Mens en Wereld les 1

• Aardrijkskunde
• Geschiedenis
• Basisschool
• Groep 6,7

Mens en Wereld les 1

Welke stad denk je dat dit is?

W

In bijna 700 jaar is Amsterdam veel veranderd.

Een van de grootste veranderingen gebeurt van 1800-1900, in de tijd van de burgers en stoommachines.

Hoe zou Amsterdam er toentertijd uitzien? Wie is er wel eens in Amsterdam geweest? Hoe ben je er gekomen? Hoe denk je dat ze dat vroeger deden?

We gaan vandaag door de 19 eeuw reizen

Doel van de les:

• Uitleggen waarom de spoorlijn Amsterdam-Haarlem daar is aangelegd en waarom toen
• Vertellen welke gevolgen de eerste spoorlijn had 
• Uiteleggen waarom ze Amsterdam Centraal op het IJ gelegd
• Kunnen jullie routes plannen met de trein in Google Maps

Geen werk in Haarlem

Het is 1895 en wij zijn met z'n allen een gezin en ik heb geen werk hier in Haarlem. We moeten met z'n allen verhuizen om ergens te werken en ik hoorde dat er in een grote stad nu veel banen zijn door een of andere uitvinding daar. 

Wat zie je op de afbeeldingen?

Wat zie je op het plaatje?

Je ziet een boot in het water die door een paard wordt getrokken. Het paard loopt over een weg die naar de rivier loopt. Je ziet verder ook mensen in de boot staan. Dit is de trekvaart, een manier om goederen te transporteren via de boot naar grotere steden om hun goederen te verkopen.

Wat zie je?

Dit is natuurlijk de stoomtrein, een ouderwets treinkaartje en een tekening van het station Amsterdam-Haarlem. Na de trekvaart werd er een nieuwe manier van transportatie uitgevonden. Mensen gingen hun goederen verplaatsen via de trein in plaats van de trekvaart, dit was namelijk sneller dan de trekvaart.

Stoomtrein

In 1804 was de eerste stoomlocomotief uitgevonden in Engeland, maar deze werkte nog niet zo goed en ging maar 8 km/u. 35 jaar later kwam de eerste stoomlocomotief op 20 september 1839 in Nederland. De stoomlocomotieven de 'Snelheid' en 'Arend' reden voor het eerst in Nederland met 38 kilometer per uur van Amsterdam naar Haarlem.

Maar waarom toen en waarom daar?

Onderwijsleergesprek

Overleg met je groepje =

• Waarom hadden ze toen in Nederland en waarom hebben ze daar de spoorlijn aangelegd? 

Vragen die je kan stellen?

Waarom toen?

' De geschiedenis van de stoomtrein

Meer dan 400 jaar geleden reden er voor het eerst wagens over een rails om kolen uit mijnen te halen. De wagens en rails waren toen van hout gemaakt en werden door paarden getrokken. Later werden ze van ijzer en van staal gemaakt. In die tijd waren er nog geen locomotieven. De wagens moesten dus door mensen of paarden geduwd of getrokken worden, of ze werden met een lange kabel uit de mijnen getrokken door een van de eerste stoommachines die nog vast stonden op een plek. In 1765 werd de eerste stoommachine uitgevonden in Engeland. In 1804 zette een Engelse uitvinder, Richard Trevithick voor het eerst wielen onder de stoommachine. Dat was de eerste stoomlocomotief. Deze locomotief, die geen naam kreeg, werd gebruikt in de Pen-y-Darren (ijzermijn bij Merthyr Tydfil in Wales). Daar beschikte men over rails waar met paardenkracht wagens over werden vervoerd. De stoomlocomotief kon tien wagens trekken met een snelheid van ongeveer 8 km/h. De eerste rit vond plaats op 21 februari 1804. Maar de locomotief was eigenlijk te zwaar voor de gietijzeren rails, die dan ook regelmatig braken. Praktisch was hij ook niet want men moest meelopen met de trein.' (Stoomtrein - WikiKids, z.d.)

Dit was natuurlijk omdat de Haarlemmertrekvaart hier al lag en er veel handel was met Haarlem. De stroomtrein was een snellere manier om goederen over te brengen van Amsterdam naar Haarlem en andersom. In 1804 was de trein nog veel te langzaam en was het beter om te wachten tot er een betere/snellere versie was van de trein. Zo'n trein en het aanleggen van de spoorbaan is namelijk niet goedkoop.

Waarom daar?

Waarom daar? Dit was natuurlijk omdat de Haarlemmertrekvaart hier al lag en er veel handel was met Haarlem. De boten die tussen Amsterdam en Haarlem varen om goederen over te brengen, zorgen voor de handel tussen de twee steden. Door een snellere manier van transportatie te hebben kan je meer handel hebben. Meer handel is meer winst.

Waarom daar in Amsterdam?

Nu zijn we met de stoomtrein naar Amsterdam gegaan en zijn aangekomen op Centraal Station. Maar waar zijn we nu in Amsterdam? Waar hebben ze het Centraal Station in Amsterdam neergezet? Ze hebben Amsterdam Centraal niet zomaar ergens neergelegd, hier hebben ze goed over nagedacht. Tip: denk ook aan waar we het over

Amsterdam Centraal Station hebben ze natuurlijk niet zo maar hier gelegd. Ze hebben Centraal Station daar aangelegd omdat het zo dicht bij de haven ligt. Je wilt de treinen namelijk dichtbij de boten hebben zodat je de goederen makkelijk kan overbrengen van de haven naar de trein en visa versa. Door de aanleg van de sporen en het station op drie kunstmatige eilanden in een deel van het IJ, werd een stuk afgesloten van het open water. Dit deden ze om te voorkomen dat de oude stad werd doorsneden met de spoorlijnen.  gehad hebben eerder in de les.

Opdracht: Overleg met je groepje waarom ze Centraal Station daar hebben neergelegd met behulp van de volgende bronnen:

Open de onderstaande link naar google maps. Dit laat deze pagina zien:

Treinreis tegenwoordig

Opdracht: Maak 3 handelsroute van Amsterdam naar de uithoeken van Nederland: Maastricht, Groningen en Den haag door Google Maps te gebruiken. Tip: Kijk weer naar de screenshot van hierboven. Experimenteer met Google maps! Over 10 minuten komen er tips.

Ben je klaar met een treinreis plannen? Druk op tegelijk op FN en Prt SC om een screenshot te maken van je scherm. 

Een treinreis plannen vroeger was iets minder ingewikkeld dan tegenwoordig. Je ging naar het station, je kocht daar een kaartje. Je stapte op de trein en zou er uiteindelijk komen. Er waren namelijk niet veel sporen of treinen dus je had niet heel veel opties. Tegenwoordig zijn er heel veel sporen, treinen, reistijden, werkzaamheden en routes. Hoe plan je nu je treinreis? Met google Maps kan je je treinreis plannen.

Tip: Vul in waar je heen wilt gaan. Klik het knopje Route aan.

Tip: Vul in het bovenste vakje in waar je vandaan komt: Amsterdam Centraal

Tip: Vergeet niet op het OV knopje aan te zetten wanneer je de route plant!

Tips

Steden: Van Amsterdan naar Den Haag, Groningen en Maastricht

Je kan de afbeelding verschuiven om de tips te laten zien

Presenteren van de routes

• Hoe is het plannen van de reis gegaan?
• Wat was lastig/moest je aan denken bij het plannen?
• Via welke grote steden stop je meet de trein?
• Welke provincies reis je door?