Mijn proefles

• Geschiedenis
• Secundair onderwijs

Opstand in de Nederlanden

80-jarige oorlog

Opstand in de Nederlanden

80-jarige oorlog

1555-1566

Vandaag zullen we het hebben over de Opstand in de Nederlanden, maar niet de opstand zelf, maar de oorzaken en de aanleiding waardoor deze opstand is veroorzaakt. In de tijdlijn zie je 1 deel omlijnt, welke tijdsperiode is dit? Wij zullen vandaag de periode van 1555 tot 1566 bespreken.

Wat weet je over Karel V en het protestantisme?

- “Denk terug aan wat mevrouw al verteld heeft over het uiterlijk van Karel V”

- “Jullie hebben gezien wat het protestantisme is bij de reformatie.”

Waarom zou Keizer Karel V zijn rijk overlaten aan zijn zoon? (1555)

Hij heeft fysieke problemen

Hij heeft Maurits van Saksen niet kunnen verslaan

(protestantisme)

Meer en meer protestanten 

Maurits van Saksen:

Hertog van Saksen

In 1552 dwong hij de keizer tot het Verdrag van Passau, waaruit bleek dat Karel V, ondanks zijn machtspositie, niet in staat was het protestantisme te vernietigen.

Dit moeten jullie niet kennen, dit is achtergrondinformatie.

Filips II

Ferdinand I

Filips II

Karel V heeft zijn rijk verdeeld in 2 delen:

- 1 deel voor zijn zoon Filips II waarbij de Nederlanden en Spanje zitten

- 1 deel voor zijn broer Ferdinand II, dit kreeg hij een paar jaar later, maar hij was wel al verantwoordelijk voor dit deel toen Karel V nog regeerde.

Wat valt er op aan het deel van Philips II in vergelijking met het deel van Ferdinand I?

Zijn deel is gesplitst in 2 stukken. Frankrijk ligt tussen de 2 gebieden. Philips II gaf daarom de Nederlanden onder toezicht van zijn halfzus Margaretha van Parma. 

1555: Troonsafstand van Karel V, L. Gallait, 1841

Karel V

Willem van Oranje

Filips II

Anekdote: Bij de troonsafstand steunt de zieke Karel op de schouders van Willem Van Oranje. Later wordt die de leider van de opstandige Geuzen.

Waarom zou deze bron wel of niet betrouwbaar zijn?

- De bron is gemaakt in de 19de eeuw, dit is dus niet in de periode dat Karel V en de andere leefden

- het is dus een secundaire bron, de maker was geen ooggetuige

Filips II

- zoon Karel V

- nooit in de Nederlanden

- woonde in Escorial

(bij Madrid)

Het is er slecht weer en het stinkt er. Dit kwam door de dat ze net de velden bemest hadden. 

Escorial

o Hij liet dit bouwen

o Het gebouw verteld over de opdrachtgever

o In dit gebouw was er een kerk en 2 kloosters

o het geloof is voor hem heel belangrijk

Karel V

- goede band met adel in de Nederlanden

- streed tegen protestantisme en was zelf katholiek

Philips II

- slechte band met adel in de Nederlanden

- streed nog drastischer tegen protestantisme en is ook katholiek

- Karel V was katholiek, maar vooral omdat dit politiek goed uitkwam, dit hebben jullie vorige lessen al gezien.

- Filips II wil ook macht, maar hij geloofde echt in zijn geloof als katholiek.

Kasteel- en abdijencomplex (1563-1584)

o Hij liet dit bouwen.

o Het gebouw verteld over de opdrachtgever.

o In dit gebouw was er een kerk en 2 kloosters.

o Het geloof is voor hem heel belangrijk.

Hij is heel zwaar religieus

Hij woont daar in een kleine kamer met weinig licht. 

Hoe heet dit complex van vorige dia?

Het Escorial bij Madrid (1563-1584)

Het Escorial bij Madrid (1563-1584)

Wat was er hier aanwezig? Daarnet hebben we dit besproken

- kerk

- 2 kloosters

- gebouwd in opdracht van Filips II

protestant of katholiek?

protestant

rooms-katholiek

Zoals we daarnet zagen gaat Philips II niet naar de Nederlanden. Zijn halfzus is daar de verantwoordelijke Margaretha van Parma. Wat zouden de inwoners van de Nederlanden verkiezen van godsdienst.

- Er waren nog steeds katholieken in de Nederlanden.

- De groep protestanten bleef wel groeien

- ½ van de bevolking in Antwerpen en 14% calvinisten in Brugge.

- Dit zagen jullie in vorige lessen

Oorzaak 1

Oorzaak 2

Oorzaak 3

Oorzaak 4

Oorzaak 5

Aanleiding 1

- Oorzaak zijn alle dingen die aan de basis liggen.

- De aanleiding is de druppel die de emmer doet overlopen. De reden waardoor er daadwerkelijk een oorlog uitbreekt.

1. Tijdens het bewind van Filips  groeien de protestanten, vnl. o.w.v. sociale redenen

Oorzaken voor opstand van de Nederlanden

(hij liet het bestuur hier in de Nederlanden over aan zijn halfzus Margaretha van Parma)

2. Plakkaten

politieke redenen

Een plakkaat was in de Nederlanden van de 16e tot de 18e eeuw een ordonnantie = mededeling = soort krantwaardoor regeringsvoorschriften ter kennis van het volk werden gebracht.

Hier met de maatregelen tegen de prostestanten.

Plakkaten

Waarom zouden de Nederlanders tegen deze plakkaten zijn?

De bevolking reageert tegen deze plakkaten. Men vindt dat ze:

- te weinig gewetensvrijheid toelaten

- te strenge vervolgingen voor protestanten inhouden

- te weinig invloed laten voor eigen edellieden

Gevolg: men gaat bij de Landvoogdes Margaretha van Parma klagen

gewetensvrijheid = hun eigen overtuigingen kunnen behouden bv. ze waren protestanten en deze werden bestraft.

3. De verarmde adel wil protestantisme en meer macht (5 april 1566)

economische redenen

Daar haalden we ons graan voor een groot deel vandaan in die periode van de geschiedenis.

Adel wil de macht terug naar zich toe trekken.

Vanaf de Bourgondiërs is de adel zijn macht kwijt gespeeld.

Onder Karel V nog meer.

Ze willen via het protestantisme opnieuw hun macht terugkrijgen.

4. Margaretha van Parma doet toegiften naar de adel.

politieke redenen

; de Geuzen (leider Willem van Oranje), vnl. i.v.m. de inquisitie “Ce ne sont que des gueux” (= het zijn slechts bedelaars)

5. Filips II is woest en trekt de toegiften die zijn halfzus deed weer in

Gevolg

politieke redenen

Aanleiding begin van de 80-jarige oorlog

(1566-1648)

De aanleiding voor de 80-jarige oorlog die duurde van 1566-1648 is de beeldenstorm die plaatsvond tussen 10 augustus en oktober 1566.

Doordat er voor het eerst sinds lang openheid op religieus vlak is 

Dit filmpje is gemaakt voor het onderwijs in Nederland. Het is dus van uit een Nederlandse visie. De opstand in de Nederlanden is een gedeelde geschiedenis met ons. Vlaanderen behoorde toen ook bij de Nederlanden.

Van waar tot waar loopt de beeldenstorm?

1. Van Amsterdam naar Steenvoorde en Utrecht
2. Van Steenvoorde naar Amsterdam en Utrecht
3. Van Utrecht naar Amsterdam en Steenvoorde
4. Van Utrecht naar Rotterdam en Steenvoorde

Hoe worden ketters hier beschreven?

1. Dieven die beelden stelen
2. Gevangen die het protestantisme willen tegenhouden
3. katholieken die tegen het protestantisme zijn
4. Misdadigers die de katholieke kerk vernielen

Welke generaal werd naar de Nederlanden gestuurd om de ketters aan te pakken?

1. Volva
2. Alva
3. Alvi
4. Alvo

Straf voor de ketters?

1. onthoofd en brandstapel
2. gemarteld en brandstapel
3. gevangen, gemarteld en brandstapel
4. gevangen en vermoord

graaf van Egmont en graaf van Horne, behoorden samen met onder anderen Willem van Oranje tot de kopstukken van de opstand. Ze waren ook tegen het beleid van Filips II waarmee hij de macht van de hoge adel wilde inperken.

Na het uitbreken van de Beeldenstorm op 10 augustus 1566 stuurde koning Filips II van Spanje de hertog van Alva als landvoogd (militaire gouverneur) naar Brussel om orde op zaken te stellen. Oranje ontvluchtte hierop Brussel, Egmont en Horne besloten dat niet te doen. Alva liet hen vrijwel direct na zijn aankomst, op 9 september 1567, arresteren. Dit geschiedde met een vals voorwendsel. De landvoogd had hen gevraagd om bij een maaltijd over de situatie te praten. Direct na hun arrestatie werden ze naar Gent overgebracht en in het Spanjaardenkasteel opgesloten.

In december 1567 werden ze in beschuldiging gesteld van hoogverraad.  Het werd beschouwd als een samenzwering en majesteitsschennis. Hoewel beiden tot het einde toe katholiek bleven en trouw betuigden aan de Spaanse koning, werden zij ter dood veroordeeld, niettegenstaande het inroepen van hun staat van dienst en hun onschendbaarheid als Vliesridders, en de vele protesten van andere edelen.

Hoe lang duurde de oorlog die volgde na de beeldenstorm?

1. 80 jaar
2. Het was een onduidelijke periode
3. 30 jaar
4. Werd nog niet vermeld

Willem van Oranje, leider van de opstandige adel; de Geuzen

Op dit kaartje zie je duidelijk dat de Beeldenstorm niet enkel in de Nederlanden plaatsvond. Welke Vlaamse steden zie je op het kaartje?

In Vlaanderen heeft de Beeldenstorm voor veel chaos gezorgd, daarna trok de Beeldenstorm door naar Nederland.

Beeldenstorm 1566 + Vernield beeldhouwwerk uit de Dom van Utrecht

1555: Troonsafstand van Karel V, L. Gallait, 1841

Wie kan mij nog eens vertellen van in het begin wat er gebeurd is.

Bedankt voor jullie aandacht!