H1.3 Regenten en stadhouders

• Geschiedenis
• Middelbare school
• vmbo b, k
• Leerjaar 2

De Gouden Eeuw in Nederland

BK 2 - Hst 1

Start van de les

Startopdracht

Begrip	Betekenis
A. Compagnie	1. Verenigde Oost-Indische Compagnie, voer naar Zuidoost-Azië voor specerijen.
B. VOC	2. Naam van Nederland tussen 1588-1795, toen ons land een republiek was.
C. WIC	3. Handelsvereniging.
D. Stapelmarkt	4. West Indische Compagnie, voer naar Afrika en Amerika voor driehoekshandel (o.a. slavernij).
E. Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden	5. Plek waar producten tijdelijk worden opgeslagen om daarna te worden doorverkocht.

Werk alleen. 

Maak de juiste combinaties tussen het begrip (At/m E) en de betekenis (1 t/m 5). Schrijf alleen de letters en cijfers op.

Startopdracht met herhaling vorige les. 

Startopdracht

Werk alleen. Vul de onderstaande tekst in. 

Kies uit: droogmakerij - rijk - handelaren - Antwerpen - handel - Schelde - schip - Amsterdam - grachtengordel

Ons land werd in de zeventiende eeuw enorm ...(1)... door de ...(2)... met Indië. De Republiek sloot de rivier de ...(3)... af. Geen ...(4)... kon meer bij ...(5)... komen. ...(6)... werd hierdoor de belangrijkste haven. Veel ...(7)... uit Antwerpen gingen in Amsterdam wonen. Hierdoor werd de ...(8)... gebouwd en kwamen er ...(9)... om voor meer voedsel te zorgen.

Startopdracht met herhaling vorige les. 

Startopdracht

Antwoord:

Ons land werd in de zeventiende eeuw enorm rijk door de handel met Indië. De Republiek sloot de rivier de Schelde af. Geen schip kon meer bij Antwerpen komen. Amsterdam werd hierdoor de belangrijkste haven. Veel handelaren uit Antwerpen gingen in Amsterdam wonen. Hierdoor werd de grachtengordel gebouwd en kwamen er droogmakerijen om voor meer voedsel te zorgen.

Klassikaal herhalen en woorden laten opnoemen door bliksembeurten.

Deelvraag

Hoe werd de Republiek bestuurd?

Nieuwe paragraaf:

Hst 1.3 Regenten en stadhouders

Deelvraag: Hoe werd de Republiek bestuurd?

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

...kan je de begrippen uitleggen: republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Staten, Staten-Generaal, regent en stadhouder. (R)

...kan je de twee taken van de stadhouder benoemen. (T1)

...kan je in de stappen van stad naar land uitleggen hoe de Republiek werd bestuurd.

...kan je het verschil in bestuur uitleggen tussen de Staten en de Staten-Generaal. (T1)

...kan je een vergelijking maken met het bestuur van toen en nu. (T2)

Leerdoelen benoemen.

Wat is wat?

Dikgedrukt = een begrip

schuin = moeilijk woord

uitleg van begrip

Hierin staat de uitleg van het begrip. Schrijf het begrip en de betekenis op in je schrift.

uitleg van moeilijk woord

Hierin staat de uitleg van het moeilijke woord. Schrijf het op in je schrift.

uitleg

Hierin staat de uitleg over een bepaald onderwerp.

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was een land zonder koning.

De verschillende gewesten waren de baas en vergaderden in de Staten vergaderingen. 

Staten

Het bestuur van een gewest (provincie).

Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Naam van Nederland vanaf 1588 na de onafhankelijkheid van Spanje. 

Instructie Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Klassikaal opzeggen naam van Nederland toen. 

Misvatting: de naam van de Republiek. 

CVB vragen:

- Wat betekend het woord 'republiek'? 

- Wat is de naam van Nederland tussen 1588-1795?

- Waarom zijn er Zeven?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: aantal leerlingen herhalen het goede antwoord. Daarna nog een controlevraag stellen.

-1/2 goede antwoorden: uitleg herhalen, daarna nog een controlevraag. 

Hiermee controleer ik of de misvatting van de naam van de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden is verholpen. 

De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

Alleen voor zaken die voor alle gewesten belangrijk waren vergaderden ze samen. Dit noemen we de Staten-Generaal. 

• Buitenlandse zaken
• Leger

Staten-Generaal

Hoogste bestuur van de Republiek. Vergadering van de vertegenwoordigers van alle gewestelijke staten samen. 

CVB vragen:

- Over welke twee zaken gaan de Staten-Generaal?

- Wat zijn buitenlandse zaken?

- Wat bedoelen we met het 'leger'? Wat voor oorlog was er aan de hand in de Republiek?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen leggen het antwoord aan elkaar uit.

+1/2 goede antwoorden: klassikaal herhalen goede antwoord, daarna nog een CVB vraag.

-1/2 goede antwoorden: uitleg herhalen, daarna nog een CVB vraag. 

Hier zitten de vertegenwoordigers van de gewesten. De afgevaardigden die met elkaar vergaderen over verschillende buitenlandse zaken of de oorlogsvoering.

Hier zitten de personen met wie de vertegenwoordiger (van het gewest die in het midden zit) overlegd over bepaalde besluiten, voordat deze genomen worden. 

Deze vlaggen zijn van de verslagen vijanden van de Republiek. Het diende als troffee van de gewonnen veldslag of zeeslag.

Vertel de leerlingen over de Ridderzaal en dat daar de Staten-Generaal bijeen kwamen om te vergaderen over buitenlandse zaken en oorlogvoering. 

De spreuk op het wapenschild: In het Latijn luidt de spreuk ‘Eendracht maakt macht’ Concordia res parvae crescunt. Letterlijk vertaalt betekent dit: ‘Eendracht doet het kleine groeien’, maar in het Nederlands klinkt het rijmende ‘Eendracht maakt macht’ een stuk beter. 

CVB vragen:

- Hoe heet deze zaal?

- Welke vergadering zit hier?

- Hoe heeft deze zaal nu?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Schrijf over in je schrift

Bestuur Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

Staten-Generaal

Staten

Holland

Zeeland

Gelre (=Gelderland)

Groningen (en ommelanden)

Friesland

Utrecht

Overijssel

Steden

afgevaardigden

afgevaardigden

burgemeester

Leerlingen schrijven de schematische aantekening over in hun schrift. 

CVB vragen:

- Waaruit bestaat de Staten-Generaal?

- Wat zijn de Staten?

- Was de baan van burgemeester eerlijk gekozen? Leg uit waarom wel/niet.

- Wat is de naam van Nederland tussen 1588-1795?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Wat is de Staten-Generaal (toen)?

1. Een vergadering met de Eerste en Tweede Kamer.
2. Een vergadering met alle gewesten samen.

Herhaling thuis/hw

Hoe heette Nederland toen het een republiek was?

1. Republiek der Nederlanden.
2. Koninkrijk der Nederlanden.
3. Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden.
4. Republiek der Zeventien Verenigde Nederlanden.

Herhaling thuis/hw

Wat is een republiek?

1. Een land met een koning
2. Een land zonder koning
3. Een land met een keizer
4. Een land met een tsaar

Herhaling thuis/hw

Stadhouder vs. Raadspensionaris

In de Republiek waren twee belangrijke mensen: de stadhouder en de raadspensionaris. 

De stadhouder wilde zich graag bewijzen in een oorlog. Want dan kon je laten zien hoe goed je was. In tijden van vrede had hij weinig te doen. De stadhouder en de raadspensionaris hadden nog wel eens ruzie.

Instructie stadhouder en raadspensionaris. Verschil hiertussen benoemen.

Misvatting: 

Het door elkaar halen van de taak van de stadhouder en de taak van de raadspensionaris.

Schrijf over in je schrift

Bestuur Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

Staten-Generaal

Staten

Holland

Zeeland

Gelre (=Gelderland)

Groningen (en ommelanden)

Friesland

Utrecht

Overijssel

Steden

afgevaardigden

afgevaardigden

Stadhouder

Raadspensionaris

leider leger

Van Oranje

leider SG en

Buitenlandse Zaken

burgemeester

CVB vragen:

- Welke taak had de stadhouder?

- Uit welke familie kwam de stadhouder?

- Welke taak had de raadspensionaris?

- Uit welke familie kwam de raadspensionaris?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Schrijf over in je schrift

Bestuur Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

Staten-Generaal

Staten

Holland

Zeeland

Gelre (=Gelderland)

Groningen (en ommelanden)

Friesland

Utrecht

Overijssel

Steden

afgevaardigden

afgevaardigden

Stadhouder

Raadspensionaris

leider leger

Van Oranje

leider SG en

Buitenlandse Zaken

burgemeester

CVB vragen:

- Welke taak had de stadhouder?

- Uit welke familie kwam de stadhouder?

- Welke taak had de raadspensionaris?

- Uit welke familie kwam de raadspensionaris?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Bron: Schrilderij uit 1629. Je ziet Maurits van Oranje met zijn leger. Na de dood van zijn vader werd hij de nieuwe stadhouder.

Maurits van Oranje

Maurits was de tweede zoon van Willem van Oranje. Omdat de oudste zoon was overleden voor hun vader, nam Maurits de titel Stadhouder van zijn vader over. 

Maurits was erg goed in het aanvoeren van het leger. Hij bedacht allerlei tactieken om zijn lerger zo snel mogelijk te verplaatsen.  Zo bedacht hij bijvoorbeeld dat het handig was om onder de wielen van kanonnen houten planken te leggen. Zo kwamen deze niet vast te zitten in de modder. 

Herhalen beeldbron analyseren met stappen (leerjaar 1).

Regenten

In de gewesten hadden de regenten het voor het zeggen. Dat waren rijke bestuurders. Zoals burgemeesters of wethouders in een stad.

Voor zo'n baan hoefde je alleen uit de goede familie te komen. 

rergent

Bestuurder van een gewest (provincie).

gewest

provincie

Instructie:

Regenten en gewesten.

CVB vragen:

- Wie waren regenten?

- Noem een voorbeeld van een regent uit de Gouden Eeuw.

- Vind je het eerlijk hoe hij zijn baan kreeg?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Bevolking van de Republiek

Hele rijke mensen                                    Regenten

Rijke mensen                                                Handelaren, advocaten                                                                                          en notarissen

                                                                                      Ambachtslieden ,                                                                                                    met eigen winkel

Armen                                                                                 Ongeschoold

Tegelijkertijd met de leerlingen opdracht 6a invullen op blz. 14 van het werkboek (KGT) en blz. 19 (BK).

Daarna volgende dia laten overschrijven.

Bevolking van de Republiek

Hele rijke mensen                                    Regenten

Rijke mensen                                                Handelaren, advocaten                                                                                          en notarissen

                                                                                      Ambachtslieden ,                                                                                                    met eigen winkel

Armen                                                                                 Ongeschoold

Teken de piramide in je schrift

Over laten nemen in het schrift. 

CVB vragen:

- Leg het schema aan elkaar uit. 

- Welke mensen zijn de meest rijke mensen van de Republiek?

- Welke mensen hebben het het slechtst in de Republiek?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: het antwoord aan elkaar uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: laten herhalen door verschillende leerlingen, nog een CVB vraag stellen.

-1/2 goede antwoorden: nogmaals uitleggen, daarna nog CVB vraag stellen.

Adolf en Catharina

• Stap 1:
  Wat zie je op de afbeelding?
• Stap 2:
  Welke personen zie je? 
• Stap 3:
  Andere dingen die je ziet? 
• Stap 4:
  Conclusie?

Herhaling stappen beeldbron analyseren (leerjaar 1).

https:

Indien er tijd is, kan deze aflevering bekeken worden. 

HW: bekijk de aflevering van "welkom in de Gouden Eeuw: arm en rijk"

Waarover gaat de afleving?

1. Over rijke mensen
2. Over arme mensen
3. Over stinkende mensen
4. Over rijke en arme mensen

Herhaling thuis/hw

Waren prins Frederik Hendrik en zijn vrouw rijk of arm in de Gouden Eeuw?

1. Zij waren rijk.
2. Zij waren arm.

Herhaling thuis/hw

Wat aten de rijke mensen in die tijd?

1. Zalm
2. Tonijn
3. Zwaan
4. Rijger

Herhaling thuis/hw

Wat aten de arme mensen in die tijd?

1. Zalm
2. Tonijn
3. Zwaan
4. Rijger

Herhaling thuis/hw

Waar verdienden de rijke mensen heel veel geld mee?

1. Met de handel in graan.
2. Met de handel in specerijen.
3. Met de handel in kaarten.
4. Met de handel in tanden.

Herhaling thuis/hw

Hielden de Nederlanders rekening met de mensen die in Indië woonden?

1. Ja, anders ben je geen mens.
2. Ja, maar niet zo veel.
3. Nee, want waarom zou je.
4. Nee, want die mensen hadden geen leven.

Verdieping voor thuis/hw

Eens of oneens?
Vind je dat de Nederlanders de mensen in Indië goed hebben behandeld?

Herhaling mening vormen en argumenteren leerjaar 1

Hoe duur was het poppenhuis van de rijke mevrouw?

1. 10.000 gulden
2. 15.000 gulden
3. 20.000 gulden
4. 30.000 gulden

Herhaling thuis/hw

Het poppenhuis van de rijke mevrouw is net zo duur als...

1. Een buitenhuis
2. Een grachtenpand
3. Een kerk
4. Een telefoon

Herhaling thuis/hw

Hoe heette de politie in de Gouden Eeuw?

1. De kikkers
2. De rakkers
3. De kevers
4. De schepenen

Herhaling thuis/hw

- herhaling ME leerjaar 1

Wie was Johan de Witt?

1. Hij was een rakker
2. Hij was een rijke burger
3. Hij was een politicus
4. Hij was een schipper

Verdieping naam van de school.

HW

Wat gebeurde er met Johan de Witt?

1. Hij werd vrijgelaten uit de gevangenis.
2. Hij werd vermoord door burgers.
3. Hij werd gestoken met een mes, maar overleefde de aanval.
4. Hij trouwde met zijn vrouw.

Verdieping naam van de school.

HW

Schrijf over in je schrift

Bestuur Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden 

Bestuur Nederland (nu)

Staten-Generaal

Staten

Holland

Zeeland

Gelre (=Gelderland)

Groningen (en ommelanden)

Friesland

Utrecht

Overijssel

Steden

afgevaardigden

afgevaardigden

Stadhouder

Raadspensionaris

leider leger

Van Oranje

leider SG en

Buitenlandse Zaken

burgemeester

Staten-Generaal

Koning

Eerste Kamer

Tweede Kamer

75 leden

150 leden

Minister-president/kabinet

Koppeling leggen met termen van nu.

Verschillen en overeenkomsten benoemen.

CVB vragen:

- Wie is nu het hoofd van Nederland?

- Met wie kan je (nu) de raadspensionaris vergelijken?

- Met wie kan je (nu) de rol van stadhouder vergelijken?

- Hoeveel leden telt de Staten-Generaal?

- Hoe kwam toen een regent aan een baan?

- Hoe komt iemand nu aan een baan?

Indien:

+2/3 goede antwoorden: leerlingen aan elkaar laten uitleggen.

+1/2 goede antwoorden: goede antwoorden herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.;

-1/2 goede antwoorden: nog eens herhalen, daarna nog een CVB vraag stellen.

Deelvraag

Hoe werd de Republiek bestuurd?

Vanaf 1588 gingen zeven gewesten verder als republiek. Zij noemden zichzelf De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Elk gewest had een apart bestuur. De afgevaardigden van elk gewest kwamen regelmatig bij elkaar in de Staten-Generaal, te Den Haag (Binnenhof). De voorzitter van deze vergadering was de raadspensionaris. Daar besloten ze over buitenlandse politiek, oorlog en een nieuwe versie van de Bijbel. Daarnaast had de Republiek een stadhouder. Hij had de leiding over het leger en was altijd familie van Willem van Oranje. De stadhouder en de raadspensionaris hadden vaak ruzie.Naast het landelijke bestuur waren burgemeesters en andere regenten belangrijk in de steden. Deze banen bleven ook vaak binnen één familie. Maar niet iedereen had het even goed in de Republiek. Je had een smalle rijke bovenlaag (regenten), daaronder de handelaren, advocaten en dokters. De onderste laag werd gevormd door ongeschoolde mensen en bedelaars.

Neem de leerlingen mee in het beantwoorden van de deelvraag. 

- Leerdoelen laten terugkomen.

Begrippen uit deze les

• Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden
• Staten
• Staten-Generaal (toen/nu)
•  Stadhouder
• Regent
• Eerste Kamer
• Tweede Kamer

Leerlingen schrijven deze begrippen over aan het eind van hun schrift. (Dubbelgevouwen over de lengte.) Daarna de betekenissen van begrippen herhalen.

Jaartallen uit deze les

1588-1795: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden

1533-1584: Willem van Oranje

1567-1625: Maurits van Oranje

Leerlingen schrijven de jaartallen bij op hun tijdlijn.

Wat is de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden?

1. De naam van Nederland vanaf 1588.
2. De naam van Nederland vanaf 1500.
3. De naam van Nederland vanaf 1600.
4. De naam van Nederland vanaf 1795.

Wat zijn de Staten?

1. Dat zijn de vergaderingen van alle gewesten samen.
2. Dat is de vergadering van een gewest.
3. Dat is een vergadering van een stad.
4. Dat is een vergadering van een dorp.

Wat zijn de Staten?

1. Dat zijn de vergaderingen van alle gewesten samen.
2. Dat is de vergadering van een gewest.
3. Dat is een vergadering van een stad.
4. Dat is een vergadering van een dorp.

Welke taak heeft een stadhouder?

1. Hij heeft de leiding over de Staten-Generaal.
2. Hij heeft de leiding over een gewest.
3. Hij heeft de leiding over het leger.
4. Hij heeft de leiding over een stad.

Wat is een regent?

1. Dat is een rijke burger.
2. Dat is een arme burger.
3. Dat is een hamburger.
4. Dat is iemand die regeert.

Schrijf 3 dingen op die je deze les hebt geleerd.

Stel 1 vraag over de lesstof die je niet goed hebt begrepen.

Huiswerk

Voor de volgende les:

• Leer de begrippen: Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden, Staten, Staten-Generaal (toen/nu), stadhouder, raadspensionaris, regent, Eerste Kamer, Tweede Kamer.
• Leer de aantekeningen in je schrift. 
• Maak vraag 5, 6, 7 en 8 in je boek (hst 1.3)

Startopdracht

Werk alleen. Vul de onderstaande tekst in.

Kies uit: droogmakerij - rijk - handelaren - Antwerpen - handel - Schelde - schip - Amsterdam - grachtengordel

Ons land werd in de zeventiende eeuw enorm ... door de ... met Indië. De Republiek sloot de rivier de ... af. Geen ... kon meer bij ... komen. ... werd hierdoor de belangrijkste haven. Veel ... uit Antwerpen gingen in Amsterdam wonen. Hierdoor werd de ... gebouwd en kwamen er ... om voor meer voedsel te zorgen.

Startopdracht met herhaling vorige les.