5.1, 5.2, 5.3

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 3

Herhalingsles

5.1

Vrijheid en onvrijheid

wat is een belangrijk kenmerk van een rechtsstaat

1. De regering mag alles beslissen zonder regels
2. De politie hoeft zich niet aan de wet te houden
3. Iedereen heeft gelijke rechten en de wet geldt voor iedereen
4. Alleen rijke mensen hebben recht op een eerlijk proces

Wat past niet bij een autoritaire staat?

1. De regering heeft veel macht en weinig tegenstand
2. Burgers hebben weinig politieke invloed
3. Kritiek op de machthebbers wordt vaak bestraft
4. Burgers kiezen vrij en eerlijk hun leiders

Wat is typisch voor een dictatuur?

1. Burgers kiezen hun leiders in vrije verkiezingen
2. De leider heeft alle macht en duldt geen tegenstand
3. De wetten worden gemaakt door het volk
4. De pers is vrij en mag alles zegge

Wel of geen kenmerken van een rechtsstaat? 

Past wel bij een rechtsstaat

Past niet bij rechtsstaat

vrijheid van meningsuiting

eerlijke rechters

de overheid bepaalt wat er in de krant of op tv komt

recht op democratie

je hebt minder rechten als je geen hetero bent

de macht is in handen van één persoon of een kleine groep

de overheid mag jouw vrijheid niet zomaar beperken

de overheid mag de uitkomst van verkiezingen beïnvloeden

Even ophalen: Wat zijn kenmerken van een dictatuur?

Kenmerken van een dictatuur

Geen kenmerken van een dictatuur

Geen persvrijheid

Individuele vrijheid

als enige de macht 

Één partij

Vrije economie

Alles voor de leider 

Sam de rechter is partijdig. Burgers die op de VVD stemmen krijgen minder straf.

Niemand heeft alle macht in Nederland !!!!! Er is sprake van een machtenscheiding !!!!!

Mark Rutte heeft alle macht in Nederland 

Tobias heeft vrijheid van meningsuiting (grondrecht) 

Floor en Evy hebben grondrechten 

Kenmerken rechtsstaat 

GEEN kenmerken rechtsstaat 

WAAR

NIET WAAR

Een dictatuur kan een rechtsstaat zijn.

In een dictatuur heb je geen politieke grondrechten.

In een dictatuur is er sprake van censuur.

In een dictatuur zijn er geen verkiezingen.

In een dictatuur is er een sterke oppositie.

In een dictatuur heeft de volksvertegenwoordiging de macht.

5.2

Grondwet en grondrechten

Wat staat er in de grondwet?

1. De belangrijkste regels over hoe het land wordt bestuurd
2. Alleen regels over belastingen
3. Hoe je een huis moet bouwen
4. Regels geven over belasting en economie

Wat zijn grondrechten?

1. Regels voor hoe politie moet werken
2. Straffen voor mensen die wetten breken
3. Belangrijke rechten en vrijheden voor alle mensen
4. Regels voor sporten en spelletjes

Democratie of dictatuur? 

Rechtsstaat

Dictatuur

Grondrechten

Persvrijheid

Leger heeft veel invloed

geen grondrechten

1 persoon heeft alle macht

vrije en geheime verkiezingen

Scheiding der machten

censuur

Orden onderstaande grondrechten.

Klassieke grondrechten/

Mensenrechten

sociale grondrechten

Vrijheid van /

meningsuiting

Recht op werk

recht op gelijke behandeling

recht op veilig bestaan

recht op gezondheidszorg

godsdienstvrijheid

De belangrijkste rechten en plichten van burgers staan in de ......

Door die grondwet werd Nederland een staat waar iedereen zich aan de wet moet houden, een ........

rechten die in de grondwet staan

grondwet

rechtsstaat

grondrechten

5.3 Scheiding van machten

Waarom is de trias politica belangrijk in een rechtsstaat?

1. Zodat de macht verdeeld is en niemand alles bepaalt
2. Zodat de koning alles zelf kan beslissen
3. Zodat rechters ook wetten mogen maken
4. Zodat wetten geheim blijven

Welke taak hoort bij de wetgevende macht?

1. Wetten uitvoeren en handhaven
2. Wetten maken en goedkeuren
3. Boetes geven aan burgers
4. Rechters aanwijzen

Wat betekent het legaliteitsbeginsel?

1. Dat de regering altijd gelijk heeft
2. Dat de politie zelf wetten mag maken
3. Dat je alleen straf kunt krijgen als iets verboden is volgens de wet
4. Dat burgers nooit gestraft kunnen worden

Wat is de taak van de rechterlijke macht?

1. Politieke plannen maken
2. Belasting innen voor de overheid
3. Nieuwe wetten bedenken
4. Controleren of wetten eerlijk worden toegepast

De overheid mag niet buiten de wet om handelen

Recht op een uitkering

Niemand zijn vrijheid mag zomaar worden ontnomen

Recht om te demonstreren

Trias Politica 

Legaliteitsbeginsel

Grondrechten

De rechter fluit de regering terug en zet per direct een streep door de avondklok

Wat zijn de drie kenmerken/voorwaarden voor een rechtsstaat?

Vrije media

Grondrechten

vrije en geheime verkiezingen

Trias politica

legaliteitsbeginsel

Koning(in)

Wat zijn de vier kenmerken van de rechtsstaat?

Kenmerk 1

Kenmerk 2

Kenmerk 3

Kenmerk 4

Er is sprake van een democratie

Er zijn grondrechten

Er zijn politieke partijen

De machten zijn gescheiden/ trias politica

Er is persvrijheid

Er zijn onafhankelijkerechters

Er is sprake van het legaliteits-beginsel 

Sleep de juiste onderdelen naar de driehoeken Trias Politica

Trias Politica

Rechterlijke macht

Uitvoerende macht

Economische macht

Politieke macht

Wetgevende macht

Trias Politica, drie machten:

wetgevende

uitvoerende

rechterlijke

wie?

wie?

wie?

wat ze doen:

wat ze doen:

wat ze doen:

wetten uitvoeren en handhaven

parlement

rechters

zij die de wet overtreden bestraffen

stelt wetten op

Regering / ministers