3.4 Koningstijd, republiek, keizertijd

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 1

Leerdoel: ik kan uitleggen hoe het Romeinse rijk van een monarchie een republiek en uiteindelijk toch weer een monarchie werd.

Koningstijd 755 v. Chr-509 v. Chr.

• Tarquinius Superbus verjaagd, laatste koning Rome=> hij was volgens de romeinen wreed en arrogant.
• Geen monarchie (=1 persoon meestal een koning aan de macht, vaak erfelijk) meer.
• Nooit mocht 1 persoon meer zoveel macht krijgen en niet meer erfelijke macht overgeven aan zoon.
• Rome werd een Republiek (staatsvorm zonder koning en burger bestuur) met aristocratie (bestuur met rijke mensen, meestal edelen).

Republiek 509 v. Chr- 30 v. Chr.

• Bestuur Republiek:

1. 2 Consuls: hoogste bestuurders, legeraanvoerders Rome.
2. Senaat: Senatoren geven advies aan de consuls. Meeste macht in het  bestuur.
3. Volkstribunen: beschermers van het volk. Met vetorecht alle beslissingen van de Senaat en consuls tegenhouden.

• Stemmen in volksvergadering van de rijken telden meer dan van de gewone burgers.

• In de 1e eeuw v. Chr. waren de legercommandanten machtiger geworden dan de senaat. Senaat en consuls wilden niet meewerken om hun zo meer macht te geven.
• Gevolg: ze probeerden wetten via de volksvergaderingen in te voeren, zoals over gratis graan en verdeling van grond. De volkstribunen moesten die indienen, zo kreeg het volk meer macht. 
  

Feiten kun je controleren door bronnen uit de tijd, die gebeurtenissen hebben echt plaatsgevonden.
Welke van de volgende is een feit?

1. Julius Caesar was een aardige man.
2. Julius Caesar's moord was een laffe daad.
3. Julius Caesar was een wrede tiran.
4. Julius Caesar was een dictator.

Meningen zijn niet te controleren, zegt meer iets over wat iemand vindt van iets of iemand.
Welke van de volgende is een mening?

1. Julius Caesar werd vermoord door senatoren.
2. Julius Caesar werd vermoord door laffe mensen zoals Brutus.
3. Julius Caesar veroverde Gallië en grote delen van Noordwest Europa.
4. Julius Caesar had de leiding over meerdere legioenen.

De Romeinen wilden geen koning meer. Wat is niet juist?

1. Macht mocht nooit meer bij 1 persoon liggen.
2. Macht mocht niet meer erfelijk door worden gegeven.
3. Ze wilden geen arrogante persoon meer aan de macht.
4. Romeinen vonden een monarchie vreselijk.

Hoe zit het bestuur tijdens de Republiek in elkaar?

2 consuls

Senaat met 300 leden

10 Volkstribunen 

alle mannen met burgerrecht in de volksvergadering

vetorecht

legeraanvoerder

Hoogste bestuurder

Geven advies

stemmen

Burgeroorlogen 1e eeuw v. Chr. 

• Burgeroorlog: oorlog binnen een land/rijk tussen burgers onderling.
• Generaals met elkaar in oorlog om de macht=> Julius Caesar won in 45. v. chr en riep zichzelf uit tot dictator voor het leven. Hij ging nu alleen Rome besturen. => werd in 44 . v. chr vermoord door Senatoren.
• Senatoren wilden de Republiek terug.

Keizertijd 30 v. Chr.-476 na Chr. Romeinse Rijk werd weer een monarchie.

• Na moord op Caesar burgeroorlogen tussen aanhangers van Caesar en de moordenaars van hem. Later tussen Octavianus en Marcus Antonius onderling.
• Octavianus wint 31. v. Chr. => Gevolg: 

Hij zegt tegen de Senaat dat hij de Republiek hersteld heeft en dat de Senaat weer de macht heeft. Krijgt van de Senaat de titel Augustus= verhevene=> 1e keizer Romeinse rijk Caesar Augustus.

Augustus krijgt alle macht van de Senaat:

1. opperbevelhebber leger
2. consul onbepaalde tijd
3. hoogste priester
4. beheerder schatkist
5. volkstribuun met vetorecht

• Krijgt als privé bezit Egypte zodat hij altijd graan kan uitdelen.
  
• Rome weer een monarchie.
• Augustus alle macht=>zorgt voor rust, welvaart en vrede in Romeinse Rijk (Pax Romana: Romeinse vrede)

De generaals probeerden in de 1e eeuw v. Chr. meer macht te krijgen dan de Senaat. Zo probeerden dit regelen door het volk te gebruiken, via de volkstribunen die in de volksvergadering wetten indienden voor gratis graan en verdeling van grond.

1. waar
2. niet waar

Julius Caesar versloeg de andere generaals en riep zichzelf uit tot dictator voor het leven. Het gevolg was dat hij door senatoren werd beloond.

1. waar
2. niet waar

Na de moord op Caesar kwam er weer burgeroorlogen eerst tussen de aanhangers van Caesar en zijn tegenstanders. Later weer tussen welke generaals?

1. Marcus Antonius tegen Octavianus
2. Marcus Antonius tegen Cassius, Brutus
3. Octavianus tegen Cassius en Brutus
4. Marcus Antonius en Octavianus tegen Cassius en Brutus

Octavianus pakte het slimmer aan dan zijn stiefvader Julius Caesar omdat hij tegen de Senaat zei dat hij de Republiek hersteld had en dat de Senaat weer de macht had. Julius Caesar had zichzelf tot dictator uitgeroepen en werd daarom door senatoren vermoord

1. waar
2. niet waar

Wie was de eerste keizer van het Romeinse Rijk?

1. Julius Caesar
2. Octavianus
3. Marcus Antonius
4. Cleopatra

Welke van de volgende taken werd geen taak voor keizer Augustus?

1. opperbevelhebber leger
2. beheerder van de schatkist
3. volkstribuun
4. senator zijn

Bestuur keizertijd

• Senaat, consul, volkstribuun bleven bestaan naast de keizer, maar die had alle macht in handen in de praktijk.
• Niemand wilde terug naar de Republiek met burgeroorlogen, hongersnood, politieke ruzies. 
• Keizer benoemde gouverneurs voor bestuur provincies, bestuurders in rechtspraak en financiën, generaals.
• Apart keizerlijk bestuur naast Senaat.
• Keizer werd vereerd als God.

• Keizers probeerden de macht te houden door:

1. volk tevreden te houden door 'brood en spelen'=> voedsel uitdelen en vermaak houden zoals theaters en gladiatorengevechten.
2. leger tevreden door ze meer salaris en buit geven.
3. senaat tevreden houden door ze om advies te vragen.

A: Leg uit waarom Octavianus in zijn strijd om de macht met de Senaat het beter aan pakte dan zijn stiefvader Julius Caesar.
B: Noem 2 taken van keizer Augustus.
C: Wie was de 1e keizer van het Romeinse Rijk?

leerdoel: Hoe werd het Romeinse Rijke van een monarchie een Republiek en uiteindelijk toch weer een monarchie?
Gebruik de woorden: koning, republiek, senaat, consuls, volkstribunen, volksvergadering, burgeroorlogen, Julius Caesar, Octavianus, Augustus, keizer.