B4: De vorming van gedrag

• Biologie
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

B4: Vorming van gedrag

Leerdoelen:

Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

B4: Vorming van gedrag

Wat kan invloed hebben op gedrag?

Maxime en Zolikha kiezen één bepaalde chinchilla uit en noteren vijf minuten lang, elke vijf seconden, welk gedrag dit dier vertoont. Hun resultaten staan in tabel 2.

Hoe wordt tabel 2 genoemd?

1. ethogram
2. practicum
3. protocol

Noem een voorbeeld van een interne prikkel

Noem een voorbeeld van een externe prikkel

Wat hebben evolutie en gedrag met elkaar te maken?

B4: Vorming van gedrag

Leerdoelen:

- Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

- Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

Gedrag komt van:

Gedrag is afhankelijk van erfelijke (aangeboren) 

en 

aangeleerde (ervaring) eigenschappen

De omgeving vormt ons en wij de omgeving

Interne en externe prikkels + aangeleerde en aangeboren gedragsinformatie --> GEDRAG

Factoren met invloed op het gedrag

• Fysiologie
• Anatomie (bouw)
• Ontwikkelingsfase
• Gezondheid
• Leerprocessen

B4: De vorming van gedrag

Gedrag & natuurlijke selectie

• Gedrag dat het voortplantingssucces vergroot, heeft een grotere kans om bij nakomelingen voor te komen --> Adequaat gedrag

Doorgegeven gedrag

"fainting goat" ras, hoge kwaliteit vlees en groeit snel maar.....

Bij schrik verstijft het lichaam!

Genetisch bepaald

maar niet adequaat gedrag in de natuur

Door menselijk handelen

Interne prikkels bepalen mee

Interne prikkels gaan vooral over homeostase van het lichaam:

• Voeding, vocht, temperatuur, etc
  

Motivatie om te eten

• Externe en interne prikkels bepalen samen de motivatie (drang) om gedrag te vertonen
• Soms is een heel sterke externe prikkel genoeg (ijsje)
• De best aangepaste reactie heeft de maximale overlevingskans

Motivatie: 

de bereidheid om een bepaald gedragssysteem uit te voeren.

De interne prikkel is hier laag (geen hongergevoel), maar de externe prikkel is hoog (erg lekker eten). Dit levert samen voldoende motivatie op om het ijsje te eten

Hier zou je onvoldoende motivatie hebben. Zowel de interne- als externe prikkel zijn laag

Als de interne prikkel hoog genoeg is dan is er maar een lage externe prikkel nodig om voldoende motivatie te hebben om te eten

Terugkerende veranderingen prikkelsterkte

Interne prikkels kunnen per periode verschillen

• Dag / nacht (bioritme)
• Levenscyclus 

Externe prikkels veranderen ook 

• Daglengte
• Temperatuur

Periodieke invloeden

Regelmatige, terugkerende, schommelingen in prikkelsterkte 

• Voortplantingsprikkel
• Biologische klok (bioritme)
• Daglengte
• Temperatuur

Oorzaken: verandering in hormoonspiegel, neurotransmitters

Dieren merken dit, maar kunnen ze denken?

Patrick van Asselt, 2018

Nico Tinbergen (1907-1988)

Sleutelprikkel: een prikkel waarop altijd hetzelfde gedrag volgt.

B4: Vorming van gedrag

Sleutelprikkel

Sleutelprikkel: prikkel die altijd hetzelfde gedrag tot gevolg heeft

De respons op  een sleutelprikkel is aangeboren

B4: Vorming van gedrag

Supranormale prikkel: een sleutelprikkel die een extra sterk gedrag produceert.

Supranormale prikkels

Supranormale prikkels: versterkte sleutelprikkel 

Leidt tot een sterkere respons

Overdreven eigenschappen = gebruik maken van supranormale prikkels

Een supranormale prikkel (vergeleken met een sleutelprikkel) is:

1. Een sterkere prikkel voor hetzelfde gedrag.
2. Een kunstmatige prikkel voor hetzelfde gedrag.
3. Een aangeboren prikkel voor hetzelfde gedrag.
4. Een aangeleerde prikkel voor hetzelfde gedrag.

Een sleutelprikkel:

1. Leidt altijd naar hetzelfde gedrag.
2. Leidt naar meerdere mogelijkheden qua gedrag.
3. Leidt naar aangeleerd gedrag.
4. Leidt naar aangeboren gedrag.

Wanneer je een rood licht ziet, stop je

1. Aangeboren gedrag
2. Aangeleerd gedrag

B4: Vorming van gedrag

Leerdoelen

Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

B4: Vorming van gedrag

Leerdoelen:

- Je kunt toelichten dat gedrag deels erfelijk is bepaald

- Je kunt de dynamische relatie beschrijven tussen een organisme en zijn omgeving

Huiswerk:

BS4: 36 t/m 44