Samenstellingen en komma's

• Nederlands
• MBO
• Studiejaar 1

Samenstellingen en komma's

Nederlands

Lesdoelen

- Je kent de regels voor het schrijven van samenstellingen en kunt deze toepassen.

- Je kent de regels voor het gebruik van komma's en kunt deze toepassen.

Deel 1: Samenstellingen

Even ter opfrissing: welk van deze woorden is juist gespeld?

1. Hoogte vrees
2. Hoogtenvrees
3. Hoogtesvrees
4. Hoogtevrees

Wat is een samenstelling?

Een samenstelling is een woord dat bestaat uit twee of meer andere bestaande woorden. Een samenstelling wordt als één woord geschreven.

Voorbeeld: koffie + automaat = koffieautomaat

Verzin zelf een voorbeeld van een samenstelling.

e, s, of n?

- Om twee woorden met elkaar te kunnen verbinden, heb je soms een extra letter tussen de twee woorddelen nodig. Dit is meestal een 'e', 's', of 'n'.

Denk aan zonnebloem, stadspark, pannenkoek.

Samenstellingen met 'n'

Je schrijft een samenstelling met -n als het eerste deel van de samenstelling alleen een meervoud op -en heeft.

Voorbeeld: woord + boek = woordenboek

Samenstellingen met 's'

Je schrijft een samenstelling met een -s als tussenletter als...

- Je een 's' hoort bij het uitspreken van de samenstelling > dorpshuis

Wanneer het tweede deel van de samenstelling met een 's'-klank begint (zoals bij stad + centrum), kun je het tweede deel vervangen door een ander woord (bijvoorbeeld stad + wandeling = stadswandeling). Wanneer je een s hoort in de nieuwe samenstelling, schrijf je een -s als tussenletter.

Samenstellingen met 'e'

Je schrijft een samenstelling met een -e als tussenletter als...

- Het eerste deel van de samenstelling geen meervoud heeft > rijst + pap = rijstepap

- Het eerste deel verwijst naar iets dat uniek is, bijvoorbeeld de zon > zon + straal = zonnestraal

- Het eerste deel een meervoud heeft op zowel -n als -s > groente + soep = groentesoep

- Het eerste deel geen zelfstandig naamwoord is > rijk + lui = rijkelui

- Het eerste deel het andere deel versterkt > beer + sterk = beresterk

Even testen!

Kies de juiste spelling.
Paard + bloem wordt...

1. Paardebloem
2. Paardenbloem
3. Paarden bloem
4. Paardsbloem

Maan + schijn wordt...

1. Manenschijn
2. Maanschijn
3. Maneschijn
4. Manen schijn

Aap + trots wordt...

1. Apentrots
2. Apen trots
3. Apetrots
4. Aapjestrots

Bruid + sluier

1. Bruidssluier
2. Bruidsluier
3. Bruidensluier
4. Bruid sluier

Seconde + wijzer wordt...

1. Secondenwijzer
2. Secondeswijzer
3. Seconden wijzer
4. Secondewijzer

Probeer nu zelf de samenstelling te schrijven. Kip + hok wordt...

(Samenstelling met e)

(Samenstelling met s)

Deel 2: komma's

Wat weten jullie nog over het gebruik van komma's?

Wanneer gebruik je een komma?

- Wanneer je een rust in de zin hoort

- Tussen twee werkwoorden die niet bij elkaar horen > Omdat hij er niet was, gebeurde er weinig.

- Voor een voegwoord > bijv. bij omdat, maar, terwijl, hoewel etc.

- Na elk deel van een opsomming, maar meestal niet na 'en'

- Voor of na een aanspreking > Jim, kom je zo eten?

Welke zin is juist geschreven?

1. Ik moet snel weg, omdat ik anders de bus mis.
2. Ik moet snel weg omdat, ik anders de bus mis.
3. Ik moet snel weg omdat ik anders, de bus mis.
4. Ik moet snel weg omdat ik anders de bus mis.

Waar moet de komma in de volgende zin: "Ik vind (1) die jongen slim (2) sterk en (3) aardig."

1. Plaats 1
2. Plaats 2
3. Plaats 3
4. Plaats 2 en 3

Waar moet de komma in de volgende zin: "Zoals (1) ik aan de telefoon zei (2) ontvangt u morgen (3) uw bestelling."

1. Plaats 1 en 2
2. Plaats 2
3. Plaats 2 en 3
4. Plaats 3

Waar of niet waar: na de aanhef van een brief of mail moet altijd een komma.

1. Waar
2. Niet waar

In welke situatie gebruik je juist géén komma?

1. Voor een voegwoord
2. Bij twee werkwoorden naast elkaar die niet bij elkaar horen
3. Na het woord 'en' in een opsomming