de economie en militair wanbeheer bij Willem V en de regenten. 

De patriotten proberen Willem V (1787)af te zetten. Dit mislukt en zij vluchten naar Frankrijk.

In 1795 komen zij samen met de Fransen terug en stichten de Bataafse Republiek, naar Frans model.

Bataafse Republiek

• Dit werd de Bataafse revolutie genoemd!
• Regenten droegen de macht over aan revolutionaire burgers, Willem V vluchtte. 
• Er werd een verklaring van de rechten van de mens afgekondigd en de Staten-Generaal werd opgeheven en er werd een Parlement gekozen via algemeen kiesrecht, de Nationale Vergadering
• Geen echte onafhankelijkheid: de Fransen controleerden het bestuur

De Franse generaal Napoleon pleegt een staatsgreep (1799) en wordt zo de sterke leider van Frankrijk. Hij laat zich in 1804 tot keizer kronen en wordt alleenheerser, maar:

- de grondwet bleef

- hij zorgde voor eenheid in de rechtspraak (code penal)

- modernisering van het bestuur

Na de revoluties

Koninkrijk Holland

1806-1810

Lodewijk Napoleon

"Iek ben konijn van Olland"

De broer van Napoleon, koning Lodewijk Napoleon, is eigenlijk best populair in Nederland. Hij trekt zich niet zo veel aan van de regels die zijn grote broer in verzint. Koning Lodewijk trekt vooral zijn eigen plan en dat is heel gunstig voor Nederland. Hij maakt van koninkrijk Holland een gecentraliseerde eenheidsstaat met een standaardtaal (hij leerde zelf ook Nederlands spreken), een schoolwet en hij omzeilde slim de regels van zijn grote broer die de vrije handel in de weg stonden.  Keizer Napoleon was echter niet zo tevreden, want Lodewijk luisterde niet...hij werd teruggehaald en Napoleon lijfde het koninkrijk  Holland in bij het keizerrijk Frankrijk. Nederland was dus tussen 1810 en 1813 een stukje van Frankrijk.

In de Bataafse republiek wordt zijn broer Lodewijk koning (1806-1810), daarna werd Nederland ingelijfd bij het Franse keizerrijk. In 1815 werd Napoleon verslagen bij Waterloo.

Na de revoluties

Congres van Wenen

1815

Bijeenkomst van een aantal Europese landen in Wenen, na de overwinning op Napoleon, waar gesproken werd over de toekomst van Europa.

• Landen grenzend aan Frankrijk moesten sterker worden (Het Koninkrijk der Nederlanden, Willem I)
• Restauratie: terugkeer van vorstenhuizen die vóór Napoleon aan de macht waren.
• Vorsten beloofden elkaar te helpen om revoluties te bestrijden

Congres van Wenen - 1813

Congres van Wenen

1815

Bijeenkomst van een aantal Europese landen in Wenen, na de overwinning op Napoleon, waar gesproken werd over de toekomst van Europa.

• Landen grenzend aan Frankrijk moesten sterker worden (Het Koninkrijk der Nederlanden, Willem I)
• Restauratie: terugkeer van vorstenhuizen die vóór Napoleon aan de macht waren.
• Vorsten beloofden elkaar te helpen om revoluties te bestrijden

Bijeenkomst van een aantal Europese landen in Wenen, na de overwinning op Napoleon, waar gesproken werd over de toekomst van Europa.

Landen grenzend aan Frankrijk moesten sterker worden (Het Koninkrijk der Nederlanden, Willem I)

Restauratie: terugkeer van vorstenhuizen die vóór Napoleon aan de macht waren.

Vorsten beloofden elkaar te helpen om revoluties te bestrijden

Congres van Wenen

Bij elke oorzaak past een gevolg. Maak de goede combinaties.

Lodewijk XVI stuurde soldaten naar Parijs om de bijeenkomst voor de nieuwe grondwet te stoppen.

Franse troepen trokken samen met de patriotten Nederland binnen.

Napoleon maakte van Frankrijk een dictatuur.

Lodewijk Napoleon werd koning van Nederland.

Het volk bestormde de Bastille.

Willem V vluchtte naar Engeland.

Eén man maakte voortaan de nieuwe wetten en benoemde of ontsloeg de ministers.

Hierdoor kwam een einde aan de Bataafse Republiek.

Was de maatregel van Napoleon verlicht of niet?

Niet verlicht

Wel verlicht

Een wetboek

Onderwijs voor iedereen

Afschaffing van de standen

Beoordeeld worden op hoe je het doet

Einde republiek

Keizerschap

Familie kreeg goede baantjes

Geen vrijheid van meningsuiting