7.4 Het einde van de Koude Oorlog

• Geschiedenis
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

7.4 Het einde van de Koude Oorlog

Wat waren de oorzaken van de ineenstorting van het communistische Oostblok en hoe zorgde dit voor het einde van de Koude Oorlog?

Leerdoelen

- De leerling kan het begrip perestrojka uitleggen.

- De leerling kan het begrip glasnost uitleggen.

- De leerling kan het begrip wapenwedloop uitleggen.

- De leerling heeft kennis van de (economische en politieke) maatregelen die Gorbatsjov nam.

- De leerling kan benoemen waarom het Oostblok uit elkaar viel.

- De leerling heeft kennis over de Duitse eenwording.

- De leerling kan de verschillen tussen de vroegere BRD en DDR benoemen.

- De leerling heeft kennis van het einde van de Sovjet-Unie en de gevolgen ervan (voor het Oostblok).

Crisis in de Sovjet-Unie

Planeconomie werkt niet!

Motivatie onder de bevolking laag;

worden niet beloond

Hongaarse grenswachten begonnen begin mei 1989 met het verwijderen van de prikkeldraadversperringen bij de grens met Oostenrijk.

Op 23 augustus 1989, vijftig jaar na sluiting van het Molotov-Von Ribbentroppact, vond er een bijzondere manifestatie plaats. Twee miljoen mensen vormden gedurende een kwartier aan aaneengesloten 600 km lange menselijke ketting. Deze mensenmassa verbond de drie Baltische hoofdsteden met elkaar: Vilnius (Litouwen), Riga (Letland) en Tallinn (Estland).

Waren de ideeën van Gorbatsjov (Glasnost en Perestrojka) succesvol volgens de tekenaar van deze bron?

1. De ideeën waren succesvol
2. De ideeën waren niet succesvol

a. Geef een voorbeeld van openheid (glasnost).
b. Geef een voorbeeld van economische hervormingen (perestrojka)

Glasnost en perestrojka is

1. Glasnost is openheid en perestrojka is (economische) hervorming
2. Perestrojka is openheid en glasnost is economische hervorming
3. Glasnost is het bezuinigen op het lege en perestrojka is het houden van vrije verkiezingen
4. Perestrojka is het bezuinigen op het leger en glasnost is het houden van vrije verkiezingen

Duitse eenwording

Na de val van de Muur vertrokken tienduizenden Oost-Duitsers naar het Westen. De West-Duitse regeringsleider Helmut Kohl zag nu een goede kans om de BRD en de DDR te verenigen in één Duitsland. De Verenigde Staten en de andere Europese landen steunden hem hierin vanaf het begin: het Westblok zou hierdoor groter en sterker worden en het Oostblok zou nog verder verzwakken. Omdat Gorbatsjov zijn handen vol had met problemen in eigen land, werkte hij niet tegen.

Bij de democratische verkiezingen die in Oost-Duitsland gehouden werden, wonnen de partijen die zich wilden aansluiten bij West-Duitsland. Op 3 oktober 1990 gingen de DDR en de BRD samen; voortaan was er weer sprake van één Duitsland. Berlijn werd de hoofdstad van het verenigde Duitsland. 

De verschillen tussen de vroegere BRD en DDR waren groot. Oost-Duitsland had in vergelijking met West-Duitsland een weinig efficiënte landbouw en industrie en de infrastructuur voldeed niet aan de moderne maatstaven. Het kostte veel tijd en geld om beide delen weer op elkaar te laten lijken. In de jaren die volgden, kostte dit het vroegere West-Duitsland meer dan 900 miljard euro.

1989 Val Berlijnse muur

Spotprent over de Duitse eenwording 1990

Wat zie je?

1. Bouw Berlijnse muur
2. Duitse eenwording
3. Blokkade van Berlijn
4. Marshallplan

Wat zie je?

1. Duitse eenwording
2. Bouw Berlijnse muur
3. Blokkade van Berlijn
4. Val Berlijnse muur

Wat zie je?

1. Duitse eenwording
2. Blokkade van Berlijn
3. Bouw Berlijnse muur
4. Marshallplan

Het einde van de Sovjet-Unie

Wat wil de tekenaar duidelijk maken over de economische situatie van de
Sovjet-Unie aan het eind van de Koude Oorlog?

1. Het gaat goed met de economie, omdat er veel geld aan bewapening wordt verdiend
2. Het gaat goed met de economie, want er zijn veel wapens aan boord.
3. Het gaat slecht met de economie, maar door de bewapening zal het snel weer beter gaan.
4. Het gaat slecht met de economie, omdat er veel geld aan bewapening wordt uitgegeven.

Zet in de juiste volgorde:
A. Einde van de Sovjet-Unie
B. Val van de Berlijnse Muur
C. Duitse hereniging
D. Gorbatsjov wordt leider van de Sovjet-Unie

1. B, A, C, D
2. D, A, B, C
3. D, B, A, C
4. D, B, C, A

Huiswerk

Maken van 7.4:

H3: Opdracht 3, 5, 8, 9, 10, 13

Klaar? Maak de Oefentoets ter voorbereiding op je toets

Begrippenlijst

Perestrojka: Nieuwe politiek om de economie van de Sovjet-Unie te hervormen.

Glasnost: Nieuwe politiek van openheid waardoor de burgers in de Sovjet-Unie de mogelijkheid kregen om kritiek op het communistische bestuur te uiten.

Wapenwedloop: Denkbeeldige wedstrijd tussen het Oostblok en Westblok waarbij partijen steeds meer en krachtiger (kern)wapens ontwikkelden om zich veiliger te voelen en de andere partij af te schrikken.

Antwoord op de deelvraag: Wat waren de oorzaken van de ineenstorting van het communistische Oostblok en hoe zorgde dit voor het einde van de Koude Oorlog? 

In 1985 was het voor de nieuwe partijleider van de Sovjet-Unie duidelijk dat zijn land op een dood spoor terecht was gekomen. De strijd met de Verenigde Staten kon niet langer volgehouden worden. Gorbatsjov koos ervoor om het roer rigoureus om te gooien. Hij concentreerde zich op binnenlandse politieke en economische hervormingen. Dit hield in dat de Sovjet-Unie zich niet langer met allerlei buitenlandse kwesties zou gaan bezighouden. De leiders van de Oostbloklanden moesten hun eigen boontjes doppen. Al na een paar jaar was duidelijk dat ze dit niet konden. De val van de Berlijnse Muur (november 1989) was daarvan de meest duidelijke uiting. In het tijdsbestek van een paar jaar vonden overal in Oost-Europa omwentelingen plaats. Ook de Sovjet-Unie viel in 1991 definitief uiteen. De rol van de rompstaat Rusland werd tot bescheiden proporties teruggebracht. Hiermee verdween ook de mondiale spanning tussen de twee rivaliserende grootmachten.