7.2 Afleiding en samenstelling

• Nederlands
• Middelbare school
• havo, vwo
• Leerjaar 2

Spelling

Afleiding & samenstelling

Leerdoelen

Aan het eind van deze les...

• weet je wat samenstellingen en afleidingen zijn.

• kun je herkennen en uitleggen wat het verschil is tussen een afleiding en een samenstelling.

• kun je met gegeven grondwoorden samenstellingen en afleidingen maken.

• kun je bij het schrijven van een tekst op de juiste manier samenstellingen en afleidingen schrijven.

Samenstelling

• Alle delen (twee of meer) kunnen zelfstandig voorkomen.

• Vaak twee zelfstandignaamwoorden.

• Soms ook een combinatie van zelfstandignaamwoord met een bijvoeglijknaamwoord, telwoord, werkwoord of afkorting

Afleiding

• Woord waarvan niet alle delen zelfstandig kunnen voorkomen.
  
  
• Verkleinwoorden, meervouden en werkwoordsvervoegingen zijn voorbeelden van afleidingen.

• Een grondwoord vormt de basis en daaraan zijn voor- en/of achtervoegsels toegevoegd.

Verbind de grondwoorden met het passende voor- of achtervoegsel

a

her

vol

on

aller

liefde

kennen

beste

eerlijk

sociaal

Welke samenstellingen kun je maken met het woord 'regen'?

1. boom
2. boog
3. jas
4. scherm

Zet de woorden in de juiste groep.

Afleiding

Samenstelling

cadeaupapier

afwasmachine

vreemdeling

boswachter

ongeduldig

knapperd

Oefening

De volgende woorden komen uit advertenties en productbeschrijvingen in winkels. Wat is volgens jou het verschil in betekenis tussen de samenstelling en de los geschreven woorden?

steelpan – steel pan

> Een steelpan is een pan met een steel. Steel pan is een oproep om een pan te stelen.

een eersteklas leraar – een eersteklasleraar

Welke samenstelling
vormen de +
twee afbeeldingen?

knuffelkussen – knuffel kussen

Welke samenstelling
vormen de +
twee afbeeldingen?

bergthee – berg thee

Voorvoegsels

• Er bestaan veel woorden met be-, ge-, her-, on(t)-, ver-, wan-, en aarts- ervoor.
  
  
• Deze korte stukjes zijn voorvoegsels, je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

Voorvoegsels zet je altijd voor een woord, zoals het woord  zelf al aangeeft: voorvoegsel. Het gaat dus om het eerste deel van een woord.

Voorbeelden 

• gezang
• beantwoorden
• herzien
• ontcijferen
• vergeven
• wangedrag
• aartsrivaal 

Achtervoegsels

• Er zijn veel woorden met -heid, -lijk, -ing, -ig, -er, -erd, -aar, -aard, -baar, -rik of -isch erachter. 
• 
  
• Deze korte stukjes zijn achtervoegsels.
  
  
• je schrijft ze altijd op dezelfde manier. 

achtervoegsels zet je altijd achter een woord, zoals het woord zelf al aangeeft: achtervoegsels. Het gaat dus om het laatste deel van een woord.

Voorbeelden 

• blijheid
• duidelijk
• afdeling
• aardig
• aansteker
• eigenaar
• aaibaar
• fantastisch

Waarom?

• Door voor- en achtervoegsel verandert de betekenis van een woord.
  
  
• Kijk dus altijd goed in de zin wat er precies bedoeld wordt.
  
  
• Het einde van de film is prachtig.
• De docent kan eindeloos doorzeuren over mijn punt.

Wat is de betekenis van het voorvoegsel anti-?

1. zonder
2. opnieuw
3. tegen
4. verkeerd

Oefening

woorden maken

In de volgende dia's moet je zoveel mogelijk woorden opschrijven door een voor- of achtervoegsel toe te voegen.

Bijvoorbeeld: beleefd

- onbeleefd -  onbeleefdheid - beleefdheid  -

vinden

liefde

Wat is de betekenis van het voorvoegsel wan-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

werken

Wat is de betekenis van het voorvoegsel mis-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. verkeerd

einde

Wat is de betekenis van het voorvoegsel ex-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. slecht

Wat is de betekenis van het voorvoegsel her-?

1. zonder
2. opnieuw
3. niet meer
4. niet

Oefening

woorden met achtervoegsels

In de volgende dia's moet je een woord opschrijven dat past bij de omschrijving. Dit is een woord met een achtervoegsel.

Bijvoorbeeld: te drinken - drinkbaar

uit te klappen

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
her, wan, hoop, kansen

te betalen

het verminderen

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
ont, ge, ploffen, zaag

dat wat overblijft

dat wat je gebakken hebt

kunnen werken

Maak de juiste combinaties van de
volgende voorvoegsels en woorden:
be, ver, kijken, branden

als van een dier

met heel veel begrip

Je leerde 

- afleidingen 

- samenstellingen

Maak 7.2 C & D