4.5 Romeinen en Germanen

• geschiedenis
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 1

4.5: Romeinen en Germanen

Voor de komst van de Romeinen is Nederland....

• een moeilijk begaanbaar gebied vol moerassen en bossen.
• een landbouwsamenleving
• Zuid- Nederland: hier wonen de Kelten (Galliërs)
• ten Noorden van de Rijn: hier wonen de  Germanen.

Romeinen in Nederland

Kelten worden onderworpen door Julius Ceasar. Na een opstand van een Keltische stam vragen de Romeinen aan de Germaanse Bataven om zich in het gebied tussen de Maas en de Rijn te vestigen. 

Wie was Caesar ook al weer?

Elbe als grens?

Keizer Augustus:

‘Varus, Varus, geef me mijn legioenen!’

In september van het jaar 9 na Chr. organiseerde Arminius een hinderlaag die 18.000 Romeinen het leven kostte. Het 17e, 18e en 19e legioen werden volledig in de pan gehakt.

Drusus was de broer van Tiberius

De Rijn als grens:

Germanen zijn te sterk voor de Romeinen. Er komt een einde aan de Romeinse expansie (uitbreiding) De Rijn wordt de grens van het rijk.  

Limes:

Limes: versterkte noordgrens van het Romeinse Rijk.

grenzen: natuurlijke grenzen --> bergen, rivieren enz.

grenzen die door mensen zijn gemaakt: bijv. met versterkte legerplaatsen, of lijnen die met lineaal getrokken zijn.

Een wachttoren

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Bij Nijmegen (Noviamagus) en Xanten (Castra Vetera) lagen castra. Een castra is een groot fort, meestal voor een legioen. Dit was een leger van ongeveer 6000 soldaten.

Bij Utrecht (Trajectum) lag een castellum. Een castellum is een klein fort, meestal voor een cohort. Dit was een leger van ongeveer 600 soldaten.

De wachttoren die je bij de vorige slide zag, stond bij Vechten (Fectio)

De Tubanten (Tubanti) waren Germanen die in het oosten van het huidige Nederland woonden. De naam kom je tegenwoordig in dit gebied nog regelmatig tegen: de naam Twente is er van afgeleid, net als de naam van de regionale krant Tubantia.

De Bataven woonden in het gebied rond de grote rivieren. Dit gebied heet tegenwoordig de Betuwe, en vermoedelijk komt de naam van de Bataven

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het castellum Leiden-Roomburg

Nu park Matilo (castellum ligt nog 'ondergronds'. Hier woonden en leefden zo'n 500 Romeinse soldaten in de barakken.

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van het mini-castellum bij Den Haag 

De Limes in Nederland

In Nederland is de grens van het Romeinse Rijk de rivier Rijn. Langs deze rivier bouwen de Romeinen forten en wachttorens.

Vanaf de grens kunnen ze de stammen in het noorden van het Rijk in de gaten houden, maar óók handel met ze drijven.

Reconstructie van Castra Noviomagus (Nijmegen)

Bataafse Opstand in 69 na Chr.

Schilderij van Rembrandt met een bijzondere geschiedenis!

Romeinse invloed:

• oprichting landbouwbedrijven
• stichten van steden (Utrecht, Nijmegen, Maastricht)
• Romanisering
• Einde van de prehistorie in Zuid-Nederland, Romeinen leren de bewoners van Zuid-Nederland schrift kennen.

Romanisering

Leg met behulp van het plaatje uit wat romanisering is.

1.

2.

3.

4.

5.

Bataven vestigden zich in het gebied

Kelten kwamen in opstand

Kelten werden door Romeinen vermoord, verdreven of afgevoerd.

Romeinen veroverden Zuid- Nederland

Romeinen vroegen Germanen om zich in het gebied te vestigen.

Het verhaal van Nederland

      Jagers en boeren

              9:05 min

Het verhaal van Nederland

    Romeinen en Bataven

           12:31 min

Het einde.... 

Oorzaken crisis van de 3-4e eeuw:

Binnenlandse oorzaken

1. Epidemieën

2. Achteruitgang nijverheid en handel

3. Dalende inkomsten regering

4. Minder soldaten aan de grens

5. Burgeroorlogen

Oorzaken van buitenaf

Druk op grenzen door volksverhuizingen

           Slachtoffers van 'de Plaag van Cyprianus'

1. Epidemie

 De plaag was zo dodelijk, dat de bisschop van Carthago, Cyprianus, ervan overtuigd was dat ze het einde der tijden aankondigde.

De bisschop beschreef de gruwelijke details van de ziekte. Ze ging gepaard met een bijna constant overgeven, wonden rond de keel- en mondholte, bloeddoorlopen ogen en in het laatste stadium konden zelfs ledematen afsterven en afvallen. 

Schattingen laten in de periode van de 2e naar de 3e eeuw een daling van het aantal inwoners van het Romeinse rijk zien van 75 naar 50 miljoen

2. Achteruitgang handel en nijverheid

Einde Pax Romana:

- onveiligheid (piraten, rovers)

- minder handel

- minder nijverheid

- leegloop steden

De Romeinse stad Nimes werd zo klein dat alle burgers binnen het amfitheater konden komen wonen. De muren van het amfitheater werden de stadsmuren!

3 Dalende inkomsten regering

   - omvang bevolking neemt af

   - economische activiteiten nemen af

   dus: minder belastingopbrengsten

   Probleem om het rijk te verdedigen. Steeds minder Romeinse

   burgers in het leger. Soldaten van buiten het rijk, die meer

   geïnteresseerd waren in hoger loon dan in het behoud van

   het Romeinse rijk (barbarisering leger)

4 Minder soldaten aan de grens

   - dalend bevolkingscijfer, dalende inkomsten regering -->

     minder soldaten aan de grens

     Gevolg: Romeinse rijk minder goed beschermd en wordt

     een prooi voor volkeren op zoek naar een beter bestaan.

     Volkeren konden afgekocht worden (duur) of oorlog voeren

     (duur). Uiteindelijk kwamen sommige volken als

     bondgenoot binnen het rijk te wonen (foederati)

   

5 Burgeroorlogen

   - Door alle problemen verzwakt de positie van de keizer 

   - Marcus Aurelius wordt gezien als de laatste goede 

     bestuurder (tot Diocletianus). 

   - Zijn zoon Commodus opent de rij van slechte keizers (The

     Gladiator)

   - Generaals worden door soldaten uitgeroepen tot keizer

   - Vele machtswisselingen, chaos.

   - Keizer Decius start de grote christenvervolging

   

- Constantijn de Grote had de hoofdstad al verplaatst naar het

  Oosten

- Definitieve splitsing van het Romeinse rijk door keizer

  Theodosius in 395 , om zo de problemen beter aan te kunnen.

Volksverhuizingen

Atilla de Hun, de Gesel Gods. "Waar Attila is langs gekomen, groeit geen gras meer".

Christenen in het Romeinse Rijk

Het Christendom verspreidt zich snel in het Romeinse Rijk. 

De goede wegen en de aantrekkingskracht van het geloof 

zorgen ervoor dat veel mensen christen worden.

De Grote Volksverhuizing tussen de 3e en 5e eeuw.

De Hunnen waren een stam uit Azië. Ze waren gevreesd omdat ze erg wreed zouden zijn. Europese stammen slaan op de vlucht en kunnen, nu de grenzen niet meer zijn bewaakt, het Romeinse Rijk binnentrekken.

De Vandalen kwamen helemaal tot aan Rome. Ze plunderden de stad een paar keer en roofden zelfs het goud van de tempeldaken. Het begrip vandalisme komt inderdaad van de plunderende Vandalen.

De Angelen en Saksen steken de Noordzee over en komen terecht in Engeland.

Veel namen van stammen kom je tegenwoordig nog steeds tegen in namen van landen en streken: Franci (Frankrijk), Alemanni (Duitsland, in het Frans: Allemange), Bavarii (Beieren), enz.

De ondergang van Rome

WEST-ROMEINSE RIJK, geen succes!

Visigoten plunderen o,l.v. Alrik in 410 de stad Rome. De Vandalen doen het in 455 nog eens dunnetjes over

In 476 wordt Romulus Augustulus als keizer afgezet door de Germaan Odoaker: symbolische einde WRR

OOST-ROMEINSE RIJK, succesvoller.

- Rijker, kunnen aanvallen afkopen

- Wordt het Byzantijnse rijk genoemd

- Weet in Middeleeuwen de aanvallen van de Arabieren (deels) af te slaan

- Gaat uiteindelijk in 

  1453 ten onder door

   de opkomst van het

   Ottomaanse rijk