Observaties en afwijkingen van de Huid

• Anatomie
• MBO
• Studiejaar 1

Observaties en afwijkingen van de Huid

Na afloop van het onderwijs kan de student

1. Door middel van signaleren en observeren veranderingen in structuur en kleur van de huid herkennen en deze veranderingen met bijpassende terminologie beschrijven.
   
2. Benoemen wat er bedoeld wordt met van cyanose, icterus, vlekken, uitslag, pustel, blaasje (vesikel), krabeffect, intertrigo, decubitus en wat de therapie inhoudt.
   

Observeren van de huid

Waar?

Wat?

Hoe?

Observatie van de huid

• Droog 
• Vet 
• Geïrriteerd
• Kleur
• Klam

OVERMATIG TRANSPIREREN

ERNSIGE ZWAKTE

DREIGENDE SHOCKTOESTAND

roodheid

Wat zie je en wat zou een reden kunnen zijn?

BLOEDVATEN VERWIJDEN

WARMTE VRIJ

ALLERGISCHE REACTIE

VERBRANDING

ONTSTEKINGSREACTIE

bleekheid

Deze dame ziet bleek. Wat kunnen hiervan redenen zijn?

BLOEDVATEN VERNAUWEN

BIJ KOUDE

BIJ FLAUWVALLEN

BIJ ERNSTIG BLOEDVERLIES EN SHOCK

TEKORT AAN HEMOGLOBINE IN DE RODE BLOEDCELLEN

BIJ BLOEDARMOEDE OF ANEMIE

Cyanose

te kort aan zuurstof in rode bloedcellen. 

Links: perifere cyanose: Aan de uiteinden van het lichaam

Rechts is centrale cyanose

Geelzucht

GELE VERKLEURING DOOR OPHOPING VAN BILIRUBINE IN HET BLOED

Oedeem

Informatie goedgekeurd door Drs. MPH H. Vrij-Mazee

4.3 uit 5 - 36 beoordelingen

In het kort:

Oedeem is een ophoping van vocht in een bepaald lichaamsdeel. Hierdoor zwelt het lichaamsdeel op. 

Oedeem komt vooral voor in de enkels, voeten, benen en longen.

Oorzaken van oedeem kunnen zijn: hartfalen, nierziekten of een verstopte ader. 

Bij oedeem blijft er een putje achter nadat je op een gezwollen plek hebt gedrukt. 

Bekende symptomen van oedeem in de longen zijn kortademigheid en hoesten, vooral bij plat liggen. 

Voldoende bewegen en niet te zout eten kunnen helpen om oedeem te voorkomen.

Plastabletten of steun- en compressiekousen kunnen helpen om het vochtoverschot af te voeren.

Wat is oedeem?

Oedeem is een vochtophoping op plaatsen in het lichaam waar vocht normaal niet of nauwelijks aanwezig is. Dit ontstaat doordat het vocht op bepaalde plaatsen niet kan worden afgevoerd via de bloedsomloop. Oedeem komt vaak voor in de benen, voeten, enkels en longen (longoedeem). Je kunt oedeem herkennen doordat er een putje in de huid blijft staan als je met je vinger op de zwelling drukt. 

Oedeem kan onschuldig zijn, maar het kan ook wijzen op een ernstige, onderliggende aandoening, zoals hartfalen of nierfalen.

Symptomen van oedeem

Oedeem is te herkennen aan de volgende symptomen:

Vochtophoping in de enkels, voeten, benen of armen.

Een gespannen gevoel op de plek van de zwelling.

Opgezwollen ogen.

Benauwdheid. 

Sneller moe zijn. 

Kortademigheid bij inspanning of bij plat liggen (‘s nachts).

Binnen een paar dagen één of twee kilogram aankomen.

Twijfel je of je oedeem hebt? Ga dan naar de symptomenchecker. 

Symptomenchecker

Oorzaken van oedeem

Het vasthouden van vocht kan veroorzaakt worden door:

Een ongeval, operatie of bestraling. 

Overgewicht. 

Een verstopte ader (bijvoorbeeld door trombose).

Beschadiging of blokkade van lymfevaten (lymfoedeem).

Beschadigde bloedvaten (angio oedeem).

Hartfalen. Een verminderde pompfunctie van het hart zorgt ervoor dat het bloed en lichaamsvocht minder goed door de aderen kunnen worden afgevoerd. 

Nierziekten. Nieren regelen de vochthuishouding van het lichaam. Het niet goed functioneren van de nieren kan zorgen voor vochtophopingen.  

Leveraandoeningen. 

Diagnose van oedeem

Blijft er een putje achter in je huid, wanneer je hard drukt op de vochtophoping? In dat geval kun je ervan uit gaan dat je last hebt van oedeem. Laat je liever door een expert controleren of je oedeem hebt? Je huisarts kan vrij eenvoudig op basis van je klachten en je medische geschiedenis vaststellen of je oedeem hebt. 

De huisarts kan je eventueel doorverwijzen naar het ziekenhuis om de onderliggende oorzaak van oedeem te achterhalen. 

Behandeling van oedeem

De behandeling van oedeem hangt af van de precieze oorzaak. Daarnaast kan de huisarts plaspillen voorschrijven. Deze medicijnen zorgen ervoor dat je nieren meer zout uitscheiden, waardoor je vaker moet plassen en je dus meer vocht kwijtraakt.

Wat kun je zelf doen tegen oedeem?

Heb je last van oedeem? Het vasthouden van vocht kun je verminderen door:

Zuinig te zijn met zout eten. Hierdoor houd je minder vocht vast en daalt je bloeddruk.

Voldoende te bewegen. Bewegen stimuleert de doorbloeding, waardoor je lichaam minder vocht vasthoudt. 

Warm en koud water af te wisselen tijdens het douchen, nadat je hebt gewandeld, gefietst of gesport. Dit bevordert de doorbloeding.

Steun- of compressiekousen te dragen. Deze kousen helpen de kuitspieren bij het terugpompen van bloed naar het hart. 

Huiduitslag

Vlekken- uitslag

Pustel

Blaasje - Vesikel

Krabeffect

Intertrigo

Decubitus

Zweer - Ulcus

Je krijgt hierna afbeeldingen van huiduitslag. Wat zie je?

Wat kunnen oorzaken zijn van jeuk?

1. Pustel
2. Vesikel
3. Ulcus
4. Abces

1. Wijnvlek
2. Blauwe vlek
3. Impetigo
4. Pigment vlek

1. Ulcus
2. Krabeffect
3. Pustel
4. Blaar

1. Schurft
2. Waterpokken
3. Korstvorming
4. Blaarvorming

korstvorming vaak bij ouderen

Actinische keratose is een ruw plekje op uw huid, zoals op uw gezicht.

Het komt door schade aan de huid door zonlicht.

De huisarts kan een plekje behandelen met stikstof.

Behandelen met een speciale crème kan ook, vooral als u meer grotere plekjes heeft.

Controleer uw huid om de 3 maanden.

Ga naar uw huisarts als het plekje terugkomt. En als u nieuwe plekjes krijgt of als een plekje verandert.

Actinische keratosen zijn ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. Deze plekjes ontstaan op delen van uw lichaam die aan (zon)licht zijn blootgesteld, vooral in het gezicht en op de bovenkant van uw hand. De kleur van de plekjes varieert van huidkleurig tot rood of bruin.

Actinische keratosen zijn ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. Deze plekjes ontstaan op delen van uw lichaam die aan (zon)licht zijn blootgesteld, vooral in het gezicht en op de bovenkant van uw hand. De kleur van de plekjes varieert van huidkleurig tot rood of bruin.

Actinische keratose is te beschouwen als een chronisch effect van (teveel) UV-straling/ zonlicht. Het wordt beschouwd als voorstadium van huidkanker. We raden u aan om deze huidafwijkingen te behandelen vóórdat ze kwaadaardig worden.

Bij wie komt actinische keratose voor?

De afwijking wordt vooral op oudere leeftijd gezien. Vooral mensen met een blanke huidtype (blond haar en blauwe ogen) zijn hiervoor extra kwetsbaar. Geschat wordt dat bij het toenemen van de leeftijd tot 80% van deze groep mensen een actinische keratose zullen ontwikkelen. Ook op jongere leeftijd worden deze afwijkingen al gezien. Dit heeft mogelijk te maken met veranderde vrijetijdsbesteding, door zonvakanties en zonnebanken. Andere risicogroepen zijn mensen die lang in de tropen hebben gewoond, en personen die langdurig afweerremmende medicijnen (w.o. cytostatica) gebruiken.

Actinische keratose is een voorloper van huidkanker!

Actinische keratose is te beschouwen als een chronisch effect van (teveel) ultraviolette (=UV) straling en wordt beschouwd als voorstadium van huidkanker (type plaveiselcelcarcinoom). Het algemene advies is om deze huidafwijkingen te behandelen vóórdat ze kwaadaardig worden.

Hoe ontstaat actinische keratose ?

Actinische keratose wordt beschouwd als één van de lange termijn schadelijke effecten van UV-straling op de huid. Een voorbeeld van een korte termijn schadelijke effect van de zon is zonverbranding.De overige lange termijn gevolgen zijn onder andere, vroege veroudering (leerachtige huid), rimpeling en pigmentvlekken. Het verband tussen het ontstaan van actinische keratose, huidtype en (langdurige) UV-straling is onomstreden ! Hoe blanker de huid, hoe ouder de leeftijd des te meer kans men heeft op het ontwikkelen van deze huidafwijking. U hoeft dus geen zonaanbidder (d.w.z. zonnebakken) te zijn (geweest) om de aandoening te krijgen.

Hoe ziet actinische keratose eruit ?

Het betreft hier kleine, veelal ruw aanvoelende verhoornde plekjes van de huid. De kleur varieert van huidkleurig tot rood en geel-bruin. Ook hebben de plekjes de neiging om gemakkelijk te bloeden, vooral na schuren of wrijven. Voorkeursplaatsen zijn de handruggen, de onderarmen, het gelaat en de schedelhuid. In het begin is de huidafwijking beter te voelen (als ruw plekje) dan te zien. Soms zijn ze licht pijnlijk bij aanraking. De grootte kan wisselen van enkele millimeters tot enkele centimeters. Na verloop van jaren kan er in deze plekjes huidkanker ontstaan. Vaak zijn er meerdere plekjes aanwezig en zijn er aan de huid andere tekenen van langdurige zonlichtblootstelling te zien, zoals vlekkige verkleuringen, rimpels en dunner worden van de huid. Een bijzondere vorm is de actinische keratose aan de lippen, de zogenaamde “cheilitis actinica”. Ook deze vorm komt voornamelijk bij ouderen voor. We zien daarbij verhardingen, roodheid, schilfers, kloofjes en kleurveranderingen van de lippen.

1. Liprot
2. Mond en klauwzeer
3. Pustel
4. Zweer

afte

Wat is de oorzaak van aften?

Vaak steken ze de kop op bij een verminderde lichamelijke weerstand, een slechte mondhygiëne, bij overgevoeligheid voor bepaalde voedingsmiddelen of stress. Ze kunnen ontstaan door bijten op de tong of de binnenkant van de wang of bij het eten van heet voedsel.

Aften zijn grijswitte plekjes in de mond.

Wat zijn aften?

Aften zijn kleine grijswitte plekjes met een rode rand. Ze zitten in de mond. Meestal op 1 of meer van deze plekken:

aan de binnenkant van uw wangen

op uw lippen

op uw tong

op uw tandvlees

op uw gehemelte

De aften doen vaak pijn. Tijdens eten en drinken kan de pijn erger worden.

Ongeveer 1 op de 5 mensen heeft wel eens aften. Boven de 40 jaar komen aften minder voor.

Waardoor ontstaan aften?

De oorzaak van aften is niet bekend. We denken dat ze makkelijker ontstaan bij 1 of meer van deze dingen:

kleine wondjes in uw mond, bijvoorbeeld door:

bijten op uw wang

tandenpoetsen of flossen

een kunstgebit dat niet goed past

droge mond

stress

veranderingen in hormonen, bijvoorbeeld door ongesteld zijn of zwanger zijn

erfelijke aanleg: dit betekent dat veel mensen in uw familie aften hebben

heel soms bij te weinig ijzer, vitamine B12, of foliumzuur in uw bloed.

heel soms zijn aften een bijwerking van medicijnen

Bijvoorbeeld van sterke pijnstillers (fentanyl) of medicijnen bij kanker.

Er is geen bewijs dat deze dingen aften veroorzaken.

Kunnen aften kwaad?

Aften zijn niet gevaarlijk.

Ze zijn ook niet besmettelijk.

Wat kunt u zelf doen bij aften?

Heeft u weinig last van de aften? Dan hoeft u niets te doen. Aften gaan vanzelf weg binnen 14 dagen.

Heeft u er wel veel last van? Sommige dingen kunnen de pijn erger maken. Probeer of de volgende adviezen u helpen:

Eet geen pittig gekruid eten.

Eet geen hard eten of eten met scherpe randjes, zoals toast.

Kauw voorzichtig.

Drink geen zure dranken, zoals frisdranken en sinaasappelsap.

Raak de aften niet aan met uw tong, vingers of tandenborstel.

Poets uw tanden voorzichtig met een zachte, niet versleten borstel. Dan beschadigt u de aften niet.

Een tandenborstel is goed als de haren recht omhoog staan. Als de haren naar de zijkant staan, is de tandenborstel versleten. De haren kunnen dan beschadigingen geven in de mond.

Welke medicijnen helpen bij aften?

Heeft u veel pijn? Of gaat eten en drinken bijna niet? U kunt mondgel met lidocaïne op de aften smeren.

Dit is te koop bij de apotheek. Het vermindert de pijn. U gebruikt het zo:

Doe een klein beetje mondgel op een wattenstaafje. Smeer het met het wattenstaafje precies op de aft.

Doe dit bijvoorbeeld voor het slapen. Of vlak voordat u gaat eten.

Het eten is dan minder pijnlijk.

De gel werkt vaak binnen een paar seconden. Het blijft een uur werken.

Gebruik de gel maximaal 8 keer per dag.

De volgende medicijnen raden artsen niet aan bij aften: mondspoeling of crème met chloorhexidine, hormonen of antibiotica.

Er is geen bewijs dat deze medicijnen werken. Deze medicijnen kunnen wel bijwerkingen geven, bijvoorbeeld verkleuring van uw tanden.

Hoe gaat het verder bij aften?

Aften genezen vanzelf binnen 14 dagen.

Aften kunnen weer terugkomen.

Ze doen vaak pijn.

Ze verdwijnen vanzelf binnen 14 dagen.

Mondgel met lidocaïne kan helpen:

bij veel pijn

bij problemen met eten of drinken

1. Decubitus
2. Smetten
3. Blaar
4. Puist

1. Schilferige huid
2. Korstvorming

Een schilferende huid ontstaat doordat de bovenste laag van de huid beschadigt is. Hierdoor houdt de huid vocht minder goed vast. Dit kan ervoor zorgen dat de huid uitdroogt en gaat schilferen. Een schilferende huid kan komen door bijvoorbeeld een allergie, eczeem, acne of een infectie.

Oorzaken

Voor een schilferige huid kunnen allerlei oorzaken zijn. Het kan een allergie zijn, een infectie, eczeem, etc.

Maar vaak is de oorzaak ook veel eenvoudiger. En is de oplossing ook niet ingewikkeld. Hieronder kijken we vooral naar de oorzaken die het vaakst voorkomen. Met tips om die te voorkomen.

Bij alle oorzaken gebeurt min of meer hetzelfde: de bovenste lagen van je huid raken beschadigd, waardoor ze vocht niet meer goed vasthouden. Dat zorgt ervoor dat de huid uitdroogt, met onder andere schilfers als gevolg.

Hoe raakt de huid dan beschadigd? Veelvoorkomende oorzaken zijn:

Alcohol

Alcohol droogt de huid uit. Dus kun je daarna last krijgen van velletjes. Dit kun je natuurlijk oplossen door minder of helemaal niet meer te drinken.

Allergie

Er zijn talloze allergieën die zorgen voor een droge, geïrriteerde en schilferige huid.

Douchen

Heb je vaak last van een schilferige huid na douchen? Probeer dan minder lang en minder heet te douchen. Én met minder zeep te wassen.

Eczeem

Heb je last van eczeem? Dan is dat hoogstwaarschijnlijk de hoofdoorzaak van je schilfers. Je hebt baat bij een goede zalf (zie hieronder).

Gips

Komt je arm of been net uit het gips, en is de huid daaronder droog en schilferig geworden? Dat is normaal. Zorg dat je je huid goed verzorgt (zie hieronder).

Make-up

Make-up en foundation zijn bekende veroorzakers van een droge huid en dus schilfers. Daarom is het zo belangrijk dat je je huid eerst goed reinigt en hydrateert vóórdat je make-up aanbrengt.

Medicijnen

Een schilferige huid komt soms door medicijnen. Gebruik je bepaalde medicijnen? Kijk dan in de bijsluiter of dit inderdaad een bekende bijwerking is.

Operatie

Is jouw schilferige huid gekomen na een operatie? Meld dit dan sowieso bij je arts. Hij/zij zal vertellen wat je daaraan kunt doen.

Peeling

Heb je onlangs een peeling gedaan, en daarna een schilferige huid gekregen? Dat gebeurt vaak, ongeveer een week na de behandeling. Meestal is dit snel voorbij.

Scheren

Heb je steeds last van een schilferige huid na scheren? Dat kan komen doordat je mesje bot en/of vies is. Vervang dat dus regelmatig. Zorg ook dat je niet tegen de haartjes in scheert. Gebruik daarnaast een goede crème ná het scheren (zie ook hieronder).

Stress

Kun je een schilferige huid krijgen door stress? Jazeker, dat kan. Want aanhoudende stress put de vochtreserves van je huid uit. En dat kan leiden tot uitdroging.

Winter

Veel mensen krijgen in de winter last van een droge huid met schilfers. Dit heeft te maken met kou, wind en droge lucht. Ook de verwarming in huis helpt niet. Smeren met een goede crème helpt in deze periode (zie hieronder).

Zonnen

Veel mensen krijgen een schilferige huid na zonnen. Smeer je daarom altijd heel goed in. En blijf niet te lang in de zon.

Zwanger

Heb je plotseling last van schilfers gekregen tijdens je zwangerschap? Dat komt door je veranderende hormonen. Vooral in je gezicht kun je hier last van krijgen.

Schilferige huid: symptomen, oorzaken en oplossingen

Heb je (vaak) last van een schilferige huid? Of zie je schilfers bij je (pasgeboren) baby? Gelukkig kun je er eenvoudig iets aan doen.

In dit artikel kijken we naar de symptomen, oorzaken én oplossingen. Zo kom je niet meer voor verrassingen te staan, en kun je er gericht iets aan doen.

Inhoudsopgave:

Symptomen

Waar komen schilfers het meeste voor?

Oorzaken

Oplossingen

Symptomen

Een schrale, schilferige huid gaat (vaak) gepaard met de volgende symptomen:

Droge huid

Rode huid

Witte huid

Gevoelige huid

Branderige huid

Jeuk

Puistjes

Schilfers ontstaan doordat je huid uitgedroogd is. Dus logisch dat een droge huid één van de kenmerken is.

Als je huid ook rood is, is de kans groot dat je symptomen door eczeem veroorzaakt worden. Als je je huid ‘wit’ vindt, zijn dat waarschijnlijk de schilfers zelf.

Een schilferige huid is vaak ook gevoelig en/of branderig. Dat zijn ook tekenen van een droge huid.

1. Blaar
2. Wond
3. Vlek
4. Zweer

Behandeling van een open been (ulcus cruris)

Ulcus betekent wond en cruris betekent scheenbeen. Een ulcus cruris is een wond aan het (onder-)been die zonder behandeling slecht geneest. De wond kan open, vochtig of juist korstig zijn. Ook de kleur en grootte van de wond kunnen verschillen.

Hoe ontstaat een open been?

Een open been ontstaat meestal door een stoornis in de bloedsomloop. De oorzaak ligt veelal in een probleem met de bloedafvoer, soms heeft het te maken met de bloedtoevoer. De stoornis is vaak al langere tijd in het lichaam aanwezig voordat een wond ontstaat.

Bij een normale bloedsomloop wordt het zuurstofrijke bloed door de slagaders aangevoerd. Via steeds kleiner wordende bloedvaten komt het aan bij de spieren, de huid en andere weefsels die bloed nodig hebben. Daar geeft het bloed zuurstof en voedingsstoffen af. Vervolgens neemt het afvalstoffen op en stroomt het terug naar het hart en de longen.

Vanuit de benen moet het bloed, tegen de zwaartekracht in, omhoog richting het hart. Bij een gezonde bloedsomloop werkt dat automatisch door de ‘kuitspierpomp’. Bij het lopen knijpen de kuitspieren het bloed omhoog door de aders; in de aders zitten klepjes waardoor het bloed niet kan terugstromen. Bij veel open been patiënten functioneert dit mechanisme niet goed waardoor vochtophoping(-en) (oedeem) ontstaat. Als gevolg daarvan voelt het been zwaar aan. De huid kan gaan verkleuren en uiteindelijk opengaan.

Oorzaken

Een open been kan ontstaan door verschillende oorzaken, die soms in combinatie met elkaar voorkomen.

Aderproblemen (veneuze insufficiëntie) Bij aderproblemen wordt het bloed niet goed door de aders gestuurd. Hierdoor hoopt vocht zich op in de weefsels in de voet en het onderbeen. De huid gaat strak staan en wordt kwetsbaar door slechte doorbloeding. De drie meest voorkomende oorzaken van aderproblemen zijn:

Spataders

Spataders (varices) zijn aders die wijder zijn geworden waardoor de kleppen in de beenaders niet goed meer sluiten. Spataders kunnen verergeren door bijvoorbeeld een staand beroep, overgewicht of hormonale factoren (bijvoorbeeld bij zwangerschap). Mensen met spataders hebben daar vaak erfelijke aanleg voor. 

Trombose

Trombose is een bloedstolsel dat zich heeft vastgezet in een ader. Bloedstolsels kunnen een ader tijdelijk helemaal afsluiten (trombosebeen). Hierdoor kunnen de kleppen in de aders van de kuit beschadigd raken. De kleppen sluiten niet meer en bloed kan weer naar beneden stromen.

Onvoldoende werking van de kuitspieren

Bij mensen die hun kuiten te weinig gebruiken, bijvoorbeeld rolstoelafhankelijken of mensen met een staand beroep, kan de werking van de kuitspieren afnemen. Hierdoor kan het voorkomen dat het bloed minder goed naar het hart wordt gepompt.

Slagaderproblemen (arteriële insufficiëntie)

Soms zijn de slagaders (arteriën) vernauwd waardoor een probleem ontstaat in de bloedaanvoer. De weefsels krijgen te weinig zuurstof en voedingsstoffen uit het bloed. Wonden die hierdoor ontstaan, meestal aan tenen, voeten en de voor- of buitenzijde van het onderbeen, kunnen erg pijnlijk zijn. Deze wonden zijn vaak moeilijk te genezen. Patiënten met deze vorm van open been hebben de ervaring dat ze minder last van het been hebben als ze het onderbeen naar beneden laten hangen. Bij het lopen krijgen ze vaak pijn in de benen. Na een moment van rust verdwijnen deze ‘etalagebenen’ meestal weer. 

Problemen in de haarvaatjes van de huid

Haarvaatjes worden onder andere aangetast door roken, suikerziekte en een langdurig hoge bloeddruk. De doorbloeding van de huid is minder goed als de haarvaatjes (de kleinste bloedvaten) beschadigd zijn.

Gecombineerde oorzaken Sommige mensen hebben meerdere oorzaken voor een open been (zoals suikerziekte en langdurig bestaande hoge bloeddruk) en kunnen dan ook een combinatie van klachten hebben. Deze wonden zijn over het algemeen lastiger te genezen dan wonden met een enkele oorzaak.

De behandeling van een open been

In het ziekenhuis wordt u onderzocht door de arts. Er wordt een wondbehandelplan opgesteld en meestal wordt uw been ook direct gezwachteld. Doel van het zwachtelen is het verhogen van de druk op uw onderbeen. Als u vervolgens uw kuitspier aanspant, wordt de druk op de bloedvaten in uw been groter waardoor bloed beter terugstroomt naar het hart.

Als een open been wordt veroorzaakt door een aderprobleem, bestaat de behandeling uit specifieke wondverzorging en zwachtelen (ambulante compressie therapie). Als een open been wordt veroorzaakt door een slagaderprobleem of een probleem van de haarvaatjes, bestaat de behandeling uit wondverzorging. U wordt niet of zeer mild ingezwachteld om te voorkomen dat de bloedaanvoer nog verder vermindert.

1. Pustel
2. Vlekken
3. Blaar
4. Korstvorming

Smetten - Intertrigo

Vochtige omgeving

2 huidlagen

Oorzaak?

Doorliggen - Decubitus

HUIDDEFECT WAT ONTSTAAT DOOR LANGDURIGE DRUK OF WRIJVING VAN DE HUID

Krabeffecten

Oorzaken?

Jeuk leidt tot krabben en krabben op zich leidt weer tot huidafwijkingen zoals krabeffecten, roodheid, bultjes, wondjes en ook verhardingen.

Eigenlijk is jeuk een verdedigingsmechanisme. Een kriebelend of jeukend gevoel op de huid zorgt ervoor dat we bijvoorbeeld een vlo of parasiet van onze huid afhalen. Dit geldt ook voor iets wat een allergische reactie of irritatie kan veroorzaken.

Wat moet je doen als je jeuk hebt?

Wat kunt u zelf doen bij jeuk?

Niet te vaak, niet te lang en niet te heet te douchen of te baden. ...

Gebruik geen of weinig zeep.

Na het wassen de huid voorzichtig droogdeppen en daarna met een vette neutrale crème insmeren. ...

Zorg dat u voldoende drinkt (tenminste anderhalve liter per dag).

PRURITUS (JEUK) EN PRURIGO home ICD10: L29.9

Pruritis (jeuk) kan voorkomen zonder dat er huidafwijkingen zijn (pruritus sine materia) of in het kader van huidafwijkingen (pruritus cum materia). Bij veelvuldig krabben ontstaan uiteraard op den duur wel afwijkingen (krabeffecten, lichenificatie, papels, excoriaties). Pruritus komt voor bij een aantal dermatosen zoals constitutioneel eczeem, dermatitis herpetiformis, epizoönosen, geneesmiddelenreacties, lichen ruber planus, urticaria. Gegeneraliseerde pruritus wordt ook gezien bij interne aandoeningen (ezelsbruggetje: HUIDPASTA: Hodgkin, Uremie, Icterus, Diabetes, Psychogeen, Anemie, Senilitas, Toxicodermie, Ancylostoma).

Prurigo is de term die gebruikt word voor een jeukende papuleuze dermatose.

Jeuk oftewel pruritus is een als hinderlijk ervaren sensatie, die kan worden opgewekt door lichte mechanische prikkeling van de huid of door het vrijkomen van bepaalde mediatoren, zoals histamine. De incidentie (aantal nieuwe gevallen per jaar) van pruritus in de Nederlandse huisartspraktijk ligt volgens recente cijfers rond de 5.3 per 1000 patiënten (man-vrouw ratio 1: 1.7).1 De oorzaak blijft soms duister. Jeuk kan zo hinderlijk zijn dat het lijdt tot slapeloosheid, depressie, agressie, of suïcide-neigingen. De enige remedie is voor sommige patiënten het tot bloedens toe open krabben van de huid, waarna de pijnprikkels voorkomen dat de jeukprikkels aankomen. Jeuk kan worden veroorzaakt door prikkeling van de vrije zenuwuiteinden in de epidermis door een factor die gelegen is in de huid. De jeuksensatie kan ook worden gevoeld door activatie van zenuwvezels op een hoger niveau (neuropathische jeuk) zonder dat er sprake is van een huidaandoening. En de jeuksensatie kan ontstaan door een storing centraal in het zenuwstelsel. Bij prikkeling van zenuwvezels kan naast jeuk kan ook een branderig gevoel ontstaan (zie onder branderige huid en onder paresthesie), of pijn (zie onder pijnlijke huid).

In het algemeen wordt pruritus onderverdeeld in pruritus sine materia, jeuk en krabeffecten zonder aanwezigheid van specifieke dermatologische afwijkingen die de jeuk kunnen verklaren, en pruritus cum materia, jeuk in het kader van specifieke dermatosen (b.v. jeuk bij scabies of constitutioneel eczeem). Een andere indeling is die in gelokaliseerde pruritus (b.v. pruritus ani) en gegeneraliseerde pruritus (b.v. uremische pruritus). Daarnaast is er de onduidelijk gedefinieerde term prurigo, die vaak gereserveerd wordt voor dermatosen waarbij de jeuk geconcentreerd is in papuleuze lesies, zoals bij prurigo infantum (strophulus), een acute overgevoeligheidsreactie op insektenbeten. De term prurigo wordt ook gebruikt voor enkele klinische entiteiten, zoals prurigo gestationis en prurigo nodularis.

PRURITUS SINE MATERIA

Het geïsoleerd voorkomen van jeuk, zonder dat aan de huid iets bijzonders te zien is (m.u.v. krabeffecten), kan een symptoom zijn van een interne ziekte. Het is belangrijk om zorgvuldig de huid te inspecteren om oorzaken zoals een lichte vorm van atopisch eczeem, een droge huid, of onder crustae verborgen scabiesgangetjes niet over het hoofd te zien. Tabel I geeft een overzicht van oorzaken van pruritus sine materia. Meestal geven deze afwijkingen gegeneraliseerde pruritus, soms met enige voorkeur voor extremiteiten en de rug. Daarnaast zijn er niet-specifieke factoren die jeuk kunnen veroorzaken of verergeren, zoals temperatuurswisselingen, vasodilatatie, zweten, irritatie door textielvezels of minerale wol (glaswol).

Uit recente studies blijkt dat bij diabetes jeuk toch niet vaker voorkomt dan in de gewone populatie. Bij diabetes komt wel vaker gelokaliseerde pruritus voor, waarbij Candida-overgroei een rol speelt, zoals pruritus ani, en met name pruritus vulvae.

Aanpak van een patiënt met jeuk

De ideale behandeling van jeuk bestaat uit het opsporen en zomogelijk elimineren van oorzakelijke factoren. Tot het onderzoek hoort ook lichamelijk onderzoek, met aandacht voor lymfeklieren. Geneesmiddelen zijn een frequente oorzaak. Een verhoogd aantal totaal eosinofielen, dalend na staken van het verdachte middel, kan deze diagnose ondersteunen. Het is zinvol om een aantal interne afwijkingen uit te sluiten d.m.v. beperkt laboratoriumonderzoek (CRP of bezinking, haemoglobine, totaal leukocyten plus differentiatie, totaal eosinofielen, totaal ijzer, nierfunctie, leverenzymen, totaal bilirubine en glucose). Zonodig controleert men ook de schildklierfunctie (TSH). Bij recent bezoek aan de Tropen is onderzoek op parasieten zinvol. De overige in tabel 1 genoemde oorzaken zijn te zeldzaam om screenend onderzoek te rechtvaardigen. Indien verhelpen van een oorzaak niet mogelijk is, dan probeert men de jeukprikkel te verminderen door het voorschrijven van lokale of systemische antipruriginosa.

ZIe ook het stroomdiagram voor de aanpak van een patiënt met chronische jeuk dat gemaakt is door Patrick Kemperman (gepresenteerd tijdens de Dermatologendagen op 7 oktober 2021).

Lokale antipruriginosa

Acute plaatselijke jeuk kan verlicht worden door afkoeling met koude natte compressen of ijs. Het jeukstillende effect van unguentum leniens FNA en van schudsels zoals lotio alba FNA, spiritueus schudsel FNA, en calamine lotion FNA berust eveneens op afkoeling door verdamping van water of alcohol. Aan schudsels, maar ook aan diverse indifferente crème- , gel- en zalfbases kunnen jeukstillende bestanddelen worden toegevoegd zoals menthol (0.5-2%). Het Nederlandse FNA kent standaard receptuur voor diverse menthol preparaten (levomenthol 1% in carbomeerwatergel FNA, levomenthol-lidocaïnegel FNA, levomenthol 1% in lanettecrème I FNA, levomenthol 1% in zinkoxideschudsel, alcoholisch FNA, mentholcrème 0.5%, mentholcrème 2%, mentholstrooipoeder 2%). Omdat schudsels onpraktisch zijn in het gebruik gaat de voorkeur uit naar het verwerken van 1-2% menthol in een crème of gel. Fenolhoudende preparaten (Calaminelotion) moeten worden afgeraden bij grote of beschadigde huidoppervlakten vanwege het gevaar van resorptie. Het gebruik van kamfer is achterhaald. Capsaïcine crème 0.025% of 0.075% FNA is soms wel effectief. Uitwendige antihistaminica zoals Azaron (tripelennamine) worden vanwege de kans op sensibilisatie niet aanbevolen. Dit geldt in het algemeen ook voor lokale anaesthetica, maar bij gebruik van lidocaïne (lidocaïnezalf, xylocaïne zalf, lidocaïne vaselinecrème FNA) of pramocaïne (pramocaïne 1% en zinkoxide 10% in hydrofobe crème) valt de kans op sensibilisatie in de praktijk mee. Lokale anaesthetica worden vooral gebruikt bij gelokaliseerde jeuk zoals pruritus ani. Ook teerzalven en bufexamac zalf of crème hebben jeuk-dempende eigenschappen.

Corticosteroïden hebben een goed antipruritisch effect, maar zijn minder geschikt voor de lange termijnbehandeling van pruritus sine materia.

Orale antipruriginosa

Antihistaminica zijn effectief bij histamine-gemedieerde jeuk, zoals bij urticaria. Niet-sederende antihistaminica hebben dan de voorkeur. Bij sommige patiënten kan het echter juist beter zijn om een van de oudere antihistaminica te geven met anxiolytische of centraal dempende (sederende) nevenwerkingen, zoals hydroxyzine.

Vragen?