3.6 en 3.7 Mens en landschap

• Aardrijkskunde
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 3.6 

Als je deze paragraaf hebt bestudeerd, kun je:

- Van elke geofactor uitleggen wat daarmee bedoeld wordt

- Voorbeelden geven van hoe geofactoren de aard van een landschap bepalen

- Voor een specifiek landschap bedenken welke gevolgen klimaatveranderingen zullen hebben.

- Uitleggen hoe de grenzen tussen landschapzones zullen veranderen door klimaatverandering. 

- Beheers je de begrippen: dynamisch systeem, geofactoren, versterkt broeikaseffect, 

 n

Rode Bodem

- vooral in gebieden met extreme (periodieke) regenval.

- De tropen en savanne

- Veel water spoelt grondstoffen weg, ijzer en aluminium blijven achter. Deze roesten en worden rood.

Niet vruchtbaar

Droge Bodem

- vooral in extreem droge gebieden.

- ''woestijn bodem''

- Veel verdamping. Kalk en zout blijven liggen want die verdampen niet.

Vruchtbaar

Humus Bodem

- De bodem in gematigde klimaten. loofbos.

- Humus is langzaam rottend biologisch materiaal. Door de juiste balans van droogte en vocht rot het langzaam waardoor er voor een lange periode vruchtbare stoffen vrij komen. Humus = compost

Extreem vruchtbaar

Veen Bodem

- Deels verrot planten materiaal. vervolgens onderwater gekomen. Geen zuurstof = geen verrotting. Samen geperst tot sponsig klei achtig materiaal. 

Waarom op grote schaal in toendra gebieden?

Vruchtbaar

Veen Bodem

- Deels verrot planten materiaal. vervolgens onderwater gekomen. Geen zuurstof = geen verrotting. Samen geperst tot sponsig klei achtig materiaal. 

Waarom op grote schaal in toendra gebieden? Permafrost

Vruchtbaar

Landdegradatie is het achteruitgaan van kwaliteit van de bodem

Wat zijn de verschillende vormen van landdegradatie die je op de foto's ziet? 

Ontbossing

Overbeweiding

Bodemuitputting

Bodemerosie

Verwoestijning

Verzilting

Waar kan het makkelijkst bodemerosie door afspoeling plaatsvinden?

1. steile helling met weinig begroeiing
2. steile helling met veel begroeiing
3. vlakke helling met weinig begroeiing
4. vlakke helling met veel begroeiing.

Overbeweiding                          Bodemerosie 

• houden van te veel vee op 1 gebied
• vegetatie wordt aangetast, jonge planten kunnen niet groeien.
• hierdoor ontstaan kale plekken
• Bij hevige neerslag --> bodemerosie

• Wegspoelen of wegwaaien van bovenste (vruchtbare) grond. 
• grond is bijv. onbedekt door kappen van bos
• versnelde bodemerosie door de mens

Uitputting                                 Verzilting

• meer voedingsstoffen worden onttrokken dan erbij kunnen komen.
• intensief landbouwgebruik
  

• toename van zoutgehalte in de bodem
• water verdampt en laat zout achter 
• gebeurt bij irrigatie

Verwoestijning                            Ontbossing

• door mens (zoals overbeweiding) of klimaatverandering. 
• Verlies biodiversiteit en landbouwproductiviteit 
• Gebieden die grenzen aan woestijn
• Tegengaan door bijv. bomen planten

• mensen kappen bomen om er landbouw gebied van te maken / mijnen
• Amazonië in Brazilië 
• in natte klimaten leidt het tot bodemerosie, in droge klimaten tot verdroging  

Welke 3 vormen van landdegradatie kent versnelde bodemerosie?

Ontbossing

Overbeweiding

Uitputting door 

intensieve landbouw

Kortom: Het land zo gebruiken dat (bepaalde) vegetatie verdwijnt en water vrij spel krijgt.

Bodemerosie door water

Duurzaam landgebruik

(terrassen)

Druppel irrigatie

het, met gebruikmaking van allerlei technische middelen, toevoegen van water aan landbouwgewassen bij een tekort aan neerslag heet:

1. Irrigatie
2. Indamping
3. Irritatie
4. Igiratie

Verzilting

1. Irrigatie vind plaats

nodig want het is een droog gebied. in droge gebieden vind ook veel verdamping plaats. 

   2. Verdamping

Meeste irrigatie vormen zijn inefficiënt. veel van het water verdampt snel. Veel mineralen uit het water (voornamelijk zout) blijft achter. 

    3. Verzilting

De bodem word steeds zouter en minder vruchtbaar door de hoge mate van verdamping

Opdracht ontbossing Brazilië

Welke belangrijkste oorzaak van ontbossing moet op het stippellijntje?

Oorzaken van ontbossing in het Braziliaanse regenwoud, 2000 - 2005.

Veehouderij

Opdracht

Gevolgen ontbossing Brazilië 

De Geo - 4.1 opdracht 6

grotere opdracht: https://geografie.nl/ontbossing-in-kaart-gebracht 

Opdracht

Aan de hand van bronnen en een korte documentaire bekijken we de gevolgen van ontbossing vanuit het perspectief van verschillende belangengroepen. 

Werkblad met schema + bronnen

grotere opdracht: https://geografie.nl/ontbossing-in-kaart-gebracht 

Korte docu: aanval op de amazone

https://www.2doc.nl/documentaires/series/2doc/kort/2019/aanval-op-de-amazone.html

Bekijk de bronnen

Grootschalige veeteelt in het voormalige tropische regenwoud

De ontbossing is zichtbaar als een visgraat.

Bekijk de bronnen

De capaciteit van de stuwdammen in Brazilië, 2012.

Bekijk de bronnen

Ondanks betogingen van de inheemse bevolking tegen de bouw van de dam in de rivier de Xingu is de bouw gestart.

De Belo Montedam in aanbouw, 2016.

Vul het schema op je werkblad in

Belangengroep	Leefwijze / wijze van ontginnen	Gevolgen van deze leefwijze / handelswijze
kleine boeren
grote boeren
mijnbouw grootschalig
mijnbouw kleinschalig
inheemse bevolking
stuwdammen

Antwoordmodel

Aantekening

Landschapszones veranderen door menselijk gebruik en

klimaatveranderingen.

De gevoeligheid voor landdegradatie verschilt per landschapszone. 

Duurzaam landgebruik kan processen van landdegradatie stoppen of voorkomen.

Les 3 Landdegradatie

Je gaat 3 bronnen bekijken.

Schrijf bij elke bron op over welke vorm van landdegradatie dit gaat.

https://www.bodemplus.nl/actueel/nieuwsberichten/2020/stop-landdegradatie-nederland-omarm-natuurlijk/

Bron 1: De wereld

Bron 2: Borneo

Bron 3: Nederland

Verwoestijning

Landdegradatie leid vaak tot verwoestijning

Voorkomen door duurzamer landgebruik (niet ontbossen, land brak laten liggen, slimmere irrigatie)

Wat moet je kunnen?

De invloed van menselijke activiteiten op natuur en milieu in verschillende landschapszones beschrijven en verklaren.

Leerdoelen deze week...

Verwoestijning                            Ontbossing

• door mens (zoals overbeweiding) of klimaatverandering. 
• Verlies biodiversiteit en landbouwproductiviteit 
• Gebieden die grenzen aan woestijn
• Tegengaan door bijv. bomen planten

• mensen kappen bomen om er landbouw gebied van te maken / mijnen
• Amazonië in Brazilië 
• in natte klimaten leidt het tot bodemerosie, in droge klimaten tot verdroging  

Einde uitleg

 Maken opdr. 5 op pag. 114

+ examen 2014-1, opg. 4 Turkije

Maken examentrainer op pag. 120 t/m 123.

Vr. 1: GB230=244, vr. 2: GB176-177=194-195, vr. 3: GB228=240, vr.8: GB160=180, vr. 11: GB168A=188A

Leg met behulp van het begrip hoge luchtdruk uit hoe het kan dat op 30 graden NB en ZB vaak aride gebieden voorkomen.

Verklaar hoe het kan dat de mens ervoor kan zorgen dat een akker verzilt.

Verklaar hoe het kan dat er meer verwoestijning zal ontstaat wanneer de bevolkingsdruk toeneemt.

Kwetsbaar vooral bij:

• lange droge periodes
• veel reliëf
• groot neerslagoverschot

Welke landschapszones zijn dus vooral kwetsbaar voor landdegradatie?

1. subtropische zone
2. tropische zone
3. aride zone
4. gematigde zone

Welke omschrijving hoort bij dit begrip: Landdegradatie

1. wegspoelen of wegwaaien van bodemdeeltjes doordat de mens de vegetatie verstoord heeft.
2. door de mens veroorzaakte schade aan een natuurlijk systeem.
3. Kwaliteitsvermindering van de grond
4. proces van landdegradatie in relatief droge gebieden