stambomen

• Biologie
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 5

verwantschap

verwantschap bepalen

bouw en vorm vergelijken

soms lastig

homoloog: zelfde bouw andere functie

analoog: zelfde functie andere manier van ontstaan

homoloog of analoog?
vleugels van een vogel en van een vleermuis

1. homoloog
2. analoog

homoloog of analoog?
stekels van een cactus stekels van een roos.

1. homoloog
2. analoog

homoloog of analoog?
voorpoten van een hond en voorvinnen van een walvis.

1. homoloog
2. analoog

Endosymbiosetheorie

Theorie die verklaart waarom mitochondriën en chloroplasten twee membranen hebben en hun eigen DNA. Volgens deze theorie waren de chloroplasten en mitochondriën ooit vrij levende eencellige prokaryoten (organismen zonder celkern) die door fagocytose in een gastcel (Archaea-bacterie) terecht zijn gekomen en gezamenlijk in symbiose gingen voortleven. Na miljoenen jaren evolutie zijn deze opgenomen prokaryoten geëvolueerd tot de huidige bladgroenkorrels en de mitochondriën.

Het DNA van een mitochondriën is cirkelvormig. Waarom kun je daarmee de endosymbiosetheorie verklaren?

Mitochondriaal DNA

Mitochondriaal DNA, mtDNA of chondroom is klein ringvormig dubbelstrengs DNA dat zich in de mitochondriën bevindt, en niet in de celkern. De mitochondriën bevatten ook een eigen type ribosomen.

Zijn de vleugels van een vogel en de vleugels van een vlinder homologe of analoge structuren? leg uit.

Verwantschap?

Als we ontdekken dat organismen veel overeenkomsten in DNA hebben zijn ze verwant.

We kunnen dan deze soorten rangschikken en een mogelijke stamboom opstellen: evolutionaire stamboom.

Aflezen stamboom

De stamboom hiernaast geeft alleen informatie over hoe nauw verwant soorten zijn, welke eigenschappen ze samen hebben.

Reptielen zijn dus sterker verwant aan vogels dan aan vissen. 

Vissen zijn sterker verwant aan prikken en amfibieën dan aan reptielen.

Hoeveel tijd er verstreken is, kan niet niet zien.

Aflezen stamboom

In de stamboom hiernaast krijg je wel informatie over de tijd.

Bijvoorbeeld:

De gemeenschappelijke voorouder van beren en walrussen leefde ruim 25 miljoen jaar geleden.

Walrussen en zeeleeuwen zullen meer verwant zijn omdat hun voorouder maar 5 miljoen jaar geleden leefde.

Voor Juul:

Ik hoop dat je nu de vraag over stambomen (vraag 40, 2023 tijdvak 2) kunt beantwoorden!