Lezen

• Nederlands
• Middelbare school
• vmbo k
• Leerjaar 3

Lezen

Wat gaan wij/jullie vandaag doen? 

• Wij gaan eerst de afspraken en regels even bespreken. 
• Wij gaan de leerdoelen bespreken. 
•  Jullie krijgen uitleg. 
• Jullie gaan zelfstandig aan de slag met het opdrachtenboekje . 

Afspraken en regels 

Je bent op tijd in de klas!

 Telefoon thuis of in de kluis!

Opgeladen Chromebook

1e keer waarschuwing

2e keer strafwerk

3e keer nablijven

Kauwgom/snoep in de prullenbak --> nu nog kans om het weg te gooien

Als je een slokje wil drinken, vraag dan even om toestemming

Als er iemand aan het woord is, zijn jullie stil 

Leerdoelen 

Na deze les: 

• herken je tekstdoelen en tekstsoorten;
  
• kun je aangeven hoe een tekst is ingedeeld en wat het onderwerp is; 
• herken je activerende teksten;
  
• kun je het publiek van een tekst vaststellen;
  
• kun je een tekst samenvatten in kernzinnen en in de hoofdgedachte.
• herken je signaalwoorden en de verbanden die ze laten zien.

Theorie

• Tekstdoelen 
• Leesmanieren 
• Opbouw van een tekst  
• Publiek 
• Signaalwoorden 
• Verwijswoorden 
• Hoofdgedachte 
• Kernzin 

Tekstdoelen 

Je begrijpt teksten beter als je voor en tijdens het lezen beseft met wat voor soort tekst je te maken hebt en wat het doel is van de schrijver.

De belangrijkste tekstdoelen zijn:

Leesmanieren 

Je begrijpt teksten beter als je bewust nadenkt over de manier waarop je leest. De leesmanier hangt af van het doel dat je hebt.

• Voor je begint met het echte lezen van een tekst, ‘lees’ je eerst verkennend. Je bekijkt wat voor soort tekst het is, voorspelt het onderwerp en bepaalt waarom je de tekst leest.
  
• Een tekst die je helemaal wilt begrijpen, lees je vervolgens grondig. Je hebt een actieve leeshouding: je stelt vragen, denkt aan wat je al weet, ziet voor je wat je leest en lost dingen op die je niet begrijpt.
  
• Een tekst waarin je bepaalde informatie opzoekt, lees je zoekend. Je leest niet de hele tekst, maar zoekt gericht naar de informatie die je nodig hebt.

Opbouw van een tekst

- Inleiding

- Middenstuk (kern)

- Slot

Inleiding

Het onderwerp wordt aangekondigd in de inleiding.

Dit gebeurt vaak met een

- voorbeeld

- anekdote (grappig verhaaltje)

- bijzondere gebeurtenis

De lezer wordt nieuwsgierig gemaakt...

Middenstuk

Dit is het grootste gedeelte van de tekst.

Hierin staat de meeste informatie over het onderwerp.

Het middenstuk bestaat uit alle alinea's tussen de inleiding en het slot.

Slot

Het laatste deel van de tekst is het slot. Hier vind je bijvoorbeeld:

- conclusie (dus, daarom)

- of een samenvatting (kortom, al met al)

-of een vooruitblik naar de toekomst

- of een aanbeveling (advies)

- of aansluiting bij de inleiding

Samengevat...

Inleiding

Kern

Slot

Op welke plaats in een tekst hoort een conclusie?

1. slot
2. inleiding
3. kern
4. kern of slot

Waar wordt een anekdote gebuikt?

1. Middenstuk
2. Slot
3. Inleiding

Publiek 

Een schrijver denkt niet alleen na over het doel van zijn tekst, maar ook over het publiek, de lezers waar hij de tekst voor schrijft. Publiek verschilt in leeftijd en ook in kennis en interesses. Een schrijver kan schrijven voor een algemeen publiek als hij denkt dat zijn tekst interessant is voor de meeste mensen. Hij kan ook schrijven voor een speciale doelgroep, bijvoorbeeld voor kinderen, jongeren, volwassenen of ouderen, voor mannen of vrouwen, of voor een doelgroep met een bepaalde hobby of beroep, met veel kennis over het onderwerp. Je kunt dan bijvoorbeeld denken aan voetballers, vrachtwagenchauffeurs, hobbykoks of natuurliefhebbers.

Afbeeldingen 

In activerende teksten zie je bijna altijd afbeeldingen. De afbeeldingen kunnen verschillende bedoelingen hebben, bijvoorbeeld:

• Een afbeelding trekt de aandacht van de lezer.
  
• Een afbeelding is nodig om de tekst te begrijpen.
  
• Een afbeelding maakt de tekst duidelijker.
  
• Een afbeelding maakt de tekst grappig.
  
• Een afbeelding geeft een bepaalde sfeer of maakt de tekst aantrekkelijk.

Signaalwoorden

De schrijver geeft zijn tekst een goede opbouw door zinnen en alinea's in een logische volgorde te zetten. 

Aan signaalwoorden kun je zien welk verband er is tussen zinnen en alinea's. Je kunt eraan zien wat zinnen of alinea's met elkaar te maken hebben.

Er zijn veel verschillende verbanden mogelijk. Je herkent ze aan hun eigen signaalwoorden.

Je gaat in dit blok letten op vier verbanden: opsomming, tegenstelling, reden en voorbeeld... :)

Opsomming

= Na elkaar opnoemen van een aantal punten of onderdelen.

Signaalwoorden: 

ten eerste, ten tweede, vervolgens, ook, bovendien, ten slotte, tot slot,....

Voorbeeld:

Hardlopen heeft veel voordelen. Ten eerste is het een goedkope sport. Je kunt het ook lekker buiten doen. Ten slotte kan het op elk moment. 

Voorbeeld

= Een uitspraak wordt gevolgd door een of meer voorbeelden

Signaalwoorden:

bijvoorbeeld, als, zo, zoals, voorbeeld, ....

Voorbeeld van een voorbeeld:

In schoolkantines wordt meer gezonde eten verkocht, zoals broodjes gezond, snoeptomaatjes en vers fruit.

Tegenstelling

= Twee dingen opnoemen die tegenover elkaar staan, die verschillend zijn

Signaalwoorden:

maar, echter, daar staat tegenover, aan de ene kant/ aan de andere kant, toch...

Voorbeeld:

Deze telefoon heeft een groter scherm, maar de kleuren zijn minder helder.

Reden

= Waarom iemand iets doet, waarom iets gebeurt.

Signaalwoorden:

omdat, want, daarom, immers, ....

Voorbeeld:

Veel scholieren slaan het ontbijt over, omdat het te veel tijd kost.

Wat is het doel van een signaalwoord?

1. Ze verbeteren de spelling van de tekst
2. Ze maken een tekst langer
3. Ze zorgen ervoor dat de tekst moeilijker te begrijpen is
4. Ze geven aan welk verband er is tussen zinnen of alinea's

Welk signaalwoord geeft een opsomming aan?

1. Daarentegen
2. Ook
3. Omdat
4. Bijvoorbeeld

Verwijswoorden

In goed opgebouwde zinnen en alinea's komen geen onnodige herhalingen voor. In plaats van eerder genoemde woorden of zinnen gebruikt de schrijver verwijswoorden.

Die kunnen terugverwijzen naar een woord, een groepje woorden of een hele zijn. 

Verwijswoord?

Een verwijswoord is een woord dat naar een ander woord, een woordgroep of een hele zin verwijst.

Er zijn heel veel verwijswoorden. Een aantal voorbeelden:

• Ik, jij, u, hij, zij, het, wij, jullie, zij, me, mij, jou, hem, haar, ons, hen, hun
• Deze, die, dit, dat, wie, wat
• Toen, daar, hier

Voorbeeld:

''Bas legt de computergame uit aan zijn vader, zodat hij begrijpt wat daar  zo leuk aan is.''

Hij verwijst naar zijn vader

Daar verwijst naar de computergame

Wat zijn verwijswoorden?

1. Woorden die naar een ander woord verwijzen.
2. Woorden die op zichzelf staan.

Wat zijn verwijswoorden?

1. Woorden die naar een ander woord verwijzen.
2. Woorden die op zichzelf staan.

Kernzin en hoofdgedachte 

Een alinea is bijna altijd opgebouwd rondom een kernzin, de belangrijkste zin!

Kernzin = de zin die de hoofdgedachte van de alinea bevat.

Hoofdgedachte = Je kunt een tekst ook samenvatten in een hoofdgedachte. Dat is één zin waarin staat wat de schrijver zegt over het onderwerp van de tekst.

Wat is een kernzin?

1. De kernzin is de zin die uitleg geeft over het onderwerp
2. De kernzin is de zin die voorbeelden geeft over het onderwerp
3. De kernzin is de zin die het deelonderwerp uitlegt
4. De kernzin is de zin die de hoofdgedachte van de alinea bevat

Aan de slag!

Je gaat de oefentoets maken en nakijken. 

Doelen van deze les

Ik kan het verschil uitleggen tussen fictie en non-fictie.

Ik kan voorbeelden geven van fictie en non-fictie.

Ik kan verschillende soorten genres benoemen.