Paragraaf 2.3: Hoe transparant moet de overheid zijn? (deel 3)

• Maatschappijleer
• Middelbare school
• havo
• Leerjaar 4

Paragraaf 2.3

Hoe transparant moet de overheid zijn? (deel 3)

Pak het hw voor je

Maak kennis en begripvraag 4 van paragraaf 2.3.

én Maak toepassingsvraag 5 t/m 7

Je kunt uitleggen waarom verschillende rechtsbronnen toegankelijk moeten zijn in een rechtsstaat. 

Vorige les...

Je kunt uitleggen hoe het legaliteitsbeginsel en de machtenscheiding bijdragen aan rechtszekerheid en een transparante overheid

Deze les...

Je kunt een standpunt innemen over de (wenselijke) balans tussen wetten en bevoegdheden die de veiligheid in de samenleving moeten vergroten en die de privacy van burgers moeten beschermen.

En...

Wie bepaalt wat de AIVD mag?

Dus: De AIVD mag NIET zomaar iedereen aftappen.

Er zijn verschillende rechtsbronnen waarin het recht beschreven staat. Welke zijn er?

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

1. Wetten zijn een belangrijke rechtsbron. 📖

Het bestuur en de volksvertegenwoordiging stellen wetten op die instanties (zoals de AIVD) bepaalde kaders en bevoegdheden geven. 👨‍⚖️

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

2. De Grondwet. 📕

Wetten mogen NIET in strijd zijn met de Grondwet.

Voorbeelden:

• Recht op privacy 👀
• Recht om vertrouwelijk te communiceren 📡

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

3. De rechtspraak. 👩‍⚖️

De rechter spreekt recht op basis van wetten die zijn opgesteld door de regering + parlement.

Kenmerk rechtsstaat: machtenscheiding (trias politica).

De Trias Politica

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

4. De jurisprudentie. ⚖️

= Alle rechterlijke uitspraken samen.

Handig!

Welke uitspraak hebben andere rechters in vergelijkbare rechtszaken gedaan? 🤨

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

5. Internationale verdragen die NL heeft geratificeerd.

Ratificeren = NL een verdrag heeft goedgekeurd en zich zal houden aan de bepalingen van dit verdrag.

Voorbeeld:

Het EU-verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM).

We hebben in NL toch onze eigen wetten?

6. De gewoonte.🤨

NIET alle afspraken staan op papier.

Als alle betrokken partijen de ongeschreven regels volgen, dan vormt de gewoonte een rechtsbron waar mensen zich op kunnen beroepen bij conflict. 🗣️

Conclusie: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

'Ja': Iedere burger kan de verschillende rechtsbronnen raadplegen. 📖

Overheid is verplicht info over haar werk aan burgers te geven. -> Wet open overheid (Woo).

Conclusie

In een democratische rechtsstaat hoort de overheid zo transparant mogelijk te zijn. 👨‍⚖️

Niet het geval?

Maak een Woo-verzoek. 📃

Conclusie

In een democratische rechtsstaat hoort de overheid zo transparant mogelijk te zijn.

Niet het geval?

Maak een Woo-verzoek.

Er zijn altijd uitzonderingsgevallen...

Dus: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

De media vormen in een democratische rechtsstaat een belangrijke (informele) macht.

4e macht = ambtenaren en 5e macht = media.

Dus: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

Ambtenaren + media zijn schaduwmachten     

(= informele machten buiten de trias politica).

Zij houden de overheid in de gaten: houdt de AIVD zich wel aan de afgesproken regels?

Zij hebben waakhondfunctie. 

Dus: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

Ambtenaren + media zijn schaduwmachten     

(= informele machten buiten de trias politica).

Zij houden de overheid in de gaten: houdt de AIVD zich wel aan de afgesproken regels?

Zij hebben waakhondfunctie. 

Dus: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

Ambtenaren + media zijn schaduwmachten     

(= informele machten buiten de trias politica).

Zij houden de overheid in de gaten: houdt de AIVD zich wel aan de afgesproken regels?

Zij hebben waakhondfunctie. 

Dus: Mogen we alles weten wat de overheid doet?

Zij hebben kortom een waakhondfunctie. 

M.a.w.: In een rechtsstaat gaat het erom een evenwichtige balans te vinden tussen de verschillende machten van de trias politica.

Ga aan de slag!

Maak toepassingsvraag 8 t/m 10

Druk niet op 'nakijken'.

Bespreking in 6 minuten.