Woordenschat-H.4-Pleonasme/tautologie-havo3

• Nederlands
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 3

Wat moeten jullie straks kennen en kunnen?

Oftewel, wat is het doel van deze les?

Na deze les kun je pleonasmen en tautologieën herkennen,begrijpen en gebruiken.

Als je een eigenschap van een zaak of persoon nog eens uitdrukkelijk omschrijft door toevoeging van een ander woord, noem je dat een pleonasme: een ronde cirkel (een cirkel is altijd rond) of opnieuw herbouwen (‘herbouwen’ is al ‘opnieuw bouwen’). 

Let op: soms wordt een pleonasme gebruikt om een tekst te verfraaien, bijvoorbeeld in verwoestende wapens of goudgele boterbloemen en knalrode klaprozen, maar meestal is een pleonasme een stijlfout.

Veelvoorkomende uitdrukkingen, die eigenlijk pleonasmen zijn:

Grote reus

Gratis cadeau

Nog eens herhalen

Weer hervatten

Vieze stank

Een tautologie bestaat uit twee woorden van dezelfde woordsoort die hetzelfde betekenen: bedroefd en verdrietig. Combinaties als enkel en alleen, nooit ofte nimmer, schots en scheef zijn correct, omdat ze bewust gebruikt worden als stijlfiguur om ergens nadruk op te leggen.

Nog enkele voorbeelden van veel voorkomende, geaccepteerde tautologieën:

Never nooit (niet)

Pracht en praal

Vast en zeker 
éen en hetzelfde 

Leugen en bedrog

Een tautologie is een combinatie van woorden die hetzelfde uitdrukken. 

Het zijn twee woorden van dezelfde woordsoort, bijvoorbeeld twee bijvoeglijk naamwoorden, twee zelfstandig naamwoorden of twee bijwoorden. 

Tussen de woorden in staat meestal een voegwoord, zoals en of of. Je kunt hierbij denken aan verheugd en blij.

apps.noordhoff.nl

Waar zit precies het verschil bij een pleonasme en tautologie?

Het verschil zit hem dus in de woordsoorten. Bij een pleonasme is er sprake van twee verschillende woordsoorten, waarbij het ene woord iets uitdrukt wat al in het andere woord besloten ligt. Bij een tautologie wordt hetzelfde gezegd met twee verschillende woorden van dezelfde woordsoort.

 Het zijn dus allebei gevallen van ‘twee keer hetzelfde zeggen’. Als dat bewust en met een reden gebeurt, vallen pleonasmen en tautologieën onder de stijlfiguren. Als het overbodig is om twee keer hetzelfde uit te drukken, kun je van stijlfouten spreken.

Gebruik voor het maken van de opdrachten de theorie van blz.126 

Maken:

Woordenschat H. 4-blz.126

Startopdr.+ opdr. 1 t/m 5

Snel klaar? 

Je leest verder in je boek 

www.blooket.com

www.examenoverzicht.nl