Samentrekking en apostrof

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 2

Spelling blok 4

Samentrekking en apostrof

Aan het eind van deze les..

• weet je wat een samentrekking is;
• weet je hoe je het weglatingsstreepje gebruikt;
• weet je wanneer je een apostrof moet gebruiken.  

Wat is een
samenstelling?

Samenstelling

Een samenstelling is een combinatie van woorden die samen een eenheid vormen. Een samenstelling is daarom een woord.

In het Nederlands kun je ontelbaar veel samenstellingen maken. 

rug + zak + toerisme + branche = rugzaktoerismebranche

Samentrekking

Als een deel van een samenstelling twee keer achter elkaar voorkomt, kun je het één keer weglaten. 

Je maakt dan een samentrekking. 

Dit zorgt ervoor dat de zin korter wordt.

Wanneer mag je een samentrekking maken?

Als je een samentrekking maakt, mag dat alleen als het weggelaten woord in beide zinsdelen/zinnen:

• enkelvoud of meervoud is
• dezelfde grammaticale functie heeft (pv, ond, lv)
• dezelfde betekenis heeft

Een voorbeeld!

Ik drink liever rode wijn dan witte. 

Het woord wijn is weggelaten. 

Dat mag, het is een correcte samentrekking.

Nog een voorbeeld!

De meeste scholieren lezen liever Engelse boeken dan Franse.

Het woord boeken is weggelaten.

Dit mag, het is opnieuw een correcte samentrekking.

Laatste voorbeeld!

De tentamens werden gisteren teruggegeven, maar een tentamen nog achtergehouden.

Het woord werd/werden is weggelaten.

Dat kan niet, het is een foute samentrekking.

Weglatingsstreepje

Soms laat je een woorddeel weg, dan plaats je een weglatingsstreepje. Wanneer mag dat?

Als het weggelaten deel van het woord terugkomt in het tweede woord: 

voor- en nadelen

Weglatingsstreepje

Als de samentrekking een los woord herhaalt, dat dus niet een deel van een samenstelling is, gebruik je geen weglatingsstreepje.  

basisschool en middelbare school

--> basis- en middelbare school

--> middelbare en basisschool

oude kaas en jonge kaas --> oude en jonge kaas

Is deze samentrekking juist of onjuist?
'zomer- en herfstvakantie'

1. Juist
2. Onjuist

Is deze samentrekking juist of onjuist?
'Pim hield van haar en haar hand vast.'

1. Juist
2. Onjuist

Maak een correcte samentrekking:
'Mijn vader is werkzaam in de landbouw en tuinbouw.'

Is deze samentrekking juist of onjuist?
'Ik ben een nieuw bedrijf gestart in fietsverkoop en -verhuur.'

1. Juist
2. Onjuist

Apostrof

Helpt om uitspraakproblemen te voorkomen:

• bij meervoud van zelfstandig naamwoorden op -a, -i, -o, -u en -y: piano's, paraplu's
• bij meervoud van letters in combinatie met afkortingen: dvd's
• bij een verkleinwoord van letters, cijfers, afkortingen en woorden die eindigen op -y (met een medeklinker ervoor): 
• baby'tje, p'tje, 6'je, tv'tje

Geef een voorbeeld van een verkleinwoord met apostrof.

Apostrof

• Bij de bezitsvorm van zelfstandig naamwoorden:              oma's boek, Mark's fiets maar Max' auto 
• Bij achtervoegsels van afkortingen: EHBO'er, sms'en
• Bij woorden waarbij je letters weglaat: z'n, 's avonds 

Wat is de correcte spelling?

1. A4-tje
2. A4'tje
3. A4tje
4. Aviertje

Goed geschreven?
Jelles sneakers

1. Ja
2. Nee

Goed geschreven?
ZZPer

1. Ja
2. Nee

Genoeg nieuwe theorie!

Aan de slag 

Spelling blok 4: maak opdracht 5 en 6

De regels over samentrekkingen en het gebruik van de apostrof vind je op blz. 179 en 180 van je boek.