Max Havelaar het boek deel 2

• Nederlands
• Middelbare school
• vwo
• Leerjaar 5

Max Havelaar

Max Havelaar

• Mutatuli: pseudoniem voor Eduard Douwes Dekker ((Amsterdam 3 maart 1820 - Nieder-Ingelheim 19 februari 1887)
• Ondertitel van het boek: Koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij
• Drie vertellers: Droogstoppel, Stern en Multatuli
• Een van de belangrijkste literaire werken voor de Nederlandse cultuur
• Nederlands-Indie 
• Raamvertelling

Waarom een roman?

Essay / krantenartikel leek meer voor de hand te liggen.

• Bereik van een groter publiek
• Grotere overtuigingskracht door fictie
• Moest wel de betrouwbaarheid van een essay hebben (zie laatste hoofstuk!)
  

Het boek heeft een bijzondere vorm

20 hoofdstukken

H.

Introductie Batavus Droogstoppel, een makelaar in koffie die met het plan rondloopt om een boek over koffie wil schrijven.

1

H.

Droogstoppel ontmoet een oude schoolkameraad: Max Havelaar (Sjaalman). 

2

H.

Sjaalman neemt contact op met Droogstoppel en biedt hem een pak manuscripten aan met het verzoek financieel borg te staan. Droogstoppel voelt er in principe niets voor, maar komt dan manuscripten over koffie tegen. Hij vraag zijn werknemer Ernest Stern om het boek voor hem te schrijven. Stern schrijft echter een roman over Max Havelaar, en niet een boek over koffie. 

3-4

H.

Introductie MH, begin van de Lebak-affaire: Havelaars benoeming, aankomst in Lebak, kennismaken met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden

5-8

H.

Droogstoppel is teleurgesteld in het deel dat Stern tot nu toe over MH heeft geschreven en voegt zelf iets toe waaronder een preek van een dominee en een betoog over de onnozelheid van poëzie. 

9-10

H.

Stern beschrijft de problemen van MH in Lebak

11-15

H.

Gaat eveneens over MH en vormt de inleiding op de geschiedenis van Saidjah en Adinda.

16

H.

De geschiedenis van Saidjah en Adinda: een kort verhaal dat Stern heeft gevonden in het pak van Sjaalman waarin MH de treurige geschiedenis vertelt van Saidjah en zijn geliefde Adinda, die een ellendig einde vinden door toedoen van zowel de inlandse hoofden als de Nederlandse overheid. 

17

H.

Stern beschrijft de crisis in de Lebakzaak. De laatste bladzijden van hoofdstuk 20 veranderen echter plots van een roman naar een beschouwing. 

18-20

H.

Multatuli treedt op als schrijver en verteller en stuurt zijn vorige vertellers, Droogstoppel en Stern, van het toneel. Hij spreekt de Nederlandse koning, Willem III, direct aan en wijst hem op het onrecht en haalt zijn doelen aan. 

20

Batavus Droogstoppel

Meerdere vertellers

Max Havelaar

Multatuli

Ernest Stern

Het boek heeft een bijzondere vorm

Waarom

Het verhaal over Lebak is eigenlijk vrij mager. Door het Droogstoppeldeel krijgt de roman wat meer gewicht: de lezer krijgt meer sympathie voor de figuur MH, omdat deze in alles het tegenovergestelde was van Droogstoppel. 

Het is ook een satire op de Hollandse kooplieden en verandert in een venijnige aanval op wat de Hollandse handelsgeest in Indonesië heeft aangericht. 

Samengevat H1 en 2

H1: introductie Batavus Droogstoppel die met plan rondloopt een boek over de koffiehandel te schrijven om te waarschuwen voor komende slechte tijden

H2: Droogstoppel ontmoet Max Havelaar (oude schoolkameraad)/ "Sjaalman"

 te schrijven

Samengevat 3 t/m 5

H3 t/m 4: Sjaalman neemt contact op met Droogstoppel en biedt hem een pak manuscripten aan. Droogstoppel ontdekt bruikbare stukken en vraagt Ernest Stern over de koffiehandel te schrijven. Geen studie maar roman over Max Havelaar! 

H5: Start verhaal Max Havelaars aankomst te Lebak 

Start bij Batavus Droogstoppel

• kleinburgerlijk, arrogant en uit op geld.
  
• Hij ziet de Indische bevolking als minderwaardig.
  
• Symbool van het Nederlandse kolonialisme: zielloos en een profiteur.
  

Hdst. 1-4, 9-10

Droogstoppel ontmoet in hoofdstuk 2 zijn oude schoolkameraad Max Havelaar (Sjaalman). In hoofdstuk 3 biedt Havelaar Droogstoppel een pak met manuscripten aan.

Lebak is een regentschap in de provincie Banten, op Java. 

Nederlands-Indië (nu: Indonesië)

In de 18de eeuw beheerste de VOC slechts een kuststrook van Java en de stad Batavia. In het binnenland had ze weinig te vertellen, want daar heersten lokale vorsten. Deze vorsten raakten in strijd met de nieuwe bestuurders nadat het nieuwe Koninkrijk der Nederlanden in 1816 het gezag over de gehele kolonie had gevestigd.

In 1949 werd Indonesië onafhankelijk. 

Het bestuur in Nederlands-Indië

Nederlandse gouverneur-generaal

Resident

(Javaanse of Soedanese) regent  en een (Nederlandse) assistent-resident

 Wedana of Demag (Districthoofd)                                      Controleur

In het boek: Raden Adhipatti Karta Nata Negara

In het boek: Slijmering

In het boek: Max Havelaar

Voorganger Slotering is onverwacht gestorven (door vergiftiging)

In het boek: Verbrugge

• Bestuur:
  
  naast - en ondergeschikt aan - het Nederlandse bestuur was er een inlands bestuur. De Nederlandse bestuurders hadden de Indische adel een zekere zelfstandigheid laten behouden. Voor deze adel moest de bevolking belasting betalen / herendiensten uitvoeren. 

• Cultuurstelsel
  
  I.p.v. pachtgeld moest de inheemse boerenbevolking voortaan een vijfde deel van hun grond gebruiken voor de teelt van exportproducten. Deze producten – indigo, suiker en koffie – werden in Europa verkocht door de Nederlandsche Handel-Maatschappij, die daarop forse winsten behaalde.

De inlandse bevolking werd aan twee kanten uitgeknepen

H5 - H8

Begin van de Lebak-affaire

• Havelaars benoeming, aankomst in lebak, kennismaking met zijn ondergeschikten, toespraak tot de inlandse hoofden.

0

Hoofdstuk 8

H. 11-16

Ernest Stern schrijft verder over de gebeurtenissen van Max Havelaar op Lebak. MH doet verder onderzoek op Lebak en vindt bewijzen van de misstanden waar de bevolking de dupe van is, waaronder het onwettig verlenen van herendiensten en de diefstal van buffels door de regenten.  

H12 t/m 15

H12: Havelaar vertelt over zijn verzet tegen generaal Vandamme die hem had geschorst wegens tekorten in zijn kas. Laat zien dat hij vooral slachtoffer is. 

H13: Havelaar vindt zijn schorsing onterecht, vertelt over conflict dat hij eerder had

H14: Vandamme maakte zich schuldig aan beïnvloeding van getuigen, veel voorbeelden van machtsmisbruik en wanbestuur in Nederlands-Indie 

H15: Havelaar komt in actie tegen misstanden in het gebied waar hij assistent-resident is 

H.17: Saïdjah en Adinda

• Geschreven door Max Havelaar

• Tragische (liefdes)verhaal van twee personages die ellendig de dood vinden door toedoen van de Nederlandse overheid en inlandse regenten.

H18-H20

Crisis in de Lebak-zaak

• En dan volgt het merkwaardige hoofdstuk 20

MH besluit op te treden tegen de uitbuiting van de bevolking. Hij verzoekt de resident Slijmering, zijn directe chef, om de regent te ontslaan en gevangen te nemen. De resident weigert dat zomaar te doen. Hij wil eerst bewijzen zien van de misdaden die de regent zou hebben begaan. MH is echter niet in staat om die te geven voor de regent achter de tralies zit, want anders zal de bevolking nooit tegen de regent durven te getuigen. 

Als Havelaar bij resident Slijmering niet de verwachte resultaten boekt, schrijft hij naar de gouverneur-generaal. Het antwoord dat hij krijgt voldoet echter niet aan zijn verwachtingen. De gouverneur-generaal staat volledig achter de resident en plaatst MH over naar een ander district. Havelaar, ervan overtuigd dat zijn hoogste chef een eerlijk maar bedrogen man is, neemt ontslag en gaat naar Batavia om hem op de hoogte te brengen van zijn beweegredenen. Hij schrijft een persoonlijke brief waarin hij een kort gesprek verzoekt. De gouverneur-generaal heeft geen tijd voor hem. 

Multatuli komt naar voren

"Genoeg, mijne goede Stern. Ik, Multatuli, neem de pen op. Ge zijt niet geroepen om Havelaars levensgeschiedenis te schrijven. [...] het is genoeg, Stern, ge kunt gaan!"

Multatuli komt naar voren

Ook Droogstoppel krijgt ervan langs

• "Ik heb u geschapen ... ge zijt opgegroeid tot een monster onder mijn pen ... ik walg van mijn eigen maaksel: stik in koffie en verdwijn!"
  

Doel

Ja, ik, Multatuli 'die veel gedragen heb'neem de pen op. Ik vraag geen verschoning voor de vorm van mijn boek. Die vorm kwam mij geschikt voor ter bereiking van mijn doel."

• Hij wil gelezen worden
• Hij wil betere rechten voor de inlandse bevolking
• Hij wil eerherstel
  

Waarom is deze roman zo uniek?

De roman komt uit 1860

Wie was in Indië de hoogste ambtenaar?

1. De gouverneur-generaal
2. De Nederlandse resident
3. De regent
4. De assistent-resident

In hoofdstuk 6 maken we kennis met Verbrugge. Wat voor man is dat?

1. Een typische koopman
2. een stijve vriendelijke man
3. Hulpvaardig, mededeelzaam en gastvrij
4. een kantoorklerk die niet zelf nadenkt

personage Max Havelaar

Max Havelaar

Innerlijke kenmerken: vat vol tegenstrijdigheden, vlug van begrip, vol liefde voor waarheid en recht. Onverzadigbare eerzucht. Hij beschouwde alledaagse zaken als nietig en vond zijn grootste geluk in een kalm huiselijk leven. Stipt en ordelijk, zeer geduldig. Geestig en eerlijk. Hij was gevoelig voor liefde en aanhankelijkheid enz. blz. 91. Dromerig (90)

Uiterlijke kenmerken: Slank, vlug in zijn bewegingen, grote lichtblauwe ogen, korte bovenlip, en blond haar.

In hoofdstuk 8 houdt Havelaar een toespraak. Gebruikt hij retorische middelen?

1. ja
2. nee

retorische middelen

• Hij groet alle aanwezigen (p.115).
• Prijst zijn publiek (p. 115 - 116)
• Havelaar schetst een positief toekomstbeeld. (Allah)
• Havelaar gebruikt beeldspraak: als u een tijger op de weg’ (p.119). Over de toespraak, p.121: ‘Zijn beelden, (...), waren voor hem hulpmiddelen om begrijpelijk te maken wat hij bedoelde.'
• Havelaar maakt gebruik van herhaling: waarom….? Waarom….? Waarom? (p. 119)
• Retorische vragen: (p.119)
• Hij schetst een toekomstbeeld van betere tijden

Leg de relatie uit tussen het misbruik van de inlanders en het cultuurstelsel.

Cultuurstelsel

Het cultuurstelsel hield in dat de inlandse bevolking ertoe verplicht werd om 1/5 van de landbouwgrond te verbouwen met een product dat de Nederlandse overheid wilde hebben. Dit moest dan ook afgestaan worden.

Havelaar geeft in dit hoofdstuk aan dat hij niet langer wil dat de bevolking gedwongen wordt om meer af te staan. Hij wil dat de uitbuiting stopt.

Droogstoppel maakt Stern belachelijk
in H10 door ...

1. te zeggen dat hij verliefd is op Marie
2. te zeggen dat zijn vader een waardeloze koffieverkoper is
3. te spotten met de dichtkunst van Heinrich Heine
4. te zeggen dat zijn Nederlands gebrekkig is

Welke vertellers komen er in Max






Welke vertellers komen er in de Max Havelaar voor?

vertellers in de Max Havelaar

Droogstoppel, Stern en Multatuli

Raamvertelling? Ja

Het eerste verhaal vormt de omlijsting van een ander verhaal. Het verhaal start met een vertelling in het heden (Droogstoppel krijgt pak van Sjaalman), vervolgens wordt er teruggekeken naar het verleden (Max Havelaar in Nederlands-Indië) dus een verhaal in een verhaal. Daarnaast is er het op zichzelf staande verhaal van Saïdjah en Adinda. Dit wordt verteld binnen het verhaal van Max Havelaar in Nederlands-Indië. (het is ook te beargumenteren dat het binnen het verhaal van Droogstoppel valt, aangezien het verhaal onderdeel was van het pak van Sjaalman).

Dubbelroman? Ja

Een dubbelroman is een roman met een dubbel plot en verschillende hoofdthema’s. 

Roman 1 Stern is een van de personages uit het eerste hoofdthema: hij moet in opdracht van Droogstoppel (de ik-verteller) een boek over de Nederlandse koffiehandel schrijven. Roman 2 In plaats daarvan schrijft hij de belevenissen op van Max Havelaar, die ongeveer de helft van het totale boek beslaan.

Dubbelroman

Een personage (Stern) uit het eerste hoofdthema (koffiehandel) wordt een alwetende verteller in het tweede hoofdthema (belevenissen van Max Havelaar).

Er is sprake van een confrontatie tussen de personages uit de twee romans (Droogstoppel en Stern/Max Havelaar)

Wat maakt de Max Havelaar tot een romatisch werk?

Max Havelaar als het werk van een romanticus?

• Vrije vorm i.t.t. de classistische vormeisen. 

>>Multatuli's aanklacht is verpakt in een verhaal met veel gevoel erin waarin hij voortdurend speelt met de vorm

• Afzetten tegen gevestigde orde, idealiseren van een betere wereld.   >>Droogstoppel versus Max Havelaar
• Ironische humor >> Droogstoppel-verhaal. ('Allemaal gekheid en leugens!') Karikatuur. Tegenstellingen (Droogstoppel - Havelaar)

Max Havelaar heeft romantische kenmerken maar ook...

1. Realistische, geëngageerde kenmerken
2. Rationalistische, neoklassistische (verlichte) kenmerken
3. Noch A, noch B
4. Zowel A als B