Examentraining 2025

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 5,6

Theorie examen Nederlands

havo-vwo

Kan vwo- en havo-uitleg samen?

Na uitleg gaat havo naar ander lokaal

Deel 1: basistheorie tekst

Gebruik je een strategie om met de tekst te beginnen?
(titel, inleiding, slot, kernzinnen lezen;
signaalwoorden, verwijswoorden en andere belangrijke woorden markeren)

1. Nee, dat kost me veel te veel tijd.
2. Ja, dat kost tijd, maar door deze aanpak win ik die tijd terug bij het maken van de vragen
3. Strategie om teksten te lezen? Dit is nieuwe informatie voor me.
4. Wat is een strategie?

Tip: gebruik een slimme strategie, dan doorzie je de belangrijkste zaken van de tekst beter. 

Hoe?

1. Lees de titel, inleiding en het slot: zo krijg je zicht op het onderwerp, de mogelijke hoofdgedachte, de tekstsoort/intentie auteur en het tekstdoel. 

2. Vergeet niet de bron te lezen!

3. Bekijk de vragen van die tekst kort

4. Lees nu de hele tekst actief: 

                                  markeer de belangrijke zinnen (kernzinnen)

                                  schrijf in de kantlijn de alinea's opvallende dingen  

                                                                             (functiewoorden/signaalwoorden). 

Bijvoorbeeld:

(bij alinea 3)- 'probleemstelling'

(bij alinea 4)-  'voorbeelden'

Zenuwachtig?

Begin met lekker markeren! 

Tip: De meeste examenteksten zijn geen pure uiteenzettingen. Meestal zijn het betogen en/of beschouwingen.

Een tekstdoel (ook wel schrijfdoel)heeft te maken met een tekstsoort

1. waar
2. niet waar
3. Wat is een tekstsoort?
4. Wat is een tekstdoel?

Een beschouwing heeft als tekstdoel:

1. overtuigen
2. informeren
3. opiniëren
4. amuseren

De intentie van de auteur kan je zien door o.a. op beeldspraak te letten.

1. Ja, woorden en uitdrukkingen zijn vaak subjectief
2. Nee, beeldspraak is om 'mooie' taal te maken
3. A en B zijn beide waar
4. Wat is beeldspraak?

'Die man van 57 is bejaard'
'Bejaard' klinkt in deze context:

1. neutraal
2. negatief
3. positief
4. geen idee

Wat is de hoofdgedachte van de tekst?

Wat betekent het woord hoofdgedachte?

1. De belangrijkste zin van een alinea
2. Het onderwerp van de tekst
3. Een uitspraak waar je het wel of niet mee eens bent
4. Het belangrijkste wat over het onderwerp wordt gezegd in één zin

De hoofdgedachte vind je voornamelijk...

1. ....in de inleiding
2. ...in het slot

Kernzinnen geven de belangrijkste informatie van de tekst

1. waar
2. niet helemaal waar
3. niet waar
4. wat is een kernzin?

De kernzinnen vind je op de voorkeursplaatsen. Waar vind je de kernzin?

1. de eerste zin van een alinea
2. de laatste zin van een alinea
3. de tweede zin van een alinea
4. A, B en C zijn alle drie juist

Deel 2: Structuren in een tekst

Hoofdstructuur

Waarom is het nuttig om te weten welke tekststructuren er zijn?
Een tekststructuur...

1. .... geeft inzicht in hoofdvraag/-gedachte
2. ....voorspelt wat de auteur gaat behandelen
3. ....helpt samenhang herkennen
4. Euh...tekststructuur?

Signaalwoorden

en tekstverbanden

Toelichting

Voorwaarde

Opsomming

Samenvatting

Signaalwoorden van oorzaak&gevolg

Signaalwoorden van tegenstelling

Vergelijking

Doel-middel

om te

net als

echter

doordat

kortom

ten tweede

mits

bijvoorbeeld

als

zo

al met al

soortgelijke

hierdoor

waardoor

maar

daarentegen

ook

Er zijn nog veel meer signaalwoorden: kijk daarvoor in je reader!

...een lastig onderdeel, als je het niet begrijpt...

Meer over functiewoorden: zie reader en links in Teams

Tip: leer de woorden niet, maar probeer te begrijpen wat een functiewoord betekent. 

Stel jezelf de vraag: in wat voor soort situaties zou je dit functiewoord tegenkomen in de tekst?

Welk functiewoord? Waarom heeft de ene cultuur zich sinds de ijstijd ontwikkeld tot een hoogtechnische samenleving, terwijl de andere amper de beginselen van de landbouw onder de knie heeft gekregen?

1. Bewering
2. Constatering
3. Verklaring
4. Vraagstelling

Welk functiewoord?
"Ik heb mijn verstandskiezen laten trekken, omdat er last van kreeg."

1. Afweging
2. Verklaring
3. Voorwaarde
4. Bezwaar

Stelling, argument, tegenargument, aanbeveling en samenvatting zijn voorbeelden van

1. signaalwoorden
2. verbindingswoorden
3. kernwoorden
4. functiewoorden

Wat is het verschil tussen een signaalwoord en een functiewoord?

1. Een functiewoord geeft verband aan, een signaalwoord niet.
2. Een functiewoord staat niet in de tekst, een signaalwoord wel.
3. Er is geen verschil.
4. Er zijn minder functiewoorden dan signaalwoorden.

Welk functiewoord? Volgens de Amerikaanse bioloog en vogelkenner Jared Diamond zijn het de klimatologische omstandigheden en andere geografische omgevingsfactoren die het historische lot van een volk bepalen.

1. Verklaring
2. Toelichting
3. Voorwaarde
4. Weerlegging

Deel 3: argumentatie (kritisch lezen)

FEITELIJK

WAARDEREND

normen en waarden

vermoedens

feiten

onderzoek

ervaring (empirisch)

geloof

gevoel of emotie

Standpunt: 
Maastricht is een prima stad om een 

excursie voor CKV te organiseren. 

Waarderend argument

Feitelijk argument

In Maastricht kan je verschillende musea en galeries bezoeken.

Maastricht heeft een gezellige binnenstad.

Standpunt: 

Je kunt beter met het openbaar vervoer naar Rotterdam gaan.

Waarderend argument

Feitelijk 

argument

Reizen met het OV is veel rustiger.

Het OV is goedkoper dan de auto.

Hij is immers veruit de beste in de debatten.

Ik denk dat die politicus de verkiezingen weer gaat winnen.

standpunt

feitelijk argument

waarderend argument

dus lijkt het mij verstandig om scooters te verbieden.

Je loopt met een scooter een grotere kans op een ernstig ongeluk dan op een fiets

standpunt

feitelijk argument

waarderend argument

Hoe heet deze argumentatiestructuur?

1. Enkelvoudige argumentatie
2. Onderschikkende argumentatie
3. Nevenschikkende argumentatie met onafhankelijk argument
4. Nevenschikkende argumentatie met afhankelijk argument.

Is er een verschil tussen
een argumentatiestructuur / een argumentatieschema?

1. Nee, er is geen verschil. Twee woorden voor hetzelfde
2. Ja, een argumentatiestructuur ordent alleen, gaat niet over inhoud
3. Ja, een argumentatieschema ordent de argumenten, een stuctuur niet.
4. Euh......dat zoek ik op!

........SCHEMA!

....STRUCTUUR

Even een kleine herhaling....

Tegenwoordig heeft elke leerling een smartphone. Het is logisch dat ze daardoor niet opletten in de les.

1. Vals dilemma
2. Verkeerde vergelijking
3. Oorzaak-gevolg
4. Ontduiken bewijslast

Belgen zijn slimmer dan Nederlanders. De winnaar van het Groot Dictee is immers meestal een Belg.

1. Overhaaste generalisatie
2. Oorzaak-gevolg
3. Verkeerde vergelijking
4. Cirkelredenering

Ik ga mijn examen Nederlands zonder voorbereiding een voldoende halen. Wie zegt dat ik dat niet kan?

1. ontduiken bewijslast
2. onjuist beroep op autoriteit
3. cirkelredenering
4. onjuiste oorzaak-gevolgrelatie

Beste manier van voorbereiden?

1. Maak (een gedeelte van ) examens echt geconcentreerd en vergelijk kritisch je antwoorden met het correctiemodel.

2. Welke SOORT vragen gaan steeds fout?

3. Maak gebruik van het flexuur

4. Zoek via YouTube filmpjes over de tips en trucs voor het maken van een examen.

5. Neem fijne pennen en goede markeerstiften mee naar het CE.

Voorkom onnodige fouten

Voorkom onnodige fouten zoals:

• Te veel woorden noteren (schrijf een korte samenvatting in een kladversie/herhaal de vraag in je antwoord);
• Noteren van een citaat (zinnen of zinnen);
• Onduidelijke/onleesbare woorden/letters;
• Lees eerst de hele tekst voordat je aan de vragen begint;
• Beantwoord open vragen met informatie uit de tekst;
• Sla nooit een vraag over