1.1 In de tijd van steden en staten

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

1.1 In de tijd van steden en staten

Pak je spullen: boeken + aantekeningenschrift

Laptop in je tas

Deze les

Heel Campus leest

Vraag vorige toets

Uitleg 1.1

Opdrachten afmaken

Vraag vorige toets

In 1521 deed paus Leo X Luther in de kerkelijke ban, waardoor Luther uit de rooms-katholieke kerk werd gezet. In datzelfde jaar werd Luther door Karel V ontboden voor de Rijksdag in Worms. 

Licht het verband tussen beide gebeurtenissen toe door:

• aan te geven wat de paus Luther verweet en
  
• uit te leggen welk politiek doel Karel V wilde bereiken met het ontbieden van Luther voor de Rijksdag. (3 punten)
  

Vraag vorige toets

Licht het verband tussen beide gebeurtenissen toe door aan te geven wat de paus Luther verweet

• Wat deed Luther?
• Waarom was dat zo erg (voor de katholieke kerk)?

• Antwoord: De paus verweet Luther dat zijn kritiek op bepaalde regels van de kerk / zijn kritiek op de machtsaanspraken van de kerk / zijn ideeën over het vertalen van de bijbel in de volkstaal schadelijk waren voor de positie van de kerk / voor de positie van de paus  

Vraag vorige toets

En uit te leggen welk politiek doel Karel V wilde bereiken met het ontbieden van Luther voor de Rijksdag

• Wie was Karel V?
• Wat willen mensen als Karel V?
• Zorgde Luther daarvoor? 
• Dus wat zou Karel V willen bereiken met het ontbieden van Luther?

Vraag vorige toets

En uit te leggen welk politiek doel Karel V wilde bereiken met het ontbieden van Luther voor de Rijksdag

Antwoord: Karel V streefde ook in godsdienstig opzicht naar eenheid / voerde een centralisatiebeleid, zodat hij Luther voor de Rijksdag ontbood om hem zijn ideeën te laten herroepen (en zo de eenheid te herstellen) 

Leerdoelen

• In deze paragraaf leer je hoe waterschappen rechten kregen.
  
• In deze paragraaf leer je hoe burgers vrijheidsrechten en politieke rechten kregen in de hoge en late middeleeuwen.

Tijd van steden en staten

• Groot deel Holland en Utrecht onbewoond rond 1000
  
• Ontginnen --> dijken / dammen --> ontstaan polders
  
• Samenwerking nodig -->  eerste politiek --> ontstaan waterschappen 
• Waarom? Graven zelf voordeel bij handel (veiligheid, handel, landbouw = belasting)

Waterschappen

Heren bleven eigenaar, 2 rechten:

• vrijheidsrechten (eigendom)
• politieke rechten (inspraak)

Bestond uit vertegenwoordigers

• van de graaf --> dijkgraaf
• van de inwoners --> heemraden

Veel overleg nodig = poldermodel

Waterschappen

Nog altijd. 1 per 4 jaar verkiezingen

Taken:

• zorgen voor bescherming tegen het water
• zorgen dat er voldoende water is 
• zorgen ervoor dat het water schoon is

Welk rechten? Politieke- of vrijheids-?

Willem, rooms-koning bij Gods genade, aan allen die dit zien of horen lezen, verklaart dat hij in het belang van de gelovigen in ons land, geen werkzaamheden zal laten plaatsvinden bij de sluis van Spaarndam, de dijk Zijdwinde en de zeedijk langs het IJ en Zwammerdam zonder overleg met de heemraden van dat land.

Om de herinnering aan deze zaak onverkort en voor altijd duidelijk te maken, is dit opgeschreven en voorzien van het zegel van onze majesteit, in Leiden op 5 oktober, in het jaar onzes heren 1255.

Naar: oudleiden.nl (8 september 2018).

4. Welk rechten? Politieke- of vrijheids-?

Willem, rooms-koning bij Gods genade, aan allen die dit zien of horen lezen, verklaart dat hij in het belang van de gelovigen in ons land, geen werkzaamheden zal laten plaatsvinden bij de sluis van Spaarndam, de dijk Zijdwinde en de zeedijk langs het IJ en Zwammerdam zonder overleg met de heemraden van dat land = inspraak!

Om de herinnering aan deze zaak onverkort en voor altijd duidelijk te maken, is dit opgeschreven en voorzien van het zegel van onze majesteit, in Leiden op 5 oktober, in het jaar onzes heren 1255.

Naar: oudleiden.nl (8 september 2018).

Stadsrechten

• vorsten gaven stadsrechten: eigen rechtspraak, belastingen innen, eigen leger, munten of markt
• vastgelegd in een keur: een document met handtekening van de landsheer
• steden bestuurd door patriciërs (leden rijke families)

Staatsvorming

• Steden betaalden veel voor stadsrechten, inkomsten vorst!
  
• Ontstaan staatsvorming en centralisatie
• Wat betekende dat voor de steden? 
• Bedreiging steden! soldaten e.d. waarmee ze de steden onder druk kunnen zetten --> meer belasting betalen!
• Onderhandelen --> Ontstaan Staten met vertegenw. steden, adel & geestelijkheid)
• Staten-Generaal: tegelijk (1e keer burgers indirecte inspraak)

Aan de slag!

Wat: Maak opdracht 1 t/m 5, 7, 8 en 10

Waarom: Verwerken stof, toets laatste toetsweek (SE)

Hoe: Individueel of in duo's (zachtjes overleggen)

Hulp: Buurman/buurvrouw/docent

Tijd: 15-20 minuten

Uitkomst: Check de antwoorden via Teams / Bekijk 1.2

Klaar: maak opdracht 9