Herhaling thema 5 Gaswisseling, bvj 4B vmbo t/k

• Biologie
• Middelbare school
• vmbo t
• Leerjaar 4

                                  Thema 5

                           Gaswisseling

Wat weet je over:
ademhaling

Gaswisseling is ...?

1. koolstofdioxide opnemen zuurstof uitscheiden
2. zuurstof opnemen, koolstofdioxide afgeven

Indeling dieren

• Vissen - kieuwen
• Amfibieen - eerst kieuwen/huid, later longen en huid ademhaling
• Reptielen - longen
• Vogels - longen
• Zoogdieren - longen
• Insecten - tracheeën 

Gaswisseling

• Eencellig celmembraan (pantoffeldiertje, amoebe)
  
• Meercellige (speciale ademhalingsorganen, zoals: tracheeën, longen en kieuwen)

Onder water geen tracheeën en longen

Gaswisseling bij vissen

• Bij vissen vindt gaswisseling plaats in de kieuwen
  
• Ze  bestaan uit een kieuwboog met daarop kieuwplaatjes
  
• Hierop liggen kieuwlamellen met daarin bloedvaatjes
  
• Bij de kieuwlamellen vindt gaswisseling plaats (tegenstroomprincipe)
  

Waar of niet waar?
Als vissen ademhalen zijn hun bek en kieuwdeksels tegelijkertijd open

1. Waar
2. Niet waar

Deze dieren halen adem via tracheeën

1. zoogdieren en vogels
2. insecten
3. vissen

Gaswisseling bij insecten

• Insecten hebben vertakte luchtbuizen in het hele lichaam 
  
• Cellen geven C02 af en nemen O2 op
  
• Via een opening (stigma) wisselen de gassen 
  
• Met achterlijf pompende bewegingen maken is het verversen van de lucht 
  

longblaasjes

longen

brochien

luchtpijp

Neus ademhaling

Neus haren houden grove deeltjes tegen met het neusslijmvlies. Hieraan blijven fijne stofdeeltjes en ziekteverwekkers kleven. Trilhaarcellen verplaatsen het slijm naar de keelholte. 

• Ingeademde lucht wordt verwarmt
• Ingeademde lucht wordt vochtiger
• Ingeademde lucht wordt gezuiverd.

§6.4

Bij welke ademhaling gebruik je je middenrif?

1. Buikademhaling
2. Borstademhaling

Hoest en hik

Hoest is een krachtige uitademing voor het verwijderen van slijm of voedsel uit de luchtwegen)

Hik zorgt ervoor dat lucht de longen instroomt (samen trekken van het middenrif spieren)

Spieren werken tegengesteld. Je hebt altijd 2 spieren nodig om iets te laten bewegen..

§6.5

Roken

Tabaksrook: gassen en fijne teerdeeltjes

Gas = koolmono - oxide (kan bloed minder zuurstof vervoeren)

Teer vormt een laagje aan de binnenkant van een longblaasje. Hierdoor kan O2 minder goed worden opgenomen. Daarnaast is roken erg verslavend.

§ 6.5

Astma

• Chronische longziekte
• Prikkels
• Aanvallen

Bij het pantoffeldiertje vindt gaswisseling plaats via het celmembraan.

1. Juist
2. Onjuist

Bij dit dier vindt gaswisseling via de kieuwen.

1. Juist
2. Onjuist

Een pad heeft longen, via welk ander orgaan vindt bij een pad ook gaswisseling plaats?

1. Via de mond
2. Via de staart
3. Via de huid
4. Via de ogen

Een dolfijn ademt via een blaasgat boven op zijn kop. Leg uit dat een dolfijn zich niet kan verslikken.

Gaswisseling

De meeste organismen hebben speciale organen voor gaswisseling.

Zuurstof is nodig voor verbranding, brandstof wordt omgezet in energie, water en CO2.

Longen kunnen door ziektes, roken, allergieën, vervuiling minder goed werken.