Hormonen

• Verpleging en verzorging
• MBO
• Studiejaar 3

                            Hormonen

Wat ik deze les graag zou
willen leren of bespreken is.....

Hoeveel verschillende hormonen worden er in het menselijk lichaam gemaakt?

1. Tussen de 5 en de 10
2. Tussen de 10 en de 20
3. Tussen de 25 en de 35
4. Meer dan 40

Beschrijf in eigen woorden de werking van een hormoon.

Gebruik hierbij de woorden: aanmaak, bloed, doelcellen, receptor, effect.

Hormonen

• Chemische boodschapperstoffen.
  
• Worden vooral in de hormoonklieren gemaakt.                                                                           Bepaalde andere weefsels maken ook hormonen aan (bijv. in                             maag/darmkanaal, nieren en vet)
• Komen via het bloed bij andere organen en weefsels.
  
• Cellen met specifieke receptoren reageren op de aanwezigheid van het hormoon (doelcellen).
  
• Hetzelfde hormoon kan op verschillende soorten cellen/ organen een verschillend effect hebben. 

Hormoonklieren

Hormonen

• Hormonen worden gemaakt in hormoonklieren, zoals                                                                                                -  de schildklier (thyroid)                                                                                                                                                  - de alvleesklier (pancreas)                                                                                                                                             - de bijnieren (adrenals)                                                                                                                                                  - de eierstokken (ovaria) en zaadballen (testes)                                                                                                 
• De hypofyse (hersenaanhangsel) is een bijzondere hormoonklier, omdat deze veel andere hormoonklieren aanstuurt (oa schildklier, geslachtsklieren, bijnierschors).
  
• De hypothalamus (gebied onderin de ‘tussenhersenen’) stuurt onder andere de hypofyse aan. Het vormt een belangrijke schakel tussen het zenuwstelsel en hormoonstelsel.
• Bij veel hormoonklieren is er sprake van een feedback-mechanisme (zie volgende dia)

Symptomen van 'te snel' werkende schildklier.

- hartkloppingen

- beven.

- zweet veel.

- voelt zich onrustig of snel geïrriteerd.

- moe.

- diarree.

- afvallen, ondanks (meer dan) normaal eten

- warme en vochtige huid

- mogelijk uitpuilende ogen (soms): de ogen lijken groter dan normaal, kunnen pijnlijk zijn en kunnen minder scherp zien

- schildklier is groter dan normaal.

- onregelmatig ongesteld 

Hormoon

Geproduceerd in....

Bijnierschors

Bijniermerg

Niet in de bijnier

Adrenaline

Angiotensine

Aldosteron

Renine

Cortisol

OPDRACHT

De bijnieren maken o.a. adrenaline en cortisol

De helft van de klas gaat effecten van adrenaline opzoeken. 

De andere helft zoekt effecten van cortisol. 

Kies 5 effecten uit en verzin er 5 onjuiste effecten bij. Schrijf ze voor jezelf op. 

Effecten adrenaline

Adrenaline

Angst-vecht-vlucht-hormoon; zorgt dat het lichaam klaar is voor (re)actie

- verhoging alertheid

- verhoging hartfrequentie

- verhoging bloeddruk

- verwijding van luchtwegen

- vermindering van doorbloeding van de darmen

- vermindering van urineproductie

Adrenaline wordt als medicijn onder andere gebruikt bij ernstige allergische reacties. 

Effecten cortisol

Cortisol

Productie bij stress, zowel fysiek (ziekte, operatie, inspanning) als psychisch. 

Cortisol heeft invloed op:

- de stofwisseling (eiwitafbraak, glucoseproductie)

- het afweersysteem (onderdrukking ontstekingsreacties)

- de bloeddruk (verhoging)

- slaap-waakritme (zorgt voor alertheid in de ochtend)

Cortisol wordt als als medicijn gebruikt vanwege zijn ontstekingsremmende werking (prednison, hydrocortison etc).  

Cortisol

Effecten van cortisol:

- Afbraak van eiwit, stimulatie van glucoseproductie

- Bloeddrukverhoging

- Onderdrukken het immuunsysteem

- Onderdrukken van ontstekingsreacties

Onder normale omstandigheden is de cortisolproductie 's ochtends het hoogst en daalt in de loop van de dag (rond middennacht het laagst).

Welke twee hormonen maakt de hypofyse, waardoor de eierstokken en zaadballen actief worden?

1. Oestrogeen en Testosteron
2. FSH en LH/ICSH
3. Oestrogeen en Progesteron
4. GnRH en Progesteron

Zijn de eierstokken de enige organen die oestrogeen en progesteron maken?

1. Ja, mannen hebben deze hormonen dus niet.
2. Nee, kleine beetjes worden aangemaakt door o.a. vetweefsel (ook bij mannen)
3. Nee, een deel wordt bij vrouwen aangemaakt door de darmen en lever (bij mannen dus niet).
4. Nee, een deel wordt aangemaakt door de milt en de lever (ook bij mannen)

Zijn de zaadballen de enige organen die testosteron maken?

1. Ja, vrouwen hebben dit hormoon dus niet.
2. Nee, kleine beetjes worden aangemaakt door o.a. de bijnieren (ook bij vrouwen)
3. Nee, een deel wordt bij mannen aangemaakt door de darmen en lever (bij vrouwen dus niet).
4. Nee, een deel wordt aangemaakt door de milt en de lever (ook bij vrouwen)

Alvleesklier

In de alvleesklier liggen de eilandjes van Langerhans, die de hormonen insuline en glucagon produceren.

- Insuline verlaagt de bloedglucosewaarde.

- Glucagon verhoogt de bloedglucosewaarde.

Waardoor ontstaat Diabetes Mellitus?

1. Te weinig productie van insuline
2. Te weinig productie van glucose
3. Te veel productie van insuline
4. Te veel productie van glucose

Wanneer iemand niet behandeld wordt voor DM, zal zijn bloedsuiker....

1. ....(vrijwel) altijd te laag zijn.
2. ...(vrijwel) altijd te hoog zijn.
3. ...sterk schommelen tussen te laag en te hoog

Wat is op de korte termijn gevaarlijker, een hypoglykemie of een hyperglykemie?

1. Hypo(glykemie)
2. Hyper(glykemie)

Welke structuren raken met name aangetast bij veelvuldige en/of langdurige hyperglykemieën

1. Lever en Milt
2. Spieren en Botten
3. Maag en Darmen
4. Bloedvaten en Zenuwen

Oorzaken diabetische voet

DM en hypertheoïdie

• Combinatie komt vaak voor
•  DM1: vergrote kans op krijgen auto-immuun schildklieraandoeningen
• Erfelijke aanleg
• te traag werkende schildklier (oa de ziekte van Hashimoto), geeft verhoogd risico op het ontwikkelen van insulineresistentie en diabetes type 2: reden?

Ketoacidose

In het kort:

- bloedsuiker hoog, te weinig insuline in het bloed 

- DM1: onbekend voor pt

- Lichaam gaat over op vetverbranding

- Afvalstoffen: ketonen

- Verzuring bloed

Keto-acidose

Situatie:

Mevrouw Jansen, 45 jaar, bekend met diabetes mellitus type 1, meldt zich op de Spoedeisende Hulp. Ze klaagt over misselijkheid, braken, dorst en buikpijn. Haar partner vertelt dat ze de laatste dagen weinig insuline heeft toegediend omdat ze zich niet lekker voelde.

Observaties bij binnenkomst:

• Ademhaling: snel en diep (Kussmaul-ademhaling)
• Pols: 110 bpm
• Bloeddruk: 95/60 mmHg
• Temperatuur: 37,8 °C
• Bewustzijn: slaperig, maar aanspreekbaar
• Geur: lichte acetonlucht

Labwaarden:

• Bloedglucose: 28 mmol/L
• pH: 7,15
• HCO₃⁻: 10 mmol/L
• Ketonen in bloed: positief
• Natrium: 132 mmol/L
• Kalium: 5,5 mmol/L

www.google.com

Opdracht

1. Maak groepjes van max 4 studenten
2. Beantwoord de vragen uit de opdracht
3. Na 20 min, nabespreking