Cellen en Functie

• Biology
• Secondary Education

Vandaag

Cellen indelen

Cel onderdelen

Cel functies

Doelen

Aan het eind van de les kan jij:

Beschrijven dat cellen aan de basis staan van organismen.

Beschrijven op welke organisatie niveaus cellen kunnen worden ingedeeld en waarom

Uiterlijke kenmerken en eigenschappen benoemen van cellen

Beschrijven dat cellen verschillende functies hebben

Cellen

Cellen zijn één van de gedeelde kenmerken van elk organisme.

Sommige hebben er meer, sommige organismen bestaan maar uit één cel.

We kunnen organismen indelen op de opbouw van hun cellen.

Ordening

Het ordenen van organismen doen wij op basis van kenmerken.

Net zoals jij die de kleding kast opruimt;

alle broeken bij de broeken

alle shirts bij de shirts

kenmerken zijn dingen waar objecten of organismen aan te herkennen zijn.

Ordening organismen

De indeling voor organismen starten wij met de

Domeinen

Die indeling doen we op of een organisme wél of géén celkern heeft.

Dit zijn de prokaryoten en de eukaryoten.

Bacterie

Archaea

Wat valt je op aan deze twee ééncelligen?

Domein prokaryoten

Dit zijn de organismen zonder celkern.

Dit zijn bacteriën en archaea.

Bacteriën

• Altijd ééncellig
• Geen celkern
• celwand & celmembraan
• Cytoplasma

Archaea

• Oudste vorm van ééncelligen
• Altijd ééncellig
• geen celkern
• celwand & celmembraan
• cytoplasma

Bacteriën en Archaea verschil

Bacteriën en archaea lijken hetzelfde, maar verschillen van DNA. 

Die is bij beide van een andere soort chemische stof gemaakt, vandaar dat ze verschillen.

Dus...

Prokaryoten zijn organismen zonder celkern

Bacteriën zijn ééncellige organismen zonder celkern

Archaea zijn ééncellige organisme zonder celkern

Celwand is een stevigere "huid" om een celmembraan heen.

Celmembraan is een dunne huid die de binnenkant van de cel scheidt van de buitenkant

Cytoplasma is het water wat in de cel zit 

Prokaryoten zijn

1. Organismen met celkern
2. Organismen zonder celkern
3. Meercellige organismen
4. Geen van de antwoorden is juist

Noem één kenmerk die hetzelfde is bij archaea en bacteriën en één kenmerk die verschilt.

Domein Eukaryoten

Het domein van de Eukaryoten zijn de organismen die wel een celkern hebben.

Dat zijn Planten, Dieren en Schimmels

Die hebben elk cellen die van elkaar verschillen.

Planten

Schimmels

Wat valt je op aan deze twee cellen?

Planten

• meercellig
• wel celkern
• celwand & celmembraan
• Bladgroenkorrels
• Vacuole
• Cytoplasma

Schimmels

• Meercellig
• wel celkern
• celwand & celmembraan
• vacuole
• cytoplasma

Verschil planten & schimmels

Planten hebben bladgroenkorrels, daarmee doen zij aan fotosynthese.

Planten zijn dan ook autotroof.

Schimmels hebben geen bladgroenkorrels, kunnen dus niet doen aan fotosynthese en zijn dus heterotroof.

Dus...

Eukaryoten zijn de organismen met een celkern. Deze hebben 1 of meer cellen.

Plantaardige cellen lijken om schimmelcellen maar hebben bladgroenkorrels

Schimmelcellen lijken op plantencellen maar hebben geen bladgroenkorrels

Fotosynthese het omzetten van CO2, water en Licht in O2 en glucose

Autotroof organismen die hun eigen voedsel maken (fotosynthese)

Heterotroof organismen die andere organismen opeten.

Vacuole zijn holtes in de cel die zich volzuigen met vocht voor de stevigheid van de cel.

Leg het verschil uit tussen autotroof en heterotroof

Leg uit waarom planten autotroof zijn en zij bladgroenkorrels hebben

Leg uit waarom schimmels heterotroof zijn en geen bladgroenkorrels hebben.

Dierlijke cellen

Dierlijke cellen zijn verschillend van planten en schimmels.

Dierlijke cellen hebben géén bladgroenkorrels, géén vacuole en géén celwand, alleen een celmembraan.

en natuurlijk een celkern

Dierlijke cel

Wat voor een cel is dit?

Wat voor een cel is dit?

Wat voor een cel is dit?

Wat voor een cel is dit?

Ordening

We hebben de organismen nu ingedeeld in Domeinen :

1. Prokaryoot (zonder celkern)
2. Eukaryoot (met celkern)

én de eukaryoten ingedeeld in Rijken:

1. Planten
2. Dieren
3. Schimmels

Ordening

Maar zoals je weet er zijn heel veel verschillende dieren, planten en schimmels.

We kunnen dus nog verder indelen!

Wat moet jij weten

Domeinen

Rijken

Soorten

Cel onderdelen

Celkern Eukaryoten hebben een celkern. In deze celkern liggen de chromosomen opgeslagen. Deze chromosomen, bij mensen, bestaan uit twee alellen die één eigenschap "maken". Dus: groene ogen, blond haar, huidskleur, etc. 

Mitochondriën zijn de "energie centrales" van de cel. Hier worden brandstoffen, glucose, verbrand en omgezet in energie die wij kunnen gebruiken.

Cel onderdelen

Celmembraan elke cel heeft een celmembraan. Een celmembraan is "de huid" van een cel, en scheidt de binnenkant van de buitenkant.

Celwand plantencellen en schimmelcellen hebben een celwand: deze zorgt voor stevigheid.

Cytoplasma cytoplasma is het vocht wat in de cel zit, waarin alle stoffen en dergelijke zijn opgelost.

Cel onderdelen

Vacuolen zijn kleine "ballonnetjes" in voornamelijk plantencellen die zich vol kunnen zuigen met vocht om de cel nog meer te verstevigen. Let op: dit is dus niet zelf een cel.

Chloroplasten zijn de bladgroenkorrels die uniek zijn aan plantencellen. Deze zorgen voor het proces fotosynthese.

Cel onderdelen

Cellen aan de basis

Een organisme, bijvoorbeeld een mens, is opgebouwd uit orgaanstelsels. Zoals, het spijsversterings-stelsel.

Deze is dan weer opgebouwd uit verschillende organen zoals de maag, lever, slokdarm etc.

Die organen zijn opgebouwd uit weefsels, wat een groep cellen zijn met dezelfde functie.

Cellen aan de basis

Bloedplasma en -cellen

Bloedplasma

Bloedplasma bestaat vooral uit water maar er zijn ook verschillende stoffen in opgelost.

• Voedingsstoffen
• Afvalstoffen
• Enzymen
• Antistoffen

Bloedcellen

de overige 45% van het bloed bestaat uit vaste stoffen
de bloedcellen en bloedplaatjes

De bloedcellen bestaan uit twee hoofdgroepen:

Rode bloedcellen
Witte bloedcellen

Deze twee groepen worden gemaakt in jouw botten.

Rode bloedcellen

Witte bloedcellen

Beenmerg

In de lange botten van jouw lichaam wordt beenmerg gemaakt. 

Dit beenmerg bevat stamcellen

Stamcellen zijn cellen die nog geen functie hebben

Denk aan iemand die nog geen baan heeft. 

Het lichaam kan waar nodig de functies verdelen en maakt daar bijvoorbeeld de verschillende bloedcellen van.

Definities

Beenmerg

Sponsachtige substantie in het midden van de botten

Stamcellen

Stamcellen zijn cellen die nog geen functie hebben gekregen.

Stamcellen worden gemaakt in het beenmerg. Stamcellen zijn

1. Cellen voor het maken van een boomstam
2. Cellen die zuurstof vervoeren
3. cellen die het lichaam beschermen
4. Cellen die nog geen functie hebben, waar o.a. bloedcellen van worden gemaakt.

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen hebben een ronde vorm met een deukje in het midden. 

Rode bloedellen hebben géén celkern

Rode bloedcellen

Rode bloedcellen hebben als functie het transport van zuurstof.

Dit doen zij door middel van een eiwit die hemoglobine heet. 

In de volksmond heet dit ook wel ijzer. Hierdoor zijn zij rood. 

Rode bloedcellen leven ongeveer 4 maanden, het ijzer wordt daarna weer opnieuw gebruikt voor andere cellen.

Witte bloedcellen

Witte bloedcellen zijn de soldaten van je lichaam. 

Hun functie is het onschadelijk maken van ziekteverwekkers.

Dit doen zij overal in het lichaam.

Er zijn verschillende types.

Witte bloedcellen

Hebben geen vaste vorm maar hebben wel een celkern.

Ze hebben geen celkern omdat zij daardoor door het hele lichaam (zelfs buiten de bloedsomloop om) ziekteverwerkkers kunnen opsporen en onschadelijk maken.

Witte bloedcellen

A

De witte bloedcel beweegt tussen de cellen van een bloedvat door.

B

Omcirkeld een ziekteverwekker met zijn eigen cel.

c

"eet" de ziekteverwekker op, en breekt de cel langzaam af. Sterft hierdoor zelf.

Rode bloedcellen

1. Beschermen het lichaam
2. Vervoeren vooral zuurstof
3. Vervoeren vooral eiwitten
4. Vervoeren vooral hormonen

Witte bloedcellen

1. Beschermen het lichaam
2. vervoeren vooral zuurstof
3. Vervoeren vooral eiwitten
4. Vervoeren vooral hormonen

Bloedplaatjes

Bloedplaatjes zijn cellen die helpen bij de stolling van het bloed. 

Dit is belangrijk omdat anders de kleinste wondjes levensgevaarlijk worden (te veel bloedverlies)

Bloedplaatjes

Zijn celdelen van dode cellen. 

Hebben geen celkern.

Zijn de kleinste cellen in het bloed.

Hoe ziet het eruit?

Huid bestaat uit twee lagen

Opperhuid

en 

Lederhuid

Opperhuid

Bestaat ook uit twee lagen:

Kiemlaag

en de 

Hoornlaag

Opperhuid

Paars = kiemlaag

maakt constant nieuwe cellen aan die het naar boven drukt

Bovenste laag = hoornlaag

zijn harde, dode cellen (verhoornd) die ons beschermen

Lederhuid

• Bevat de meeste zintuigcellen 
• Regelt de voeding voor de opperhuid
• Bevat haarwortels, zweetkliertjes en talgkliertjes, bloedvaten etc.

Deze huidlaag is erg flexibel, en zorgt o.a. ook voor het opsporen/onschadelijk maken van ziekteverwekkers.

Dus...

We kunnen cellen indelen op:

Uiterlijke kenmerken  bijvoorbeeld: wel of geen celkern

Op functie  bijvoorbeeld: Rode bloedcellen, witte bloedcellen etc

Cellen staan aan de basis van organismen: een organisme is uiteindelijk gebouwd met cellen.